Handel staroasyryjski - teksty z Kanesz[1]
A. Traktaty regulujące zasady tranzytu i handlu i dokumenty dotyczące relacji między kupcami a książętami miast Anatolijskich
1. Szkic lub druga tabliczka układu między Aszur a księciem anatolijskim, okres karum Kanesz II.
Kt n/k 749: Çeçen &Hecker 1995: 31-41.
Cokolwiek[2] Asyryjczyk stracił w twoim kraju nie zostanie stracone. Jeśli strata miała miejsce w twoim kraju, ty (stratę) wyjaśnisz i nam ją wynagrodzisz.
Jeśli krew w twoim kraju będzie (przelana), mordercę nam oddasz, a my (go) zabijemy.
Nie pozwolisz by Akadyjczycy wchodzili do twego kraju. Jeśli wejdą do twego kraju, musisz ich nam wydać, a my ich zabijemy.
Niczego od nas nie zażądasz. Tak jak twój ojciec, od karawany idącej w górę weźmiesz 12 szekli (110 g) cyny (od każdego osła), (od karawany) idącej w dół, od każdego osła weźmiesz 1 ¼ szekla (10 g) srebra, jak twój ojciec.[3] Nic więcej nie bierz.
Jeśli z powodu wrogości (karawana) idąca w górę nie przybędzie, przyślą ci 5 min (2,5 kg) cyny z Hahhum.
Dla Aszura, Adada, „ziemi” i ducha jego ojca wzniósł rękę. Stół swój i tron swój przewrócił. Czarę i kubek wypełnił i wylał. Co następuje książę (powiedział): alzuima az/ukliz, u zabihini”.[4] Co następuje oni (powiedzieli): „Jeśli przysięgę waszą złamiemy niech nasza krew poleje się jak z (tej) czary”.
2. Traktat z księstwem Kanesz, okres karum Kanesz Ib.
Kt 00/k 6: Günbatti 2004: 251-254 i obszerny komentarz w Veenhof 2008a, 191-193.
[Przysięgnij(?) ] na boga burzy, [ ], bogów kraju Kanesz, górę Aszkaszipa,[5] [ ] boga księżyca, boga słońca,[6] [ ] Kubabę, [...]
[....]
tkaniny kutanum [...] szaty raqqutum i szaty kusitum, która cieszy (?) twoje oko, by się przyodziać nie weźmiesz, za (zbyt) niską cenę jej nie kupisz. Z tkanin kutanu, po pobraniu twojego podatku nishatum[7], [4?] tkaniny makuhu i 2 tkaniny kutanu możesz wziąć za cenę [makuhu i tkaniny kutanu], za każdą [ ] srebra [dasz. ... Metal aszium[8] i] lapis lazuli obrobiony(?), jeśli zechce – sprzeda ci. Jeśli nie zechce, jego metal aszium oddasz i odejdzie wedle woli. Ty nie będziesz go szukał(?)[9] w twoim wielkim kraju, w twoim mieście, na twojej drodze w twoim kraju i w twoim mieście. Przed nim lub za nim [...] jego metal aszium [...] właściciel metalu aszium [....] a jego metal aszium [....].
Gdy krew [mieszkańca] Aszur zostanie przelana w twoim mieście lub twoim kraju i poniesiono straty dasz nam winnego przelewu krwi a my go zabijemy. Nie dasz nam innej osoby jako substytut. Straty wynagrodzisz. Gdy [mieszkaniec Kane]sz i mieszkaniec Aszur na sąd [przybędą] zaprawdę wydasz sprawiedliwy [wyrok.] Mieszkańcowi twojego miasta, Kanesz, [...]. Jeśli mieszkaniec Aszur zadłużył się [u mieszkańca Kanesz], będzie wolny. [(Należność) najpierw mieszkaniec Aszur] weźmie. Mieszkaniec Kanesz później weźmie. Jeśli [mieszkaniec Kanesz] zadłużył się u mieszkańca Aszur, będzie wolny. (Należność) najpierw mieszkaniec Kanesz weźmie. Mieszkaniec Aszur później weźmie.[10] Jeśli pan tkanin poniósł stratę w twoim kraju lub w twoim mieście odszukasz (stracone dobra) i zwrócisz mu. Jeśli ich nie odnajdziesz, pan straty złoży przysięgę a ty wynagrodzisz mu jego stratę. Mieszkańca Kanesz ani obcego do domu kupca lub wdowy nie wpuścisz. Nie zabierzesz siłą dobrego domu, dobrego niewolnika, dobrego pola, dobrego ogrodu należącego do mieszkańca Aszur i nie oddasz swemu słudze.
Z 10 tkanin pirikannu jedną weźmiesz jako podatek nishatum. Jeśli tkaniny zostały zatrzymane w bramie, będą sprzedane (za pełną cenę). Jeśli mieszkaniec Aszur zadłużył się u mieszkańca Kanesz i uciekł do innego kraju, zamiast niego nie pochwycą innego kupca, ani towarzysza ani jego brata, ale będą na nim dochodzić długu. Gdy twój kraj do unuszszu[11] zapiszesz, imienia mieszkańca Aszur do unuszszu nie zapiszesz.
Jeśli w twoim mieście [wydasz] edykt uwalniający niewolnicę [lub niewolnika .....] należących do mieszkańca Kanesz [...] Aszur [...] na mocy edyktu [...] siłą nie pochwycisz [...].
[Jeśli] wybuchnie wojna mieszkańcowi Aszur [...] w drogę pozwolisz wyruszyć.
Jeśli nakażesz mieszkańcowi Aszur złożyć przysięgę [złoży ją] na sztylet i szugariaum[12] [Aszura ...] postawią go.
Owi bogowie, panowie twojej przysięgi, będą patrzeć na ciebie. Przysięga [PN?] wielkiego [księcia] Kanesz.
3. Rozliczenie między kupcem asyryjskim a jego anatolijskimi wspólnikami w obecności władcy Kanesz i przedstawicieli karum, okres karum Kanesz Ib.
Kt n/k 32: Dercksen 2004b, 166-67.
Pieczęć Peruwy, wielkiego szi. Pieczęć Hapuali, wielkiego heroldów. Pieczęć Kikarszana, kapłana z Hiksza. Pieczęć Gadudu, kapłana Boga Burzy-od-głowy. Pieczęć Kuwatara, wielkiego służących elanum. Pieczęć Ennam-Annum, syna Aszur-imitti. Pieczęć Mannum-balum-Aszura, syna Kukkulanum. Pieczęć Aszeda, wielkiego rynku. Pieczęć Warad-Kubi. Pieczęć Aszur-szamszi, syna Kury. Pieczęć Inara, kapłana Pana Bitwy. Pieczęć Awawani, jego żony. Pieczęć Buliny, wielkiego jego robotników[13]. Pieczęć Tamuriji, syna Kurkury.
Co do wszystkiego co (kiedykolwiek) Iddin-Aszur, syn Ahiji i Szalkuata oraz Tamrija, syn Szalkuaty otrzymali z rąk króla Hurmeli i Harpatiwy „wielkiego schodów”[14], czy to w Mama, czy w Kanesz, czy to (jako) srebro lub złoto lub kubki z amutum[15] lub cynę lub tkaniny lub niewolników lub lazuryt, odnośnie wszystkiego co otrzymali od króla Inara i Szamnumana, „wielkiego schodów” w Kanesz, w świętym okręgu przy „Bramie Bogów” przed sztyletem Aszura i tymi ośmioma ludźmi, którzy stanęli (w charakterze) świadków: Hapualą, wielkim heroldów, Kikarszanem, kapłanem z Hiksza, Aszedam, wielkim rynku, Ennam-Annum, synem Aszur-imitti, Mannum-balum-Aszurem, synem Kukkulanum, Aszur-szamszim, synem Kury, Warad-Kubim, synem Puzur-Isztara, Wardum, synem Tab-Aszura, odnośnie tego wszystkiego Iddin-Aszur Tamurjię w pełni spłacił[16]. Jeden przeciw drugiemu się nie zwróci. Jeśli Tamurija, jego żona, jego syn lub jego pan lub (inny) syn Szalkuaty zwróci się przeciw Iddin-Aszurowi, jego żonie (lub) synowi, da 30 min srebra i go zabiją. Jeśli Iddin-Aszur zwróci się przeciw Tamuriji da 30 min srebra i go zabiją.
Pod władzą króla Inara i Szmanumana, „wielkiego schodów”.
B. Administracja asyryjska – karum.
4. Instrukcja króla dla karum w Kanesz, okres karum Kanesz II.
Kt 79/k 101 (Veenhof 1995: 1733).
Co następuje (mówi) waklum[17]: mów do karum Kanesz:
Tabliczka z werdyktem (zgromadzenia) Miasta dotyczącym złota, którą wam wysłaliśmy, ta tabliczka jest nieważna. Nie ustanowiliśmy nowej zasady dotyczącej złota. Co się tyczy złota, zasada zostaje bez zmian: brat może (je) sprzedawać bratu, ale, zgodnie z zapisem na steli, żaden Asyryjczyk, kimkolwiek on jest, nie może sprzedać złota Akadyjczykowi, Amorycie albo Subartyjczykowi. Ten kto sprzeda, straci życie.
5. List urzędnika nibum[18] dotyczący srebra, okres karum Kanesz II.
TC 1, 1 (Larsen 1976: 163).
[Do kar]um Kanesz mów, co następuje (mówi) urzędnik nibum:
„Miasto nałożyło na was opłatę 10 min (5 kg) srebra na fortyfikacje i wybrało posłańca do (tej) misji. My zwróciliśmy się do starszych jak następuje: ‘Nie wysyłajcie posłańca, jeśli karum [nie] uzna (dodatkowych) wydatków (w wysokości) 1 miny (0,5 kg) srebra’. Proszę, zróbcie (to) szybko, (zbierzcie) 10 min (5 kg) srebra, opieczętujcie i wyślijcie do nas, aby starsi nie zwrócili się do nas z gorzkimi słowami. Wy zechciejcie wysłać decyzję odnośnie ilości (zawartą) na tabliczce z Miasta i sprawcie, by karum srebro zapłaciły. Tabliczkę władcy do wszystkich karum roześlijcie, sprawcie, by zapłacili. Jeśli się (tym) nie zajmiecie, srebra nie wyślecie, my tu weźmiemy je z waszego srebra (= majątku).
6. Wprowadzenie podatków za handel żelazem, okres karum Kanesz II.
Kt 92/k 221: Dercksen 2004a: 114.
Co następuje (mówi) karum w Kanesz: mów do płacących datum[19], do naszego posłańca i do wszystkich karum i wabartum[20]: Przybyła tabliczka z Miasta. Na tabliczce z Miasta (napisano): „Od dzisiaj każdy, kto kupił żelazo, odnośnie zysku (podatek miasta) Aszur się nie zmieni, (natomiast) karum Kanesz weźmie od niego dziesięcinę.” Od chwili gdy usłyszycie naszą tabliczkę, macie zapisać tam na tabliczce (każdego) właściciela żelaza (a dokładnie:) jego imię i imię jego ojca, czy to jeśli sprzedał żelazo pałacowi, czy okazał je dostojnikom pałacowym, czy też (żelazo) jest w transporcie i nie zostało (jeszcze) sprzedane, (zapiszcie) to, ile żelaza posiada (dosł. niesie), i wyślijcie (ją) przez naszego posłańca. Wyślijcie kopię naszej tabliczki do wszystkich karum i wabartum. Zapiszcie imię nawet (tego) człowieka, który powierzył żelazo (agentowi) na sprzedaż.
7. Rozliczenie transakcji z różnymi karum zawartych w związku z końcem okresu rozrachunkowego, okres karum Kanesz II.
Kt c/k 1500: Derecksen 1996: 174, n. 551.
/pieczęć karum Puruszhattum/
661 ½ miny (330,75 kg) miedzi według naszego odważnika wpłacił Aszur-emeqi do karum Puruszkattum jako wyrównanie rozliczenia nikkassu za Ennanim, syna Szu-Hubura. Od hamusztum[21] Aszurisz-tikala, miesiąc ab szarrani (V), eponimat Aszur-imitti (1869 lub 1851). 2 szekle od miny za każdy miesiąc wyniesie procent (40 %).
/pieczęć karum Kanesz/
6 min (3 kg) oczyszczonego srebra wpłacił do karum Kanesz Isztar-bani jako wyrównanie rozliczenia nikkassu za Aszur-emeqi, syna Buzutai, swego ojca. Od hamusztum Kulumai, miesiąc kuzallum (XI), eponimat Enna-Manum (1863), 1 szekel od miny odsetków za każdy miesiąc wyniesie procent (20 %).
x min oczyszczonego srebra z 23 min (11,5 kg) wpłacił do karum Kanesz Aszur-taklaku jako wyrównanie rozliczenia nikkassu za Aszur-emeqi, syna Buzutaji. Od hamusztum Kulumai, miesiąc kuzallum (XI), eponimat Enna-Manum (1863), 2 szekle procentu (od miny) za każdy miesiąc doda (40%).
/zniszczone/
[...] 3 miny (1,5 kg) oczyszczonego srebra Aszur-emeqi, syn Buzutaja jest winien Puzur-Ana, synowi Ennam-Aszura. Tydzień Ennanim, syna Amrija , miesiąc ab šarrani (V), rok eponima Aszur-malika, syna Alahum (1970). Srebro zostało przyjęte, zważone odważnikiem (należącym do) Aszur-nimri; ½ szekla dodano do każdej miny.
/imiona świadków/.
8. List dotyczący stanu rozliczeń w karum, okres karum Kanesz II.
VS 26, 46: Dercksen 2004a: 223.
Co następuje (mówi) Puszuken, mów do Aszur-taklaku:
24 miny 10 szekli (12,085 kg) srebra zostało zapisane na „wielkiej” tabliczce w domu karum, 55 szekli (0,455 g srebra) z jego procentem od poprzedniego hamusztum, 32 ½ szekla (0,27 kg) od obecnego hamusztum. Cena 3 tkanin kutanum 2/3 miny 5 szekli (0,375 kg); 7 ½ szekla (0,062 kg) - wynajęcie osła w Wahszanija, 15 szekli (0,125 kg) wynajęcie nabritum[22]. Razem 26 2/3 miny, 5 szekli (13,375 kg).
Z tego (odjęto): twoje datum 20 min (10 kg); 6 min (3 kg) opłata szihittum[23] Ennum-Aszura, twego brata; ciebie i Nab-Sina obciążono grzywną na sumę 1 ½ miny (0,75 g) - 45 szekli (0,375 kg) przypada na ciebie. 2 1/3 miny (1,165 kg), twoje wydatki w Puruszhattum - nie zostały zaliczone, 18 szekli (0,15 g) (wydatków) twych służących i (na) twe osły - nie zostały zaliczone.
9. List dotyczący kupca unikającego zapłacenia uregulowania swych zobowiązań wobec karum. Okres karum Kanesz II.
Kt 92/k 207: Dercksen 2004a: 200.
Co następuje (mówi) karum Kanesz, mów do Kuliji, płatników datum, karum Tegarama i (władz) miasta (gdzie) przebywa Iddin-Aszur, syn Kukkulanum:
Uczyniliśmy rachunki i zapłaciliśmy 25 min 4 ¼ szekla (12,535 kg) srebra jako datum. Za uregulowanie rachunku odpowiedzialny był Iddin-Aszur. Od 5 lat wysyłamy (listy) do Wahszuszana i Turhumit, (bo) od tego dnia jest przed nami odpowiedzialny. Zmuście go, by tam (gdzie jest) zapłacił srebro; jego należność datum odpowiada pełnemu udziałowi. Jeśli on powie, co następuje: „Nie jestem w stanie zapłacić pełnego udziału”, zmuście go, żeby zapłacił (choćby) połowę. Jeśli on (powie), co następuje: „Nie jestem w stanie (uregulować) rachunku, czy to (w wysokości) całego czy to połowy udziału” niech złoży następującą przysięgę na sztylet Aszura: „(To co posiada) nie wystarczy na (zapłacenie) 40 min (20 kg) srebra, on nie jest w stanie (zapłacić) 30 min (15 kg), on nie ma 20 min (20 kg) na (pokrycie) połowy swego udziału. Srebro, czy to należące do niego, czy do jego inwestora, które jest w Mieście lub w kraju (dosł. w polu), tyle srebra ile mam przy sobie, albo pozostawiłem albo wysłałem, nie jestem w stanie (spłacić) zobowiązania, (ani) pełnego udziału ani połowy udziału.” Niech złoży przysięgę na sztylet i niech zadeklaruje swoje szaddu’atum[24] przed sztyletem; ponad (wysokość) szaddu’atum, którą zadeklaruje, nie będzie musiał płacić szaddu’atum. Jego szaddua’tum pobierzcie.
C. Działalność finansowa kupców asyryjskich
10. Kontrakt naruqqum[25], okres karum Kanesz II.
Kayseri 313: Landsberger 1940: 20-21.
[5 min (2,5 kg) złota udział ], 1 ½ miny (0,75 kg) - Eriszum, 2 miny (1 kg) – Idi(n)-Aszur, 2 ½ miny (1,25 kg) – Adudum, 2 miny (1 kg) – Szu-Laban, 2 miny (1 kg) – Ikupi-Isztar, 2 miny (1 kg) – Ili-dan, 1 ½ miny (0,75 kg) – Aszur-malik, 1 ½ (0,75 kg) miny – Aszur-idi, 2 ½ miny (1,25 kg) – Akuzunum, 1 ½ miny (0,75 kg) – kupiec, 1 mina (0,5 kg) – Abu-szalim, 1 mina (0,5 kg) – Hinaja, 4 miny (2 kg) – Amur-Isztar, razem 30 min (15 kg) złota (stanowi) kapitał-naruqqum Amur-Isztara.
Od eponimatu Susaja (1909) przez dwanaście lat będzie (nim) obracał. On będzie się cieszył 1/3 dochodu, za 1/3 jest odpowiedzialny. Ktokolwiek przed upływem terminu zabierze swoje srebro, 4 miny srebra za minę złota weźmie, nie weźmie nic z dochodu.
...
angelika_s_92