Zreformowany system oświaty w Polsce

USTAWA

z 7 września 1991 r.

o systemie oświaty

(wybrane fragmenty)

Rozdział I

Przepisy ogólne

Art. I

System oświaty zapewnia w szczególności:

1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągnięte­go rozwoju,

2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny,

3) możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty,

4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z opieki psychologicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej,

5) możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież nie­pełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami,

5a) opiekę nad uczniami ze znacznymi lub sprzężonymi dysfunkcjami poprzez umożli­wienie realizowania indywidualnych form i programów nauczania,

6) opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwienie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróco­nym czasie

Art. 2

System oświaty obejmuje:

1) przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne,

2) szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne ogólnokształcące i zawo­dowe, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół wyższych, oraz szkoły specjalne, szkoły sportowe oraz mistrzostwa sportowego i szkoły artystyczne,

3) placówki oświatowo-wychowawcze, placówki pracy pozaszkolnej; w tym ogniska artystyczne oraz placówki kształcenia ustawicznego umożliwiające uzyskanie i uzu­pełnianie wiedzy ogólnej i kwalifikacji zawodowych, zdobywanie umiejętności, kształcenie i rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku,

4) poradnie psychologiczne-pedagogiczne oraz inne poradnie specjalistyczne udzielają­ce dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczne-pedagogicz­nej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu,

5) ośrodki szkolne-wychowawcze, w tym specjalne, dla dzieci i młodzieży wymagają­cych stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrod­ki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16,ust. 7, realizację obowiązku szkolnego,

6) (skreśla się),

7) placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki po­za miejscem stałego zamieszkania,

8) Ochotniczy Hufce Pracy - w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników,

9) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

10) biblioteki pedagogiczne

Art. 5

1.Szkoła i placówka może być szkołą i placówką publiczną albo niepubliczną.

2. Szkoła i placówka, z zastrzeżeniem ust. 3a i 3b, może być zakładana i prowadzona przez:

1)jednostkę samorządu terytorialnego,

2) inną osobę prawną,

3) osobę fizyczną.

Art. 5b

1.Prawa i obowiązki nauczycieli publicznych przedszkoli, szkół i placówek określa ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta nauczyciela (DzU z 1997 r. nr 56, poż. 357 i z 1998 r. nr 106, poz. 668).

Art. 7

I. Szkołą publiczną jest szkoła, która:

1) zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania,

2) przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,

3) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach

4) realizuje:

a) programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, a w przypadku szkół zawodowych również podstawy programowe kształcenia w danym zawodzie lub profilu kształcenia zawodowego,

b) ramowy plan nauczania,

5) realizuje ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów.

2. Szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych,

3. Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej wymienione w ust. 2, jeżeli:

1) realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe wymienione w ust. I pkt 4 lit.

2) stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzami­nów i sprawdzianów, o których mowa w ust. I pkt 5, z wyjątkiem egzaminów wstępnych,

3) prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,

4) w przypadku szkoły zawodowej - kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, o których mowa w art. 24 ust. 1, albo w innych za­wodach za zgodą ministra do spraw oświaty i wychowania,

5) zatrudnia nauczycieli przedmiotów obowiązkowych posiadających kwalifikacje okre­ślone dla nauczycieli szkół publicznych.

Art. 8

Szkoła podstawowa i gimnazjum może być tylko szkołą publiczną lub niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej.

Art. 9

1. Szkoły publiczne i niepubliczne dzielą się na:

I) sześcioletnią szkołę podstawową, w której w ostatnim roku nauki przeprowadza się sprawdzian,

2) trzyletnie gimnazjum, w którym w ostatnim roku nauki przeprowadza się egzamin, dające możliwość dalszego kształcenia w liceum profilowanym lub szkole zawodowej,

3) szkoły ponadgimnazjalne:

a) trzyletnie licea profilowane, umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

b) dwuletnie szkoły zawodowe, kończące się egzaminem zawodowym oraz dające możliwość dalszego kształcenia w dwuletnim liceum uzupełniającym,

c) dwuletnie licea uzupełniające, umożliwiające absolwentom szkół wymienionych w lit. b) uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu o którym mowa w lit. a)

d) szkoły policealne, dające możliwość uzupełnienia wykształcenia zawodowego, które mogą kończyć się egzaminem zawodowym.

Art. 9a

1.       Tworzy się Centralną Komisję Egzaminacyjną z siedzibą w Warszawie.

2.       Do zadań Centralnej Komisji Egzaminacyjnej należy w szczególności:

1) opracowywanie propozycji standardów wymagań będących podstawą przeprowadza­nia sprawdzianów oraz egzaminów we współpracy w szczególności z zainteresowanymi ministrami, szkołami wyższymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi, organizacjami pracodawców i samorządami zawodowymi,

2) dokonywanie analizy wyników sprawdzianów i egzaminów oraz składanie ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania corocznych sprawozdań o poziomie osią­gnięć uczniów na poszczególnych etapach kształcenia

Art. 12

1. Publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja organizują naukę religii na ży­czenie rodziców, publiczne szkoły ponadgimnazjalne na życzenie bądź rodziców, bądź sa­mych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie.

Rozdział 2

Wychowanie przedszkolne i obowiązek szkolny

Art. 14

1. Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat.

1 a. W przypadku dzieci zakwalifikowanych do kształcenia specjalnego przez porad­nię psychologiczna-pedagogiczną, wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.

2. Przedszkole realizuje podstawy programowe wychowania przedszkolnego, określone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

3. Dziecko w wieku 6 lat ma prawo do rocznego przygotowania przedszkolnego (rok zerowy).

Art. 15

1. Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia.

2. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum. nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.

Art. 16

1. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które przed dniem 1 września kończy 6 lat, jeżeli wykazuje psychofizyczną dojrzałość do podjęcia nauki szkolnej.

2. Decyzję o wcześniejszym przyjęciu dziecka do szkoły podstawowej podejmuje dy­rektor szkoły po zasięgnięciu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

3. W przypadkach uzasadnionych ważnymi przyczynami rozpoczęcie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego może być odroczone, nie dłużej jednak niż o jeden rok. W przypadku dzieci o których mowa w art. 14 ust. la, rozpoczęcie spełniania obo­wiązku szkolnego może być odroczone do końca roku szkolnego w tym roku kalenda­rzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.

3.       Decyzję w sprawie odroczenia obowiązku szkolnego podejmuje dyrektor publicz­nej szkoły podstawowej, w której obwodzie dziecko mieszka, po zasięgnięciu opinii po­radni psychologiczno-pedagogicznej

7. Za spełnianie obowiązku szkolnego uznaje się również udział dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowaw­czych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami.

Art. 18

Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są obowiązani do: I ) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,

2) zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne,

3) zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowanie się do zajęć szkolnych,

4) zapewnienia dziecku, realizującemu obowiązek szkolny poza szkołą, warunków nauki określonych w zezwoleniu, o którym mowa w art. 16 ust. 8,

5) powiadamianie organów gminy o formie spełniania obowiązku szkolnego lub obo­wiązku nauki przez młodzież w wieku 16-I 8 lat i zmianach w tym zakresie.

                              Rozdział 3

                                  Zarządzanie szkołami i placówkami publicznymi

2. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi ponadto, w drodze roz­porządzenia:

1) ramowe plany nauczania, w tym wymiar godzin do dyspozycji dyrektora szkoły, z uwzględnieniem w szczególności obowiązującego wymiaru godzin zajęć edukacyj­nych dla poszczególnych etapów edukacyjnych, a także wymiaru godzin zajęć rewalida­cyjnych dla uczniów niepełnosprawnych,

2) podstawy programowe: wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w po­szczególnych typach szkół, kształcenia w profilach w liceach profilowanych, kształcenia w poszczególnych zawodach i profilach kształcenia zawodowego, uwzględniając w szcze­gólności zestawy celów i treści nauczania, umiejętności uczniów, a także zadania wy­chowawcze szkoły w dostosowaniu do poszczególnych etapów kształcenia i typów szkół oraz zawodów i profili kształcenia zawodowego,

3) warunki i tryb dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, programów wychowania przedszkolnego i podręczników oraz zalecania środków dydaktycznych, z uwzględnieniem konieczności uzyskiwania przed dopuszczeniem programów lub pod­ręczników oraz zaleceniem środków dydaktycznych opinii specjalistów z zakresu po­szczególnych dziedzin,

4) warunki i sposób oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowa­dzania egzaminów i sprawdzianów, uwzględniające w szczególności kompetencje okrę­gowych komisji egzaminacyjnych, a także możliwość ustalania przez szkoły wewnątrzszkolnego systemu oceniania,

5) sposób prowadzenia przez szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzaje tej dokumentacji, uwzględniające w szczególności ewidencję dzieci i młodzieży podlegających obowiązkowi szkolnemu i obowiązkowi nauki, a także stanowiące podstawę wydawania uczniom świadectw i dy­plomów,

6) warunki prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez szkoły i placówki, uwzględniające możliwość wprowadzania nowych rozwiązań programo­wych, organizacyjnych i metodycznych w zakresie działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, a także wprowadzania odmiennych od powszechnie obowiązu­jących warunków działania i organizacji szkół i placówek,

7) organizację roku szkolnego, uwzględniającą terminy rozpoczynania i kończenia zajęć dydaktyczne-wychowawczych, przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, przerw świątecznych i ferii szkolnych,

8) organizację oraz sposób przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad, uwzględniając, że konkursy, turnieje i olimpiady powinny służyć odkrywaniu i rozwijaniu uzdolnień uczniów, pobudzaniu twórczego myślenia, wspomaganiu zdolności stosowa­nia zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu, a także lepszemu przygotowaniu uczniów do nauki w szkołach wyższego stopnia lub do wykonywania zawodu,

9) warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla uczniów niepełno­sprawnych w szkołach i placówkach ogólnodostępnych, integracyjnych i specjalnych, uwzględniając szczególne potrzeby edukacyjne tych uczniów,

10) standardy wymagań będące podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, z uwzględnieniem zasady, że wymagania powinny uwzględniać cele i zadania edukacyj­ne, zakres treści nauczania oraz umiejętności i osiągnięcia uczniów zawarte w odpo­wiednich podstawach programowych,

11) zasady udzielania i organizacji pomocy psychologiczne-pedagogicznej w szkołach i placówkach, które powinny tworzyć warunki dla zaspokajania potrzeb rozwojowych i edukacyjnych. uczniów, w szczególności wspomagać rozwój uczniów i efektywność uczenia się.

Art. 31

Kurator oświaty, w imieniu wojewody, wykonuje zadania i kompetencje w zakresie oświaty określone w ustawie i przepisach odrębnych na obszarze województwa, a w szcze­gólności:

1)       sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówka­mi oraz placówkami doskonalenia nauczycieli, w tym nad niepublicznymi placówkami doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, które znajdują się na obszarze da­nego województwa

Art. 33

1. Nadzór pedagogiczny polega na:

1) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli,

2) analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opie­kuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek,

3) udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,

4) inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organiza­cyjnych

2. W zakresie wymienionym w ust. 1 pkt 1 i 2 nadzorowi podlega w szczególności:

1) zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami,

2) realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania,

3) przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przepro­wadzania egzaminów, a także przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkol­nego oraz obowiązku nauki,

4) przestrzeganie statutu szkoły lub placówki, w tym w zakresie przestrzegania praw ucznia oraz praw dziecka

3. Nauczyciele, o których mowa w art. 35 ust. 5 wykonujący czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego mają prawo:

1) wstępu do szkół i placówek,

2) wglądu do prowadzonej przez szkołę lub placówkę dokumentacji dotyczącej przebie­gu nauczania, wychowania i opieki oraz organizacji pracy,

3) udziału w posiedzeniu rady pedagogicznej, po uprzednim powiadomieniu dyrektora szkoły,

4) wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuń­cze i inne zajęcia organizowane przez szkołę lub placówkę, po uprzednim powiadomie­niu dyrektora szkoły lub placówki,

5) przeprowadzanie badań służących ocenie efektywności działalności dydaktycznej, wychowawczej oraz opiekuńczej szkół i placówek.

4. Nauczyciele, o których mowa w arf. 3S ust. 5, mogą wydawać dyrektorom szkół i placówek doraźne zalecenia oraz zgłaszać uwagi i wnioski wynikające z przeprowa­dzonych czynności.

5.. Dyrektor szkoły lub placówki w ciągu 7 dni od otrzymania zaleceń, uwag i wnio­sków, o których mowa w ust. 4, może zgłosić wobec nich zastrzeżenia do organu spra­wującego nadzór pedagogiczny.

6. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń przez organ sprawujący nadzór peda­gogiczny, dyrektor szkoły lub placówki jest obowiązany powiadomić ten organ o reali­zacji zaleceni, uwag i wniosków w terminie 30 dni.

7. W razie stwierdzenia istotnych uchybień w działalności szkoły lub placówki, or­gan sprawujący nadzór pedagogiczny niezależnie od środków, o których mowa w ust. 4, zawiadamia o stwierdzonych uchybieniach organ prowadzący szkołę lub placówkę.

Art. 34

1. Jeżeli szkoła lub placówka albo organ prowadzący prowadzi działalność z naru­szeniem przepisów ustawy, organ sprawujący nadzór pedagogiczny może polecić, w drodze decyzji, usunięcie uchybień w wyznaczonym terminie.

2. W przypadku stwierdzenia niedostatecznych efektów kształcenia lub wychowania w szkole lub placówce, organ sprawujący nadzór pedagogiczny poleca dyrektorowi szkoły lub placówki opracowanie w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące, w uzgodnie­niu z organem prowadzącym, programu poprawy efektywności kształcenia lub wycho­wania. Program musi uwzględniać uwagi i wnioski zgłoszone przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

2a. Jeżeli dyrektor szkoły lub placówki nie usunie w wyznaczonym terminie uchy­bień, o których mowa w ust. 1, nic opracuje programu poprawy efektywności kształce­nia i wychowania lub nie uwzględni w tym programie zgłoszonych uwag i wniosków, organ sprawujący nadzór pedagogiczny może wystąpić do organu prowadzącego szkołę lub placówkę z wnioskiem o odwołanie dyrektora szkoły lub placówki w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia lub z końcem roku szkolnego.

Art. 36

1. Szkołą lub placówką kieruje nauczyciel mianowany lub dyplomowany, któremu powierzono stanowisko dyrektora.

Art. 36a

I. Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki, z zastrzeżeniem ust. 2, powierza organ prowadzący szkolę lub placówkę.

2. Powierzenie przez organ prowadzący stanowiska dyrektora szkoły lub placówki może nastąpić, jeżeli organ sprawujący nadzór pedagogiczny nie zgłosi, w terminie 14 dni od przedstawienia kandydata na to stanowisko, umotywowanego zastrzeżenia.

3. Kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w drodze konkursu. Kandydatowi nie można odmówić powierzenia stanowiska dyrektora, chyba, że organ sprawujący nadzór pedagogiczny zgłosił zastrzeżenie, o którym mowa w ust. 2.

8. Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza się na 5 lat szkolnych. W uza­sadnionych przypadkach można powierzyć to stanowisko na krótszy okres, jednak nie krótszy niż 1 rok szkolny

Art. 39

1. Dyrektor szkoły lub placówki w szczególności:

1) kieruje działalnością szkoły lub placówki i reprezentuje ją na zewnątrz,

2) sprawuje nadzór pedagogiczny,

3) sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofi­zycznego poprzez aktywne działanie prozdrowotne,

4) realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte w ra­mach ich kompetencji stanowiących,

5) dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopi­niowanym przez radę szkoły i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzysta­nie, a także może organizować administracyjną, finansową i gospodarczą obsługę szkoły lub placówki,

6) wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych,

7) współdziała ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organi­zacji praktyk pedagogicznych.

2. Dyrektor szkoły lub placówki może, w drodze decyzji, skreślić ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. Skreślenie nastę­puje na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego.

2a. Przepis ust. ? nie dotyczy ucznia objętego obowiązkiem szkolnym. W uzasadnio­nych przypadkach uczeń ten, na wniosek dyrektora szkoły, może zostać przeniesiony przez kuratora oświaty do innej s...