Opracowanie: mgr Danuta Kowalska

nauczyciel przedszkola specjalnego

PRACA   Z  DZIECKIEM  SŁABOWIDZĄCYM

Tyflopedagogika jest jednym z działów pedagogiki specjalnej, jest nauką
o wychowaniu i kształceniu jednostek z wadą wzroku.  W zależności od stopnia uszkodzenia wzroku wyróżnia się osoby NIEWIDOME , Z RESZTKAMI WZROKU, NIEDOWIDZĄCE.

Inny podział podaje PZN

1.      Os. niewidoma- zupełny brak wzroku od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa, osoba nie pamięta ,że kiedykolwiek widziała.

2.      Os. ociemniała- os., która utraciła wzrok po 5r.ż. pamięta, że kiedykolwiek widziała

3.      Os. szczątkowo widząca-os., która utraciła wzrok nagle lub stopniowo i występują poważne ograniczenia widzenia sprowadzające się do widzenia zarysów postaci, przedmiotów z odległości 1 m. lub wyraźne ograniczenie pola widzenia.

W definicjach osób z uszkodzonym wzrokiem uwzględniane są nie tylko czynniki okulistyczne dotyczące przede wszystkim danych anatomiczno-optycznych, czyli parametrów dotyczących ostrości i pola widzenia, ale także funkcjonalne- gdzie główny nacisk kładzie się na czynniki psychopedagogiczne i określa się, w jakim stopniu dana osoba wykorzystuje wzrok w wykonywaniu różnych czynności.

Wg ujęcia okulistycznego os. słabowidząca, jest to os., której ostrość wzroku w lepszym oku zawiera się w przedziale od poczucia światła do 0,3 pełnej ostrości, bądź pole widzenia nie przekracza 30 stopni.

Wg  kryteriów funkcjonalnych os. słabowidząca to ta, która z powodu uszkodzonego wzroku ma trudności w wykonywaniu czynności życia codziennego, np. związanych z samoobsługą, nauką pracą.

Nie są to definicje sprzeczne, ale ujmujące os. słabowidzące w różnych aspektach.

Zatem grupa osób słabowidzących  nie jest grupą homogeniczną. Zauważa się różnice wynikające ze stopnia i rodzaju uszkodzenia wzroku, różnorodnych możliwości i potrzeb psychospołecznych. Nie bez znaczenia jest również czas wystąpienia zaburzenia widzenia, przyczyna uszkodzenia wzroku, poziom funkcjonowania pozostałych zmysłów, poziom intelektualny, postawa otoczenia i ocena samego siebie.

Szczególnym zadaniem rewalidacji osób z uszkodzonym wzrokiem jest doprowadzenie do osiągnięcia max. samodzielności i integracji ze społecznością ludzi widzących.

Program usprawniania ma w swych podstawach wykorzystywanie resztek wzroku /do niedawna panował pogląd, aby resztki wzroku oszczędzać/ w sposób spontaniczny
i efektywny. W związku z tym powstał „program rozwijania umiejętności posługiwania się wzrokiem” autorstwa Barragi [mogą nim pracować tylko osoby przeszkolone- rehabilitanci wzroku].

Ukierunkowany jest na ćw. umiejętności specjalistycznych, np. naukę czytania
i pisania [program pt. Techniki usprawniania resztek wzroku i usprawnianie wzroku słabowidzących] i ćw. mające na celu usprawnianie ogólnych funkcji wzrokowych przydatnych w wykonywaniu różnych czynności [1 cz. diagnostyczno-oceniająca, 2cz. zestaw ćw. usprawniających]. Na podstawie w/w. programu opracowuje się indywidualny program usprawniania. Program ten generalnie może być stosowany w procesie usprawniania widzenia wszystkich słabowidzących bez względu na stopień ich słabowzroczności i rodzaj jednostek chorobowych powodujących słabowzroczność.

Niemal każde dziecko słabowidzące wymaga indywidualnego podejścia, gdyż jego rozwój nie zawsze bywa harmonijny w poszczególnych sferach, a głównie w percepcji wzrokowej. Dlatego od razu należy podjąć szereg działań mających na celu stworzenie najlepszych warunków do pracy wzrokowej zarówno z daleka jak i z bliska z uwzględnieniem natężenia światła. Ważny jest także stały kontakt ze środowiskiem rodzinnym w celu wymiany doświadczeń.

Należy rozwijać umiejętność widzenia i wykorzystywać ją do spontanicznego uczenia się. Te ćw. to stymulowanie dziecka do patrzenia [otwieranie oczu, zwracanie głowy w kierunku oglądanego obiektu]; stymulowanie widzenia [używanie jaskrawych świecących poruszających się obiektów]; rozwijanie podstawowych sprawności wzrokowych związanych
z kontrolowaniem ruchów gałek ocznych takich jak: fiksacja [umiejętność utrzymania spojrzenia na obiekcie], śledzenie[prowadzenie wzrokiem poruszających się obiektów]; rozwijanie pojęć i pamięci wzrokowej oraz wyższych sprawności  wzrokowych [dopełnienie-spostrzeganie całego obiektu na podstawie widocznej jego części i umiejętność wzrokowego wyodrębniania obiektu z tła].

Dziecku słabowidzącemu należy pomagać nadawać znaczenie temu co widzi, aby umiało wykorzystać informacje uzyskane drogą wzrokową. Nie każde dziecko w okularach musi mieć problemy wzrokowe. Jeśli powodem  jest tylko wada refrakcji np. krótkowzroczność, nadwzroczność, prosty astygmatyzm to odpowiednio dobrane szkła wyrównają stwierdzoną wadę. Ale jeśli wady refrakcji są zbyt silne, np. wysoka krótkowzroczność, silna nadwzroczność, astygmatyzm mieszany wówczas mimo szkieł dziecko nadal może źle widzieć.

Przyczyną słabego widzenia będzie wówczas schorzenie okulistyczne na które dodatkowo może nałożyć się wada wzroku. Mogą także występować objawy towarzyszące, np. zez, oczopląs.

PAMIĘTAJ

1.Obserwuj dzieci, dobieraj metody, środki dydaktyczne do ich możliwości.

2. Słabowidzący mogą się szybciej męczyć ponieważ zużywają więcej energii na patrzenie i interpretację informacji uzyskanych drogą wzrokową.

4.      Wykorzystuj naturalne światło, a dodatkowe oświetlenie stosuj wg potrzeb.

5.      Zachęcaj ucznia do korzystania ze zwykłej tablicy, zwróć uwagę na kontrast [tablica matowa, duża, dobrze oświetlona].

6.      Odczytuj głośno i wyraźnie to, co jest napisane, pozwól dzieciom podchodzić do tablicy.

7.      Udostępniaj teksty w wersji powiększonej.

8.      Modele i przedmioty daj do obejrzenia z bliska.

9.      Zadawaj pytanie- „co widzisz?” aby sprawdzić i uzupełnić słownie  trafność doznań wzrokowych.

10.  Zachęcaj do stosowania pomocy optycznych.

11.  Zapewnij podręczniki z powiększoną czcionką.

12.  Dzieci słabowidzące powinny opanować umiejętność pisania na maszynie czarnodrukowej i mieć możliwość korzystania z odpowiednich urządzeń technicznych.

13.  Kieruj procesem integracji w sposób umiejętny i przemyślany, aby osoba z dysfunkcją wzroku nie czuła się odrzucona.

14.  Znaczną grupę stanowią dzieci słabowidzące z innymi niepełnosprawnościami. Należy zatem odróżnić problemy wynikające z zaburzeń widzenia od pozostałych trudności w procesie nauczania.

1