Antarktyda.pdf

(2400 KB) Pobierz
(anonymous)
Antarktyda
1
Antarktyda
Antarktyda
Powierzchnia
13,3 mln km²
Ludność
1 tys. (tylko personel stacji badawczych)
Rząd
Żaden, obowiązuje Traktat Antarktyczny
Państwa roszczące pretensje do terytoriów kontynentu
Domena internetowa
.aq
Kod samochodowy
ARK (nieużywany)
Kod telefoniczny
+672
Antarktyda – kontynent o powierzchni około 13,3 mln
km² znajdujący się na półkuli południowej Ziemi ,
prawie w całości w strefie podbiegunowej .
Nazwa pochodzi od greckiego antarktikós 'leżący
naprzeciwko północy' lub od łac. ante + arctis . Nazwa
ang.: Antarctica .
Położenie
Kontynent antarktyczny ma kształt zbliżony do koła o
średnicy około 4500 km. Część świata Antarktyda
składa się z kontynentu i okolicznych wysp leżących w
obrębie Antarktyki . Kontynent ze wszystkich stron
otacza Ocean Południowy . Umowną granicą Antarktyki
jest konwergencja antarktyczna – wąski pas wody
oddzielający zimne wody polarne od cieplejszych i
bardziej zasolonych wód oceanów (47° – 62°S).
Sztucznie ustaloną granicą jest równoleżnik 60°S –
tereny na południe od niego są objęte Traktatem Antarktycznym, będąc ziemią niczyją. Ta granica oddziela także
ustanowiony przez Międzynarodowe Biuro Hydrograficzne w 2000 r. Ocean Południowy od Atlantyku , Pacyfiku i
Zdjęcie satelitarne Antarktydy
222782609.005.png
Antarktyda
2
Budowa geologiczna
Według teorii tektoniki płyt , Antarktyda w ciągu milionów lat przemieściła się na obecny obszar z terenów
równikowych i tu się zatrzymała. Jej budowa geologiczna wykazuje podobieństwa z sąsiednimi lądami, od których
się oddzieliła. Od Morza Weddella do Morza Rossa, wzdłuż Gór Transantarktycznych, przebiega granica między
dwiema częściami kontynentu. Fundament Antarktydy Wschodniej stanowi tarcza krystaliczna . Antarktydę
Zachodnią tworzy strefa młodych gór, jak Antarktandy ( Góry Arctowskiego) na Półwyspie Antarktycznym. Jedyny
czynny wulkan, Erebus ( 3794 m n.p.m.) znajduje się nad Morzem Rossa w sąsiedztwie Antarktydy Wschodniej.
Ukształtowanie powierzchni
Współcześnie, praktycznie w całości (98%) Antarktyda pokryta jest lądolodem o grubości do 4774 metrów. Lądolód
stanowi centralny obszar Antarktyki . Najwyższy szczyt: Masyw Vinsona – 4892 m n.p.m. (dawniej przyjmowano
5140 m), a najniżej położony jest Rów Bentleya – 2555 m pod poziomem morza (jest przykryty lodem). Ogólnie,
Antarktyda jest najwyżej położonym kontynentem (średnio 2030 m n.p.m.).
Warunki klimatyczne
Zjawisko nocy polarnej pogrąża cały kontynent w otchłani silnego mrozu. Mały kąt wysokości Słońca sprawia, że
mróz panuje w ciągu całego roku. Średnia roczna temperatura wynosi – 55,6 stopnia Celsjusza. 21 lipca 1983
zanotowano absolutne minimum temperatury: – 89,2 stopnia Celsjusza na stacji Wostok ( w temperaturze od – 60 do
– 70 °C zamarza płyn w gałkach ocznych).
Antarktyda jest najbardziej zachmurzonym kontynentem. Rocznie przypada tylko około 100 dni bezchmurnych.
Paradoksalnie, kontynent ten można uważać za jedną z największych pustyń na naszej planecie, gdyż średnie opady
roczne w jej środkowej części wynoszą zaledwie od 30 do 50 milimetrów.
Charakterystyczne są również dla tego obszaru silne i długotrwałe wiatry, wiejące z mroźnego wnętrza kontynentu w
kierunku nieco cieplejszych wód oceanicznych.
W południowej strefie podbiegunowej utrzymuje się tzw. dziura ozonowa . Czyni ona niebezpiecznym długie
przebywanie na otwartej przestrzeni.
Lądolód i wody
Prawie cały obszar Antarktydy (95,5% powierzchni) pokryty jest największym na kuli ziemskiej lądolodem, o
średniej grubości ok. 2300 m, maksymalnie ok. 4800 m. Objętość masy lodowej szacowana jest na ok. 30 mln km³.
Lądolód ten na znacznych obszarach wkracza w obszary morskie, tworząc rozległe lodowce szelfowe. Niewielkie
obszary Antarktydy nie pokryte lodem, zwane są oazami. Znajdują się w nich jeziora odmarzające w lecie i małe
strumyki. Do oaz nizinnych należą m.in.: Grearsona, Oaza Bungera , Oaza Vestfold , do górskich, zwanych suchymi
dolinami: Oaza Wrighta, Oaza Taylora , Oaza Wiktorii . Linia brzegowa o łącznej długości 27 tys. km – tylko na
krótkich odcinkach nie tworzona przez masy lodowe – jest stosunkowo słabo rozwinięta.
Jedyna rzeka to Onyx. Płynie tylko latem na długości 30 kilometrów i jest zasilana wodami z topniejącego lodowca
Wright w pobliżu Lodowca Szelfowego Rossa. Pod lądolodem Antarktydy znajduje się ok. 145 jezior. Największym
z nich jest odkryte w 1996 roku Jezioro Wostok, położone ok. 4000 m pod rosyjską stacją badawczą o tej samej
nazwie .
222782609.006.png
 
Antarktyda
3
Flora i fauna
W tak niesprzyjających warunkach jakie panują na tym
kontynencie, nie należy się dziwić, że Antarktyda była
jedynym kontynentem niezamieszkanym przez ludzi z
czasów prehistorii. Świat roślinny i zwierzęcy
charakteryzuje skrajne ubóstwo gatunkowe.
Rachityczna roślinność pojawiła się jedynie na
wolnych skrawkach lądu, najczęściej w nadmorskich
oazach. Na pewne ślady flory można się natknąć
również na nunataka ch, czyli skalistych wyniosłościach
wyrastających spod powierzchni otaczającego je ze
wszystkich stron lodowca .
Najbujniej życie rozwija się na wykraczającym
znacznie poza koło podbiegunowe Półwysp ie
Antarktycznym, gdzie dzięki ciepłym prądom
oceanicznym występuje najcieplejsza choć chłodna i
krótka pora roku, tzw. lato polarne. Tylko tu rosną dwa
gatunki roślin naczyniowych ( śmiałek antarktyczny i
kolobant) , a także wiele mchów i porostów, grzybów i
glonów. Ciężką zimę są w stanie przetrwać jedynie
nieliczne gatunki zwierząt, ale latem, gdy wody
zaczynają się roić od planktonu i innych
mikroskopijnych żyjątek, na wybrzeżach pojawia się
spora liczba gości. Przyciągane obfitością smacznych
kąsków całymi gromadami przybywają ptaki .
Najliczniej reprezentowane są oblegające lodowce
pingwiny, m.in. największe na świecie pingwin y
cesarskie, ważące około 30 kilogramów i dorastające
do 120 centymetrów oraz znacznie mniejsze pingwiny
Adeli. Doskonale miewają się również ssaki : fok i
i delfin y. Żerują w wodach przybrzeżnych, w których
żyje 160 gatunków ryb, m.in. rodzina ryb z
białokrwistych . Ich krew pozbawiona jest hemoglobiny
i erytrocytów, a wnętrzności prześwitują przez
przezroczystą skórę. Występują również niezwykle
odporne na zimno ryby utrzymujące się przy życiu
dzięki szczególnym płynom we krwi, mającym
właściwości podobne do środków używanych w chłodnicach samochodowych.
Łącznie w Antarktyce żyje 45 gatunków ptaków, a na samym kontynencie – dwa gatunki roślin (na wyspach jest ich
więcej).
Powierzchnia Antarktydy bez lodu. Mapa topograficzna nie
uwzględnia wzrostu poziomu morza po stopieniu lądolodu i
następującego, po tym zniknięciu ciężaru, wynurzania się kontynentu
Powierzchnia Antarktydy bez lodu. Mapa ultradźwiękowa nie
uwzględnia wzrostu poziomu morza po stopieniu lądolodu i
następującego, po tym zniknięciu ciężaru, wynurzania się kontynentu
222782609.007.png
 
Antarktyda
4
Antarktyda dawniej i dziś
Antarktyda była umieszczana na mapach już w XVI
wieku, wykonanych przez Piri Reisa i Oronteus a
Fineusa, a także na anonimowej mapie pochodzącej z
okręgowej biblioteki Wirtembergii w Stuttgarcie , która
ukazuje dwie wyspy znajdujące się dziś pod
Lodowcem Szelfowym Rossa. Oznacza to, że
XVI-wieczne mapy mogły być kopiami jeszcze
wcześniejszych dokumentów, wykonanych w okresie
900-600 r. p.n.e., kiedy miało miejsce ostatnie
ocieplenie klimatu i do obu wysp można było dotrzeć z
morza [1] Wikipedia:Weryfikowalność Stały ląd
Antarktydy odkrył w 1820 roku rosyjski admirał
Fabian Bellingshausen, ale, podobnie jak
przypływający w te rejony śmiałkowie trudniący się
połowem ryb, fok i wielorybów, nie postawił na nim
suchej stopy. Pierwszym człowiekiem, który tego
dokonał, był norweski naukowiec Cars ten
Borchgrevink 2 3 stycznia 1895 roku. Tak bardzo chciał
on zobaczyć ten fascynujący ląd, że zaciągnął się na
statek wielorybniczy.
Antarktyda w interglacjałinterglacjale. Stan podobny do dzisiejszego.
Grube linie to działy lądolodu, cienkie to tory jego płynięcia.
 lodowce szelfowe obszary wolne od loduSzaroniebieski i odcienie
niebieskiego obrazują obszary różniące się grubością lodu o 1000 m.
Wiedza badaczy przybywających wtedy na ten
prawdziwy koniec świata opierała się wtedy głównie na
ich wyobrażeniach o Terra Australis Incognita –
Nieznanej Ziemi Południowej, jak ją wówczas
nazywano.
O dotarcie do bieguna rywalizowali na przełomie XIX i
Amundsen . Ostatecznie wygrał Norweg Amundsen
przy wykorzystaniu psich zaprzęgów (zabijając
niepotrzebne psy na karmę dla pozostałych); motorowe
sanie i szetlandzkie kucyki Scotta nie sprawdziły się. I
dopiero zdobycie bieguna południowego przez Roalda
Amundsena w 1911 r oku rozpoczęło etap
rzeczywistego, stopniowego zapoznawania się z krainą
wiecznych lodów.
Mapa Antarktydy
222782609.001.png 222782609.002.png
 
Antarktyda
5
Roszczenia terytorialne. Czerwone kropki to stacje całoroczne,
czerwone okręgi to stacje letnie
„ Połyskująca biel, lśniący błękit, krucza czerń, ta ziemia w słonecznym świetle wygląda bajkowo. Wzniesienie za wzniesieniem, szczyt za
”
Najintensywniejszy okres badań Antarktydy rozpoczął się dopiero w roku 1957, kiedy zawarto międzynarodowy
traktat w sprawie wykorzystania kontynentu wyłącznie w celach pokojowych i naukowych. Od tego czasu 43 stacje
badawcze należące do 18 państw zgłębiają tajemnice lądu, który przyciąga jak magnes i fascynuje niedostępnością.
Największe skupisko ludzi to amerykańska baza McMurdo. Istnieje przynajmniej kilkanaście baz sponsorowanych
przez różne kraje, m.in. przez Polskę. Na biegunie południowym jest również usadowiona baza amerykańska
Amundsen-Scott. W 2000 Antarktyda miała być podzielona na strefy ekonomiczne państw w pobliżu ich baz i miało
rozpocząć się wydobycie zasobów naturalnych tego kontynentu (ropa, węgiel itp.). Traktat Antarktyczny
przedłużono do 2041 lub 2049 roku. Gospodarka regionu to połowy ryb i ssaków morskich w okolicznych wodach i
turystyka: 23,2 tys. turystów latem 2004/2005 i ogółem 19,5 tys. w roku 2005.
Historia odkryć
Od starożytności wierzono w istnienie lądu stałego wokół bieguna południowego, tzw. Terra Australis Incognita
(Ziemia Południowa Nieznana). Od XVII wiek u dokonywano penetracji południowych obszarów globu.
Najwcześniej odkryto liczne wyspy na obrzeżach Antarktydy – 1502 Amerigo Vespucci prawdopodobnie dopłynął
do wyspy Georgia Południowa, 1599 D. Gherritz dotarł do wysepki w archipelagu Szetlandów Południowych. W
XVIII wieku odkryć na obszarze Antarktyki dokonywały wyprawy żeglarzy francuskich: 1739 J.B. Bouveta de
Lozier, 1772 N. T. Marion-Dufresne'a i Crozeta (dopłynęli do Wysp Księcia Edwarda) , w tym samym roku Y.J.
Kerguélena de Tremarc (odkrył wyspy nazwane jego imieniem), 1772 - 1775 James Cooka . Wyprawa Jamesa Cooka
dotarła najdalej na południe, do 71°10 ’ S, przekraczając trzykrotnie południowe koło podbiegunowe (odkryto m.in.
wyspę Georgia Południowa i grupę wysp Sandwich Południowy) . W ekspedycji tej brał udział badacz polskiego
Dalszych wypraw nie podejmowano przez długie lata z uwagi na trudności związane z pokonywaniem grubej kry
lodowej. Odkrycia kontynentu Antarktydy dokonała rosyjska ekspedycja naukowa pod dowództwem Feddieja
szczytem – spękany, jak żaden na naszej planecie, leży dotąd nieoglądany, nietknięty ludzką stopą dziki ląd...
222782609.003.png 222782609.004.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin