SIELANKI SZYMONOWICA.pdf

„SIELANKI” SZYMONA SZYMONOWICA

Szymon Szymonowic – czy naprawdę sielanka?

• Szymon Szymonowic (1558–1629)

✔ urodził się w lwowskiej rodzinie mieszczańskiej

✔ studiował w Akademii Krakowskiej

✔ jego pobyt za granicą był i jest owiany tajemnicą (brak informacji)

✔ kancler z 1 Jan Zamoyski 2 – mecenas twórcy – powierzył mu organizację Akademii Zamojskiej 3

✔ w Zamościu otworzył oficynę drukarską

✔ Szymonowic prowadził także działalność pedagogiczną

✔ pod koniec życia – będąc sławnym człowiekiem – otrzymał szlachectwo

✔ uważany jest za twórcę polskiej sielanki

✗ „Sielanki” przyniosły mu sławę

✔ poeta dwujęzyczny (polsko-łaciński)

• utwory

✔ bogactwo gatunkowe

✗ ody 4 , epigramy 5 , epitalamia 6 , epitafia 7

✔ tragedia „Castus Joseph” („Czysty Józef”)

✔ napisane w języku polskim „Nagrobki zbieranej drużyny” (kwartyn y 8 o charakterze satyrycznym)

• „Sielanki” (1614)

✔ wzorował się m.in. na „Eklogac h 9 ” Wergiliusza oraz pisarstwie Teokryta

✔ w zbiorze znajduje się 20 utworów

✗ najsłynniejszym tekstem są „Żeńcy” – utrzymane w konwencji sielanki realistycznej

✗ „Kołacze”, „Dafnis”, „Czary”, „Pastuszy”, „Kiermasz”

✔ „Żeńcy”

✗ bohaterami są: Starosta, Oluchna i Pietrucha

✗ sielanka jest dialogiem między dwiema chłopkami pańszczyźnianymi pracującymi przy żęciu 10 zboża

✗ nadzorca (Starosta) jest obiektem ich obserwacji oraz kąśliwych uwag

➢ refren („Słoneczko, śliczne oko, dnia oko pięknego!”) jest zręcznym porównaniem starosty do słońca

✗ opis pracy oraz życia chłopek jest bardzo ostrym spojrzeniem na ówczesne stosunki społeczne

➢ w świecie tym gwałcone są prawa życia i natury, a zatem panuje w nim grzech

✗ świat ukazany w „Żeńcach” nie należy do idyllicznych

1 kanclerz – w dawnej Polsce: wysoki urzędnik kierujący kancelarią królewską, od XV w. pełniący funkcję ministra spraw we-

wnętrznych i zagranicznych.

2 Zamoyski Jan – (1542–1605) podkanclerzy koronny 1576, kanclerz wielki koronny od 1578, jednocześnie od 1581 hetman

wielki koronny; przywódca szlachty, zwolennik wolnej elekcji, najbliższy doradca Stefana Batorego; przyczynił się do elekcji

Zygmunta III Wazy, 1588 pokonał pod Byczyną arcyksięcia Maksymiliana Habsburga; przeciwnik prohabsburskiej polityki

króla, 1605 stanął na czele opozycji; zgromadził ogromny majątek, 1580 założył Zamość, 1589 ordynację zamojską i 1595

Akademię Zamojską.

3 Akademia Zamojska – wyższa uczelnia w Zamościu, o 3 wydziałach (sztuk wyzwolonych, prawa, medycyny), założona 1594

przez J. Zamoyskiego; kształciła światłych obywateli państwa, przygotowanych do pełnienia obowiązków w życiu publicz-

nym; działała do 1784.

4 oda – uroczysty utwór poetycki opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie itp.; kompozycja wokalno-instrumentalna

zbliżona do kantaty; kantata – utwór wokalno-instrumentalny w nastroju uroczystym, złożony m.in. z arii, duetów i chórów.

5 epigramat , epigram – krótki utwór poetycki o zaskakującej puencie; w starożytności: wierszowany napis na pomnikach, gro-

bowcach itp.

6 epitalamium – utwór poetycki o charakterze panegiryku z okazji ślubu; w greckiej liryce chóralnej: pieśń weselna; panegiryk

– utwór literacki wysławiający jakąś osobę, czyn, wydarzenie; okolicznościowa wypowiedź utrzymana w tym stylu.

7 epitafium – napis nagrobkowy lub wiersz poświęcony osobie zmarłej; ozdobna tablica ku czci zmarłego umieszczana w ko-

ściołach.

8 kwartyna, czterowiersz – tekst składający się z czterech wersów.

9 ekloga , sielanka , sielanka , bukolika , ekloga , idylla , pastorałka – pogodny utwór opiewający uroki życia wiejskiego, często

o tematyce miłosnej; gatunek ukształtowany w starożytności (Teokryt, Wergiliusz), pełnię rozwoju osiągnął w sentymentali-

zmie (Franciszek Karpiński).

10 żąć – ścinać zboże lub trawę.

1 z 2

„SIELANKI” SZYMONA SZYMONOWICA

Utrwal terminy

ekloga – odmiana sielanki, forma czystego dialogu, popularna we Francji

epitalamium – utwór o charakterze pochwalnym, powstały z okazji ślubu, wesela

idylla – ( eidyllion – obrazek), pogodny opis życia mieszkańców na tle przyrody; bohaterami są najczęściej pasterze

kwartyna – strofa czterowersowa

sielanka – utwór o rodowodzie antycznym, opisujący wiejskie życie; jego bohaterami są wieśniacy, rybacy, pasterze,

myśliwi; dzieli się na realistyczną i konwencjonalną

sielanka udramatyzowana – drobny utwór sceniczny ukazujący życie pasterzy, wieśniaków; pojawia się w nim mo-

tyw miłości, świąt, amorów, różnych zabaw

skotopaska – polska nazwa sielanki, która nie weszła w obieg językowy

W literaturze i sztukach pięknych

• Kazimierz Brodziński „Wiesław” (sielanka)

• Franciszek Karpiński „Laura i Filon” (sielanka)

• Jan Kochanowski „Pieśń Świętojańska o Sobótce”

2 z 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: