Ośrodkowy i obwodowy neuron ruchowy
Układy kontrolujące funkcje ruchowe:
- układ piramidowy – drogi piramidowe
- układ pozapiramidowy – głównie jądra podstawne
- móżdżek
- obwodowy neuron ruchowy – komórki ruchowe rogów przednich rdzenia kręgowego, neurony istoty szarej rdzenia kręgowego, jądra ruchowe nerwów czaszkowych
-
Przykłady zaburzeń w układach kontrolujących funkcje ruchowe:
- układ piramidowy – niedowłady, porażenia, spastyczność
- układ pozapiramidowy – sztywność, bradykinezja, drżenie
- móżdżek – niezborność ruchowa
- obwodowy neuron ruchowy – niedowłady, porażenia, wiotkość
Układ piramidowy:
- Na poziomie drogi piramidowej zachodzi kontrola ruchów dowolnych – celowych, zamierzonych, przy udziale świadomości
- Tworzą je włókna które biorą początek w korze mózgowej i biegną do rdzenia kręgowego przez piramidę rdzenia przedłużonego.
- Nazwa bierze się od piramidy w rdzeniu przedłużonego.
- Część włókien tej drogi tworzą wypustki osiowe dużych komórek piramidowych opisanych przez Betza w 1874 r.
- Obejmuje dwie składowe: drogę korowo-rdzeniową i drogę korowo-jądrową
- Składa się na nie neuron ośrodkowy (duża piramidowa komórka Betza położona w 4 i 6 polu ruchowym kory mózgu)
- Neuron obwodowy (położony w rogu przednim rdzenia kręgowego i jądrach ruchowych nerwów czaszkowych) jest końcowym elementem układu ruchowego
Droga korowo-rdzeniowa (tractus corticospinalis) - przebieg
- Rozpoczyna się w komórkach piramidowych (Betza), położonych w górnej części zakrętu przedśrodkowego (gyrus praecentralis) oraz przedniej (czołowej) części płacika okołośrodkowego (lobulus paracentralis) w płacie czołowym (pole 4 )
- 20 - 40 % komórek – zakręt środkowy przedni
- 20 % - zakręt środkowy tylny
- 40 % - kora czołowa przednia, ciemieniowa tylna, płat skroniowy i potyliczny
- Doświadczalne drażnienie elektryczne różnych odcinków pola 4 wywołuje ruchy różnych odcinków przeciwległej połowy ciała (homunukulus ruchowy).
Pierwotna kora mózgowa (pierwszorzędowa reprezentacja ruchu)
- Leży w tylnej części zakrętu przedśrodkowego
- Składa się z ciał komórkowych neuronów piramidowych Betza
- Jest początkiem układu piramidowego
- Każda cześć ciała posiada swoją reprezentację – organizacja samatotopowa (topograficzna)
- Najniższa część zakrętu środkowego przedniego – ruchy gardła i krtani
- powyżej ruchy podniebienia miękkiego, języka i żuchwy
- wyżej twarz i szyja
- środkowa i górna część zakrętu środkowego przedniego to reprezentacja ruchowa kciuka, palców ręki, nadgarstka, wyżej bark, ramię, górna i dolna część tułowia, udo i podudzie
- płacik okołośrodkowy na przyśrodkowej powierzchni mózgu to ruchy stopy i palców, opróżnianie pęcherza i odbytnicy
- największe obszary zajmuje reprezentacja ręki i ruchów związanych z czynnością mowy
- reprezentacja kciuka zajmuje 10-krotnie większą powierzchnie od reprezentacji uda
Przebieg drogi korowo rdzeniowej c.d.
- Akson komórek Betza wychodząc z pola 4 lub 6 przechodzi przez istotę białą półkuli, i biegną w podkorowej istocie białej tworząc tzw. wieniec promienisty torebki wewnętrznej
- Aksony przekazujące sygnał w kierunku mięśni zaopatrywanych przez nerwy szkieletowe, biegną przez odnogę tylną torebki (łac. crus posterior) układając się tak, że włókna związane z wyższymi partiami ciała są bardziej z przodu – jest to droga korowo-rdzeniowa
- Aksony przekazujące sygnał w kierunku mięśni unerwianych przez nerwy czaszkowe przechodzą przez kolano torebki wewnętrznej – jest to droga korowo-jądrowa
- Włókna drogi piramidowej trafiają do śródmózgowia, gdzie włókna drogi kor.-jądr. układają się zewnętrznie w stosunku do włókien drogi kor.-rdz.
- Na wysokości mostu włókna drogi korowo-jądrowej zaczynają się rozchodzić i kierują się do odpowiednich ruchowych jąder nerwów czaszkowych: III, IV, V, VI, VII, IX, X, XI i XII.
- W miejscu połączenia rdzenia przedłużonego i kręgowego droga korowo-rdzeniowa ulega podziałowi na dwie części:
Objawy uszkodzenia dróg korowo –rdzeniowych – uszkodzenie neuronu ośrodkowego:
- niedowład lub porażenie (ograniczenie, zniesienie ruchów dowolnych)
- wygórowanie odruchów ścięgnistych i okostnowych z wystepującymi klonusami mięśniowymi
- wzmożenie napięcia mięśni o typie spastycznym
- zniesienie, lub osłabienie odruchów skórnych (brzusznych, nosidłowych, podeszwowych)
- pojawienie się objawów patologicznych (Babińskiego, Rossolimo)
- wspóruchy (synkinezy)
NIEDOWŁAD LUB PORAŻENIE:
- porażenie (paralysis, plegia) czyli całkowity bezwład stwierdza się tylko w okresie zahamowania czynności (szoku) gdy uszkodzenie rozwija się ostro (np. udar mózgu), lub gdy uraz jest bardzo rozległy
- uszkodzenie dróg korowo – rdzeniowych na ogół powoduje niedowład (paresis). Wynika to z tego, że czynność uszkodzonych szlaków korowo – rdzeniowych obejmują częściowo drogi pozapiramidowe i częściowo włókna piramidowe nieskrzyżowane (droga piramidowa przednia)
NIEDOWŁAD LUB PORAŻENIE (c.d.):
Niedowład ośrodkowy jest z reguły globalny (rozlany) :
- nie ogranicza się wyłącznie do 1 grupy mięśniowej
- przyczyną jest to, że włókna korowo – rdzeniowe prawie we wszystkich odcinkach swego przebiegu (począwszy od capsula interna) są skupione
- sprawa chorobowa zazwyczaj uszkadza większą liczbę włókien które biegną do danej kończyny:
monoparesis : niedowład całej kończyny
hemiparesis : niedowład połowiczy
triparesis : niedowład 3 kończyn
tetraparesis : niedowład 4 kończyn
Niedowład nie jest rozłożony równomiernie :
- w kończynie górnej najsilniej wyrażony jest niedowład palców ręki (izolowane ruchy palców i precyzyjne ruchy ręki), mniejszy niedowład w prostownikach nadgarstkai palców, jeszcze mniejszy w zakresie prostowania łokcia i zaciskania palców w pięść, najsłabszy niedowład mięśni odwodzących i przywodzących staw barkowy
- w kończynie dolnej najbardziej upośledzone są ruchy zginania grzbietowego palców i stopy, mniej zginania w stawach kolanowym i biodrowym, najmniej prostowania stawu kolanowego i biodrowego
WYGÓROWANIE ODRUCHÓW I KLONUSY :
- wszystkie odruchy głębokie ulegają wygórowaniu
- wygórowanie spowodowane jest zniesieniem hamowania przez ośrodki wyższe na odruchy własne rdzenia
- amplituda i czas trwania odruchu są zwiększone
- gdy odruchy są silnie wzmożone wygórowaniu ich towarzyszą klonusy (rzepko – i stopotrząs)
WZMOŻENIE NAPIĘCIA MIĘŚNI :
- wzmożone napięcie mięśniowe ma charakter scyzorykowy
- w kończynie górnej najsilniej wyrażone w zginaczach przedramienia, a w dolnej w prostownikach kolan i zginaczach podeszwowych stopy
- szczególnie w początkowym okresie choroby napięcie mięśniowe może być obniżone
WZMOŻENIE NAPIĘCIA MIĘŚNI (c.d.) :
- wzmożone napięcie mięśniowe uwarunkowane jest zniesieniem działania hamującego na odruchy własne rdzenia (napięcie spowodowane jest odruchem na rozciąganie)
- wzmożone napięcie o charakterze spastyczności pojawia się jeżeli w proces patologiczny włączone zostają zaburzenie sterowania z poziomiu tworu siatkowatego (droga siatkowato-rdzeniowa)
WSPÓŁRUCHY (SYNKINEZY) :
- ruchy, które w sposób mimowolny dołączają się do ruchów dowolnych
- powodem jest naruszenie mechanizmów korowych, które umożliwiają wykonywanie zróżnicowanych czynności
WSPÓŁRUCHY (SYNKINEZY) - PRZYKŁADY :
- silne zaciśnięcie zdrowej ręki w pięść może wywołać zgięcie kończyny porażonej we wszystkich stawach.
- zgięcie kończyny niedowładnej w stawie łokciowym powoduje uniesienie ramienia, odwiedzenie, pronacja przedramienia, zgięcie ręki w stawie nadgarstkowym, wyprost kończyn dolnych we wszystkich stawach
- ziewanie, kaszel powoduje ruchy wyprostne porażonych kończyn (patologiczne odruchy postawne wyzwolone przez bodźce proprioceptywne powstające podczas ruchów szyi)
OSŁABIENIE, LUB ZNIESIENIE ODRUCHÓW SKÓRNYCH :
- zniesienie (osłabienie) odruchów po przeciwnej do uszkodzenia stronie wystepuje jeśli uszkodzenie jest powyżej skrzyżowania piramid
- uszkodzenie dróg korowo-rdzeniowych poniżej miejsca skrzyżowania powoduje osłabienie odruchów po tej samej stronie
OBJAWY PATOLOGICZNE:
- odruch Babińskiego - świadczy o uszkodzeniu dróg korowo – rdzeniowych nawet gdy nie stwierdza się
żadnych innych odruchów patologicznych. (u dzieci do 2 r.ż. fizjologiczny)
- odruch Rossolimo
- odruch Openhaima
Typy niedowładów w zależności do poziomu uszkodzenia drogi korowo – rdzeniowej:
- Uszkodzenie na poziomie kory mózgowej
- Uszkodzenie na poziomie torebki wewnętrznej
- Uszkodzenie na poziomie pnia mózgu
- Uszkodzenie na poziomie rdzenia kregowego
Uszkodzenie na poziomie kory mózgowej:
- monoplegie
- niedowład często ogranicza się do ręki lub stopy po przeciwnej do uszkodzenia stronie
- ogniskowe napady drgawkowe
- przykład: niedowład kończyny dolnej w wyniku zespołu tętnicy mózgu przedniej
Uszkodzenie na poziomie torebki zewnętrznej:
- niedowład, lub porażenie połowicze (hemiparesis, hemiplegia) po przeciwnej stronie ciała
- niedowłady torebkowe cechuje zgięciowe ułożenie kończyny górnej i wyprostne kończyny dolnej
- niedowład jest bardziej nasilony w kończynie górnej niż w dolnej
- obustronne uszkodzenie włókien korowo – jądrowych biegnących w torebce wewnętrznej wywołuje zespół rzekomoopuszkowe
- uszkodzenie niedowład dolnej części twarzy i połowy języka
- przykład: zespół tętnicy mózgu środkowej
Uszkodzenie na poziomie pnia mózgu:
- w uszkodzeniach pniowych pojawiają się najczęściej niedowłady, lub porażenie 3, lub 4 kończyn
- na podstawie lokalizacji jąder ruchowych nn. czaszkowych wnioskuje się o poziomie lokalizacji uszkodzenia pnia mózgu (śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony)
- porażenia naprzemienne (hemiplegia alterna) ognisko chorobowe uszkadza drogi korowo – rdzeniowe, co daje porażenie po stronie przeciwległej do ogniska i uszkodzenie jądra (włókna) kilku nerwów czaszkowych co daje objawy po stronie ogniska
Uszkodzenie na poziomie pnia mózgu (c.d.):
- zespół boczny opuszki :
po stronie ogniska : porażenie n.IX i X, niedoczulica twarzy (uszkodzenie jądra zstępującego i korzonka zstępującego n.V) zespół Hornera (uszkodzenie zstępujących włókien sympatycznych w opuszce), ataksja móżdżkowa (uszkodzenie dróg domózdżkowych i ciała powrózkowatego)
po stronie przeciwległej do ogniska : upośledzenie czucia bólu i temperatury na kończynach i tułowiu (uszkodzenie drogi rdzeniowo – wzgórzowej), porażenie połowicze (uszkodzenie dróg korowo – rdzeniowych)
- zespół Webera : po stronie ogniska porażenie n.III ,po stronie przeciwległej porażenie kończyn
- zespół Foville’a : po stronie ogniska uszkodzenie n. VI i VII, po stronie przeciwnej porażenie kończyn
- zespół Jacksona : po stronie uszkodzenia porażenie nerwu XII, po stronie przeciwnej porażenie kończyn
Uszkodzenie na poziomie rdzenia kręgowego:
- miejsce uszkodzenia neuronu ruchowego ośrodkowego na poziomie rdzenia kręgowego wyznaczają współistniejące często zaburzenia czucia powierzchownego sznurowego
- uszkodzenia na wysokości rdzenia kręgowego szyjnego : niedowład, lub porażenie 4 kończyn, bez niedowładu dolnej gałązki n. twarzowego
Uszkodzenie na poziomie rdzenia kręgowego (c.d.):
- uszkodzenie na wysokości rdzenia kręgowego piersiowego : niedowład, lub porażenie dotyczą tylko kończyn dolnych i występuje przy tym osłabienie, lub brak odruchów brzusznych i nosidłowych
- uszkodzenie na wysokości rdzenia kręgowgo lędźwiowego: niedowład, lub porażenie kończyn dolnych. Obecność odruchów brzusznych
Objawy uszkodzenia obwodowego neuronu ruchowego:
- niedowład lub porażenie ograniczone
- obniżenie napięcia mięśni (wiotkość)
- osłabienie (zniesienie) odruchów ścięgnistych
- zaniki mięśni
- elektryczny odczyn zwyrodnienia
- brak odruchów patologicznych
NIEDOWŁAD LUB PORAŻENIE OGRANICZONE:
- mięsień zostaje porażony gdy wszystkie kk. ruchowe rogów przednich, które go zaopatrują ulegną zniszczeniu
- gdy tylko część komórek zaopatrujących mięsień ulegnie uszkodzeniu powstaje niedowład o stopniu proporcjonalnym do liczby uszkodzonych komórek
- rzadko zdarzają się tak rozległe uszkodzenia, aby porażenie obejmowało całą kończynę
...
kaziu901