5
w Białymstoku
ul. Jurowiecka 33
KRYMINALISTYKA W PIGUŁCE
– PYTANIA I ODPOWIEDZI
Opracował mgr Bogdan Czajkowski
NIP 542-19-50-687
REGON : 050208747
Informacje: 0-602 440 423
E_mail : studiumochrony@op.pl
Białystok 2006r.
1. PRZEDMIOT I ZAKRES KRYMINALISTYKI –
Kryminalistyka:
- nauka o metodach ustalania faktów przestępstwa
- jej celem jest ujawnianie przestępstw, zebranie dowodów winy
- zidentyfikowanie sprawcy i powiązanie go z danym przestępstwem
- utrudnienie bądź uniemożliwienie popełnienia przestępstw
Kryminalistykę dzielimy na:
- naukę o śledztwie (teoria nauki o śledztwie)
- technikę kryminalistyczną
- taktykę kryminalistyczną
- strategię zwalczania przestępstw
Zakres kryminalistyki - ściganie karne i zapobieganie przestępstwu.
2. RÓŻNICE W DEFINICJACH KRYMINALISTYKI HOŁYSTA I HANAUSKA
Wg Hanauska kryminalistyka to nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami; a także zapobiegania przestępstwom i innym niekorzystnym lecz prawnie relewantnym zjawiskom.
Nauka ta zajmuje się także strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza poprzez zapobieganie ich powstawaniu i rozwojowi.
Wg Hołysta kryminalistyka to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełnienia, wykrywaniu sprawców i zapobiegania przestępstwom i innym ujemnym zjawiskom społecznym.
3. KIM BYŁ HANS GROSS I JAKIE BYŁO JEGO ZNACZĄCE DLA KRYMINALISTYKI DZIEŁO
Hans Gross (1847-1919), prawnik austriacki, jeden z pionierów kryminalistyki, profesor Uniwersytetu w Pradze i w Grazu. W 1893r. napisał "Podręcznik dla sędziów śledczych, urzędników policyjnych itd." ("Handbuch fur Untersuchungsrichter, Polizeibeamte, Gendarmen u.s.w."). Podręcznik ten to dzieło epokowe, bo zawiera wszelkie doświadczenia i wskazówki związane z ujawnianiem przestępstw, zabezpieczaniem śladów itp. Praca ta wywarła wielki wpływ na rozwój kryminalistyki jako nauki oraz na metody walki z przestępczością.
4. ZWIĄZKI KRYMINALISTYKI Z INNYMI DYSCYPLINAMI NAUKOWYMI
Dziedziny wpływające na kryminalistykę:
- symptomatologia przestępczości (fenomenologia) - w jaki sposób i w jakiej formie objawia się przestępczość
- etiologia - uwarunkowania i czynniki przestępczo-twórcze, np. czynniki społeczne, uwarunkowania biologiczne
- wiktymologia - nauka o ofiarach. Twórcą był Mendelson, zajmowali się nią także prof. Falandysz, Widacki
5. CO OZNACZAJĄ OKREŚLENIA, ŻE KRYMINALISTYKA JEST DYSCYPLINĄ STOSOWANĄ, KOMPLEKSOWĄ I EMPIRYCZNĄ
Obecna kryminalistyka jest to:
- dyscyplina kompleksowa (wiedza z różnych dziedzin: fizyka, chemia, psychologia)
- dyscyplina stosowana (użyteczna w praktyce)
- dyscyplina empiryczna (opiera się na własnych badaniach, doświadczeniach, eksperymentach).
6. PODZIEL PRZEDMIOT STUDIÓW KRYMINALISTYKI
Podział kryminalistyki:
-nauka o śledztwie
-technika kryminalistyczna;
-taktyka (profilaktyka) kryminalistyczna
-strategie zwalczania przestępczości;
Działy kryminalistyki:
a) taktyka kryminalistyczna.- szybkie, zgodne z etyką zawodową i prawem metody osiągania określonego celu;
b) technika kryminalistyczna.- metody i środki oraz sposób wykorzystania zdobyczy nauk technicznych i przyrodniczych oraz własnych osiągnięć do realizacji założonych celów
c) strategie kryminalistyczne.- to strategie zwalczania przestępstw obejmujące wiedzę typu prognostycznego przewidujący kierunki i metody oraz środki działania przestępców w przyszłości , a także przygotowujący środki i metody które by zapobiegły przestępczości.
d) metodyka kryminalistyczna.-adaptacja dla zwalczania grup przestępczych taktyki i techniki kryminalistycznej
7. ŹRÓDŁA KRYMINALISTYKI.
- analiza praktyki śledczej
- własne doświadczenia w badaniach eksperymentalnych
- wykorzystanie dorobku innych nauk
8. ZASTOSOWANIE KRYMINALISTYKI.
Kryminalistyka obejmuje wszystkie dyscypliny wykorzystywane dla śledztwa (dochodzenia). obejmuje taktykę kryminalną - wszystkie działy identyfikacji. Można ją wykorzystać też w innych celach niż ściganie karne np. w postępowaniu cywilnym (np. badania autentyczności testamentów, tekstów umów), a także w pracy tzw. służb specjalnych (wywiadu, kontrwywiadu). Bywa również stosowana w muzealnictwie, archeologii czy historii. Jest przydatna tam, gdzie mamy do czynienia z identyfikacją osób na podstawie ich śladów Głównym terenem zastosowania kryminalistyki pozostaje walka z przestępczością.
9. FUNKCJA ROZPOZNAWCZA KRYMINALISTYKI
Uzyskiwanie informacji o przedmiocie przestępstwa, miejscu przestępstwa, środowiskach przestępczych, informacje o osobie przestępcy. Rozpoznanie to ogól działań organów ścigania, które służą organizacji stałego lub okresowego dopływu informacji, systematycznemu ich odbiorowi a następnie selektywnemu ich opracowaniu dla dalszego wykorzystania w działaniach profilaktycznych, dowodowych, wykrywczych lub w innych określonych celach. Rozpoznanie musi być zgodne z prawem.
Rodzaje rozpoznania:
- terenowe (uzyskanie maksymalnej wiedzy o określonym terenie)
- środowiskowe (skład i struktura danego środowiska, wzajemne układy, zależności, skłonności, ewentualne kolizje z prawem)
- problemowe.
Ma ona charakter usługowy wobec funkcji wykrywczych i dowodowych.
Cele funkcji rozpoznawczej:
a) wzbogacenie wiedzy o przedmiocie rozpoznania
b) zebranie informacji które będą przydatne w procesie wykrywczym
c) weryfikacja dotychczas posiadanych informacji
d) zebranie dowodów winy
e) działalność profilaktyczna - zapobiegawcza
10. FUNKCJA WYKRYWCZA KRYMINALISTYKI
Jest związana z podstawowym celem kryminalistyki jakim jest wykrycie zdarzenia, osoby, lub mechanizmu powstania określonych zjawisk albo ich zmian.
Funkcja ta powinna być powiązana z funkcją rozpoznawczą ponieważ w ramach realizacji funkcji wykrywczej powinna następować aktywizacja i konkretne ukierunkowanie wiedzy uzyskanej w ramach funkcji rozpoznawczej.
Zakres funkcji wykrywczej:
- ujawnienie zdarzenia
- określenie czy zdarzenie, czyn spełnia znamiona przestępstwa
- określenie osoby, np. świadka
- tło przestępstwa
- mechanizm działania i motywy sprawcy
Stadia funkcji wykrywczej:
a) poszukiwanie przedmiotu wykrywczego (co zamierzamy wykryć, co nas interesuje)
b) ujawnienie samej osoby i określonego przestępstwa
c) stwierdzenie, że o tę osobę, o tę rzecz chodziło nam w wykryciu
Przedmioty wykrywcze:
- osoba
- fakt
- zjawisko
- okoliczność
Gdzie poszukujemy informacji (źródła wiedzy dla procesu wykrywczego):
- miejsce zdarzenia - pojmowane szeroko
- wiedza o ofiarach przestępstwa, środowisko w jakim ofiara przebywała - wiktymologia
- kręgi społeczne (krąg osób najbliższych, znajomych, ogólnospołeczny)
- środowisko skonfliktowane z ofiarą (poszukujemy tam motywów, pobudek działania sprawcy)
- akta toczących się spraw, materiały w archiwach
11. FUNKCJA DOWODOWA KRYMINALISTYKI
To metody i środki, które należy przedsięwziąć w postępowaniu przygotowawczym; wnioskowanie,
gromadzenie i opracowywanie dowodów na użytek jurysdykcyjny. Gromadzenie dowodów musi być zgodne z przepisami kpk.
Funkcja dowodowa realizuje następujące cele:
- uzyskanie potwierdzenia, że mamy do czynienia z przestępstwem (znamiona przestępstwa)
- poznanie sposobu i okoliczności popełnienia przestępstwa
- prawne powiązanie określonej osoby z określonym czynem
- poznanie osobowości i motywów sprawcy
12. FUNKCJA ZAPOBIEGAWCZA
Działanie profilaktyczne, prewencyjne.
Trzy kierunki realizacji funkcji zapobiegawczej:
· w kierunku związanym z czynnikiem zagrażającym
· w kierunku związanym z czynnikiem zagrożonym
· w kierunku związanym z okolicznościami kształtującymi zagrożenie.
Funkcja ta może być realizowana bezpośrednio lub pośrednio.
Bezpośrednia realizacja funkcji zapobiegawczej może polegać np. na otoczeniu przez policję bezpośrednią ochroną osoby zagrożonej.
Pośrednia realizacja najczęściej wyraża się w sygnalizowaniu odpowiednim władzom i instytucjom stanu zagrożenia ustalonego przez Policję.
13. REGUŁA "SIEDMIU ZŁOTYCH PYTAŃ WYKRYWCZYCH"
1. co się wydarzyło (jakie to zdarzenie miało kształt, rozmiary, skutki)
2. gdzie (jakie jest miejsce zdarzenia)
3. kiedy (dokładnie określić czas zdarzenia)
4. w jaki sposób (mechanizm działania sprawcy)
5. dlaczego (motywy, pobudki działania sprawcy)
6. jakimi środkami (narzędzia, osoby)
7. kto (kto dokonał czynu, kto jest sprawcą, a kto poszkodowanym)
14. WSPÓŁCZESNA PRZESTĘPCZOŚĆ
Wzrost w odniesieniu do przestępstw o charakterze kryminalnym, w tym najgroźniejszych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu szczególnie popełnionych przez nieletnich, subkultury osiedlowe i pseudo kibiców. Wzrosła przestępczość przeciwko mieniu, przestępstwa narkotykowe. Problem przestępczości zorganizowanej. Handel bronią. Wskaźnik liczby przestępstw popełnianych w stosunku do 100 tysięcy mieszkańców (stosowany m.in. dla porównań międzynarodowych) 2005r., stawia nasz kraj w rzędzie państw stosunkowo bezpiecznych (Niemcy około 8.000, Holandia około 7.800, Francja około 5.900, Szwajcaria około 4.900.
Ogólna wykrywalność przestępstw w Polsce wynosi 50,5 % i jest podobna do wykrywalności jaką osiągają inne policje w Europie Zachodniej (np. Niemcy w - 50,6 %).
15. CZYNNOŚCI WYKONYWANE W RAMACH POSTĘPOWANIA KARNEGO
-Czynności procesowe nie kryminalistyczne np. wydawanie postanowień o wszczęciu dochodzenia, śledztwa, o zaznajomieniu z aktami sprawy, o przedstawieniu zarzutów.
-Cz. Procesowe - z kpk: przesłuchanie, oględziny, zlecenie ekspertyzy, przeszukanie, użycie psa.
-Cz. Kryminalistyczne: wykonanie ekspertyzy
-Cz. Operacyjno- kryminalistyczne: pościg, blokady, wywiad, pułapka.
-Cz. Operacyjno- rozpoznawcze o charakterze administracyjno prawnym.
16. ŹRÓDŁO DOWODOWE A ŚRODEK DOWODOWY
Wg prof. Prusaka:
Źródłem dowodowym jest podmiot wypowiedzi mającej znaczenie dowodowe...
anecia0109