Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (z późniejszymi nowelizacjami).pdf

©Kancelaria Sejmu

s. 1/33

Dz.U. 1982 Nr 35 poz. 228

USTAWA

z dnia 26 października 1982 r.

o postępowaniu w sprawach nieletnich

W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i

stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w

konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do

umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin

za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeń-

stwa stanowi się, co następuje:

Opracowano na pod-

stawie: tj. Dz. U. z

2010 r. Nr 33, poz.

178.

Dział I

Przepisy ogólne

Art. 1.

§ 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:

1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób, które nie

ukończyły lat 18;

2) postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które do-

puściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17;

3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do

osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż

do ukończenia przez te osoby lat 21.

§ 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

1) „nieletnich” – rozumie się przez to osoby, o których mowa w § 1;

2) „czynie karalnym” – rozumie się przez to czyn zabroniony przez ustawę ja-

ko:

a) przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo

b) wykroczenie określone w art. 51, 62 1) , 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122, 124,

133 lub 143 Kodeksu wykroczeń.

Art. 2.

Przewidziane w ustawie działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni wykazu-

je przejawy demoralizacji lub dopuści się czynu karalnego.

1) Uchylony przez art. 41 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 111, poz.

724), która weszła w życie z dniem 24 października 1997 r.

01-04-10

©Kancelaria Sejmu

s. 2/33

Art. 3.

§ 1. W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dą-

żąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nielet-

niego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez ro-

dziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy

tym interes społeczny.

§ 2. W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w

szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego,

cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demorali-

zacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.

Art. 3a.

§ 1. W każdym stadium postępowania sąd rodzinny może, z inicjatywy lub za zgo-

dą pokrzywdzonego i nieletniego, skierować sprawę do instytucji lub osoby

godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.

§ 2. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępo-

wania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników, które sąd ro-

dzinny bierze pod uwagę, orzekając w sprawie nieletniego.

§ 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe za-

sady i tryb przeprowadzania mediacji, regulując zwłaszcza warunki, jakim

powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do jej przeprowadzania,

sposób rejestracji tych instytucji i osób oraz szkolenia mediatorów, zakres i

warunki udostępniania im akt sprawy, formę i zakres sprawozdania z przebie-

gu i wyników postępowania mediacyjnego, mając na względzie wychowawczą

rolę postępowania mediacyjnego, interes pokrzywdzonego, dobrowolność i

poufność mediacji oraz fachowość i bezstronność mediatora.

Art. 4.

§ 1. Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nie-

letniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popeł-

nienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkol-

nego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w

celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo,

udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego

przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców

lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właści-

wego organu.

§ 2. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego,

ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję.

§ 3. Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działal-

nością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściga-

nego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny

lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopu-

ścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.

Art. 4a.

Podmioty współdziałające z sądem rodzinnym, a w szczególności: instytucje pań-

stwowe, społeczne lub jednostki samorządowe oraz osoby godne zaufania, w zakre-

01-04-10

©Kancelaria Sejmu

s. 3/33

sie swego działania, udzielają na żądanie sądu rodzinnego informacji niezbędnych w

toku postępowania.

Dział II

Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich

Art. 5.

Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek popraw-

czy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tyl-

ko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapew-

nić resocjalizacji nieletniego.

Art. 6.

Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

1) udzielić upomnienia;

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wy-

rządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz

pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzo-

nego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zaję-

ciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do

powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miej-

scach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu

wprowadzania się w stan odurzenia;

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecz-

nej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia

za nieletniego;

5) zastosować nadzór kuratora;

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub

instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym,

terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą or-

ganizacją lub instytucją;

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów;

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karal-

nego;

9) orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wy-

chowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii;

10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;

11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości

sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie

rodzinnym i opiekuńczym.

Art. 7.

§ 1. Sąd rodzinny może:

01-04-10

©Kancelaria Sejmu

s. 4/33

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowaw-

czych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy

ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-

pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym

jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;

2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części

szkody wyrządzonej przez nieletniego;

3) (uchylony).

§ 2. Sąd może zwrócić się do właściwych instytucji państwowych lub społecznych

oraz jednostek samorządowych o udzielenie niezbędnej pomocy w poprawie

warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego.

Art. 8.

§ 1. W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania

obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten może wymierzyć

im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1 500 złotych.

§ 2. Sąd uchyla karę pieniężną w całości lub w części, jeżeli osoba ukarana w ciągu

14 dni usprawiedliwi swoje zachowanie lub przystąpi do wykonywania nało-

żonych obowiązków.

Art. 9.

§ 1. W sprawie wymierzenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 8 § 1, orzeka

sąd rodzinny z urzędu, a w sprawie uchylenia tej kary – także na wniosek oso-

by ukaranej, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilne-

go.

§ 2. Postanowienie sądu w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej powinno być

wydane po wysłuchaniu osoby, której ma ono dotyczyć, chyba że osoba ta bez

usprawiedliwienia nie stawiła się na wezwanie.

Art. 10.

Sąd rodzinny może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego, który

dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a, jeżeli przema-

wiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter

czynu, zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie

rokują resocjalizacji nieletniego.

Art. 11.

§ 1. Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym można warunkowo zawie-

sić, jeżeli właściwości i warunki osobiste oraz środowiskowe sprawcy, jak

również okoliczności i charakter jego czynu uzasadniają przypuszczenie, że

pomimo niewykonania środka poprawczego cele wychowawcze zostaną osią-

gnięte.

§ 2. Warunkowe zawieszenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do lat

3; w okresie próby sąd stosuje do nieletniego środki wychowawcze.

§ 3. Jeżeli w okresie próby zachowanie nieletniego wskazuje na dalszą demoraliza-

cję albo jeżeli nieletni uchyla się od wykonywania nałożonych na niego obo-

wiązków lub od nadzoru, sąd rodzinny może odwołać warunkowe zawieszenie

i zarządzić umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. W razie po-

01-04-10

s. 5/33

pełnienia przez nieletniego czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 §

1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art.

197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 Kodeksu karnego i braku podstaw

do rozpoznawania sprawy przez sąd właściwy według przepisów Kodeksu po-

stępowania karnego, sąd rodzinny odwołuje warunkowe zawieszenie i zarzą-

dza umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.

§ 4. Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 3 miesięcy odwołanie warunkowego

zawieszenia nie nastąpiło, orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie popraw-

czym z mocy prawa uważa się za niebyłe.

Art. 12.

W razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej

lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź nałogowego używania alkoholu

albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, sąd rodzinny może

orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim

zakładzie leczniczym. Jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie

opieki wychowawczej, sąd może orzec umieszczenie go w młodzieżowym ośrodku

wychowawczym lub w młodzieżowym ośrodku socjoterapii, a w przypadku gdy nie-

letni jest upośledzony umysłowo w stopniu głębokim i wymaga jedynie opieki – w

domu pomocy społecznej.

Art. 13.

Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art.

1 § 2 pkt 2 lit. a, ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do

orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym – sąd rodzinny może wymierzyć

karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe. Wyda-

jąc wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.

Art. 14.

W sprawach nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego, sąd rodzinny stosuje

odpowiednio przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, Kodeksu karnego skarbowe-

go lub Kodeksu wykroczeń, jeżeli nie są sprzeczne z niniejszą ustawą.

Dział III

Postępowanie przed sądem

Rozdział 1

Przepisy ogólne o postępowaniu

Art. 15.

Sprawy nieletnich należą do właściwości sądu rodzinnego, chyba że przepis szcze-

gólny stanowi inaczej.

01-04-10

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: