Nowością, jaką wprowadził Barok w dziedzinie malarstwa, było pokrycie ścian rozległą, iluzjonistyczną dekoracją malarską. Miała ona optycznie powiększać pomieszczenie, dawać wrażenie, iż mury się rozszerzają. Malarstwo iluzjonistyczne było monumentalne, charakteryzowało się teatralnością, ruchem, chęcią oddania nieskończoności. Typowa dla Baroku była też chęć łączenia różnych dziedzin sztuki. Tym samym w malarstwie iluzjonistycznym zacierały się granice między obrazem a architekturą.Malarstwo barokowe to także nurt sztalugowy. W nurcie tym powstało wiele szkół lokalnych, które znacząco różniły się miedzy sobą. Pośród technik przeważał światłocień, kontrasty barw i świateł, skróty perspektywiczne. Pod względem tematycznym sceny były bardzo zróżnicowane. Pokazywały np. wydarzenia z życia świętych, władców, herosów, postaci mityczne i mitologiczne, zawsze jednak rozgrywały się w podobnym otoczeniu. Stale towarzyszyły im strzeliste budowle, aniołowie, święci, postaci, które na wietrze unosiły się jak dym. Wprowadzano też chętnie tematykę pospolitą. Często tworzono obrazy zbiorowe. Miały one przedstawiać grupę osób, z których każda jest tak samo ważna. Z czasem charakter malowideł uległ zmianie – stały się one jaśniejsze, bardziej radosne i wyreżyserowane.Tematem malarstwa barokowego była również erotyka. Sensualizm panował zarówno w ujęciach przyrody, przedmiotów, jak i ludzkiego ciała oraz emocji. Sceny zmysłowe, nierzadko perwersyjne, opatrywano tytułami mitologicznymi lub biblijnymi. Stałym motywem sztuki była makabreska, brzydota. Większość barokowych dzieł opartych była na zasadzie symbolu i alegorii.Ważnym tematem w sztuce XVII wieku był również motyw vanitas – czyli śmierci i przemijania. Dużą rolę odgrywały biblijne przypowieści o marności świata, kruchości ludzkiego życia, nietrwałości dóbr materialnych. Do medytacji nad śmiercią zachęcały nie tylko pisma świętych, np. św. Ignacego Loyoli. Symbole śmierci zaczęły pojawiać się w akcesoriach kościelnych. Przemijanie i śmierć stały się elementami XVII wiecznych moralitetów. Na obrazach zaczęły pojawiać się motywy klepsydry i czaszki. Do wielkich przedstawicieli malarstwa barokowego należy Caravaggio. Jego twórczość, niedoceniona przez współczesnych, wytyczyła początek epoki w malarstwie. Artysta osiągnął mistrzostwo w realistycznym ukazywaniu natury. Na obrazach ukazywał krzepkich karczmarzy, grabarzy, ubierał ich w szaty Ojców Kościoła, zrywając tym samym z renesansową zasadą malowania szlachetnych postaci i w wyidealizowanym otoczeniu. Światło tworzyło na jego obrazach plamy, nie oświetlało jednolicie całości dzieła. Światło wydobywało w ten sposób na pierwszy plan poszczególne części malowidła, które autor chciał uwypuklić.W malarstwie flamandzkim da się wyodrębnić nurt, który czerpał z codziennych wydarzeń, wiernie je odtwarzając. Malarstwo flamandzkie wiąże się z dwoma wielkimi postaciami – Rubensem i Rembrandtem. Dzieła Rubensa są dynamiczne, zmysłowe, dekoracyjne. Charakteryzuje je również monumentalizm i teatralność. Rubens był mistrzem w malowaniu dynamicznych ludzkich postaci. Malował kobiece ciała o bujnych kształtach. Jego obrazy stanowią przykłady krzywizn, które się ze sobą przeplatają, tworząc schematy kompozycyjne. Uczniem Rubensa był von Dyck, portrecista, jego postaci są bardziej powściągliwe niż na obrazach Rubensa. Przedstawiał je podczas odpoczynku, w zamyśleniu.Rembrandt natomiast uprawiał malarstwo introwertyczne, pełne dynamizmu. Posługiwał się w sposób mistrzowski światłem, wydobywając najlepsze cechy z twarzy swojego modela. Jego malarstwo wymyka się schematom klasyfikującym epokę, stosował się on bowiem tylko do jednej zasady – światło miało komponować obraz i wydobywać temat. Obecnie zwraca się uwagę na genialność sposobów ujmowania emocji przez Rembrandta. Jego malarstwo stanowi właściwie wielkie studium ludzkich emocji. Nowością było też wprowadzenie przez Holendra autoportretu, który doskonalił przez całe życie.Przykłady malarstwa barokowego:
· Jacob Jordaens – Czterej Ewangeliści;
· Caravaggio – Głowa Meduzy, Męczeństwo św. Mateusza, Kosz z owocami;
· Guidi Reni, Aurora;
· Rubens – Portret księcia Leny, Porwanie córek Leukippa;
· Van Dyck – Portret Karola I, Wenus w kuźni Wulkana;
· Rembrandt – Lekcja anatomii doktora Tulpa, Autoportret;
· Diego Ridriguez de Silva y Velazquez – Portret infanta Filipa Prospera, Portret infantki Małgorzaty.
WŁOCHY
Michelangelo Merisi da Caravaggio (ur. 1571, zm.1610) – włoski malarz działający w latach 1593–1610 w Rzymie, Neapolu, na Malcie i Sycylii. Był reformatorem malarstwa europejskiego na przełomie XVI i XVII wieku. W swoich obrazach wyrzekł się piękna ludzkiego ciała, idealizowanego przez malarzy renesansowych. W celu ukazania realizmu wprowadził do swych dzieł ostry światłocień. Malowidła Caravaggia cechuje połączenie fizycznej formy i psychologicznej treści. Jego styl stał się wzorem dla malarzy epoki baroku. Caravaggio był zapomniany w wiekach XVIII i XIX, został na nowo odkryty dopiero w XX stuleciu. Obecnie jest uznawany za pierwszego wielkiego artystę barokowego.
DZIEŁA:
- Powołanie św. Mateusza Wieczerza w Emaus
- Judyta odcinająca głowę Holofernesowi Złożenie do grobu
Wieczerza w Emaus
- Obraz został namalowany w 1601 roku na zlecenie Ciriaca Mattei. Tematem przewodnim jest epizod z Ewangelii św. Łukasza (24, 13-31) dotyczący dwóch uczniów idących do miasta Emaus w pobliżu Jerozolimy i ich spotkania z nieznajomym. Spotkanie zakończyło się wspólną wieczerzą, gdzie podczas błogosławienia pokarmu, pielgrzymi rozpoznali w nieznajomym postać Jezusa. Caravaggio scenę te uchwyciła z wielkim naturalizmem łącząc ją jednocześnie ze sceną Ostatniej Wieczerzy i ustanowienia sakramentu Eucharystii.
Na obrazie malarz przedstawił dwóch pielgrzymów w starych poszarpanych szatach. Jeden z nich ma przypiętą muszlę, symbol pielgrzyma. Jego ręce są rozpostarte wzdłuż krawędzi stołu nadając wrażenie bliskości i ingerencji lewej ręki w przestrzeń widza. Takie samo wrażenie sprawiając łokcie drugiego pielgrzyma i stojącego na krawędzi koszyka z owocami. Te pochodzą z różnych pór roku a niektóre są nadjedzone przez robaki co mogło symbolizować grzech i śmierć Jezusa oraz jego zwycięstwo. Postać Chrystusa nie posiada brody co może świadczyć o wzorowaniu się malarza na postaci Jezusa z dzieła Michała Anioła Sąd Ostateczny znajdujący się w Kaplicy Sykstyńskiej
- Judyta odcinająca głowę Holofernesowi
Temat obrazu został zaczerpnięty z biblijnej z Księgi Judyty. Artysta przedstawił Judytę w momencie obcinania głowy asyryjskiemu wodzowi Holofernesowi. Młoda i piękna kobieta zdecydowanie trzyma lewą ręką za włosy leżącego na posłaniu mężczyznę, a prawą zatapia miecz w jego szyi. Jej twarz wyraża determinację i obrzydzenie, widok lejącego się strumienia krwi powoduje, że ciało ma odchylone do tyłu. Zraniony śmiertelnie Holofernes resztką sił unosi się na muskularnych ramionach, jego otwarte usta zdają się krzyczeć. Z prawej strony, z mroku wyłania się sylwetka starej służącej, o karykaturalnej twarzy z wytrzeszczonymi oczyma. W rękach trzyma worek gotowy na przyjęcie odciętej głowy. Kompozycję uzupełnia widoczna u góry czerwona zasłona, bezładnie zarzucona na łożem mordowanego wodza, jej barwa i ułożenie podkreślają dramatyzm sceny.
Tło obrazu jest ciemne, kompozycja oświetlona jest silnym strumieniem światła z lewej strony, co umożliwiło malarzowi wykorzystanie walorów światłocienia. Kolorystyka obrazu jest ciepła, przeważają odcienie brązu z plamami czerwieni i bieli. Linia perspektywy przebiega na ukos płótna, z lewego dolnego do prawego górnego rogu, co podkreśla dynamikę sceny.
HISZPANIA
Diego Velázquez, (ur. w Sewilli, zm. w Madrycie) - malarz hiszpański epoki baroku, portrecista.
Poczynając od XIX wieku, dzieła Velázqueza stały się inspiracją dla wielu malarzy, a szczególnie Édouarda Maneta. Wielu współczesnych artystów, między innymi Pablo Picasso, Francisco Goya i Salvador Dalí, złożyli hołd Velázquezowi powołując się na jego twórczość w niektórych ze swoich sławnych dzieł.
Był najwybitniejszym malarzem hiszpańskim XVII wieku. W roku 1623 został nadwornym malarzem króla Hiszpanii Filipa IV w Madrycie. Namalował tam liczne portrety rodziny królewskiej, a także kilka obrazów religijnych, scen rodzajowych i malowideł o innej tematyce.
- często malował karły
Stara kobieta smażąca jajka
Panny dworskie
Obraz Panny dworskie przedstawia pięcioletnią infantkę Małgorzatę Teresę, jedyną córkę króla Filipa IV i jego żony Marianny, w uroczystym stroju w otoczeniu dworzan. Scena przedstawiona na obrazie rozgrywa się w galerii Cuarto del Principe Starego Alkazaru w Madrycie. Jedna z dwórek, Dona María Agustina Sarmiento, klęcząc podaje napój na tacy, druga, Dona Isabel de Velasco, w ukłonie pochyla się ku infantce. Z boku znajduje się para karzełków nazywanych Maribarbola (Maria Barbola) i Nicolasito, stojących przy potężnym, nieco znudzonym psie. Na drugim planie znajdują się jeszcze dwie niezbyt wyraźnie widoczne postacie zajętych rozmową ochmistrza i ochmistrzyni.
Po lewej stronie przy sztalugach z paletą i pędzlem w ręce stoi malarz w stroju Zakonu Santiago, którym jest sam Velázquez. Uwagę przyciąga jednak niezauważony w pierwszej chwili odbijający się w lustrze w głębi obraz pary królewskiej.
W głębi obrazu po prawej widać stojącego w otwartych drzwiach majordomusa odsłaniającego kotarę, jakby w oczekiwaniu na kogoś. Na ścianach w tyle sali wiszą znacznych rozmiarów obrazy ukazujące sceny mitologiczne.
W okresie poprzedzającym namalowanie Las Meninas Velázquez starał się o uzyskanie tytułu szlacheckiego. Sprawa ta była trudna i ciągnęła się bardzo długo. Dopiero w trzy lata po ukończeniu dzieła ten tytuł został mu przyznany i wtedy domalował do obrazu przysługujący mu szkarłatny krzyż. Według podania krzyż ten domalował do obrazu sam król.
Obraz jest wieloznaczny i przedstawiono kilka odmiennych interpretacji. Jedna z nich została zamieszczona w książce amerykańskiego historyka sztuki Jonathana Browna Velazquez. Painter and Courtier.
Kompozycja obrazu jest niezwykła z względu na odwrócenie ról. W takich portretowych dziełach zwykle osoby znajdujące się na malowidle są oglądane z pozycji malarza. Tutaj malarz sam znalazł się na obrazie i patrzy na przypatrujących się tej scenie monarchów. Widz znajduje się zaraz obok nich.
Powszechnie przyjmuje się, że ukazano tu scenę malowania przez Velazqueza portretu Małgorzaty Teresy. Podkreśla to jej strój, postawa, centralne miejsce i rozświetlenie tej postaci. Jednak sam obraz jest fotograficznym uchwyceniem momentu, kiedy w sali pojawia się para królewska i przelotnie przygląda się temu zajęciu, prawdopodobnie przechodząc gdzieś dalej, na co wskazuje oczekująca na nich postać majordomusa. Wzrok malarza, infantki, majordomusa i karlicy skupiony jest na przyglądających się ich monarchach.
Sala pałacu królewskiego jest dość ciemna, tylko część w której znajduje się centralna grupa postaci jest oświetlona jasnym światłem padającym z okna po prawej stronie.
Próby właściwego odczytania dzieła napotykają wiele zagadek. Niewidoczny jest obraz malowany przez Velazqueza i ustawiony na sztalugach. Według niektórych interpretacji jest to portret Małgorzaty Teresy. Nie wiadomo gdzie stoją król i królowa. Gdzie stoi malujący ten obraz Velazquez (obok pary królewskiej)?
Większość interpretacji za zasadniczą wymowę Las Meninas uważa ukazanie monarszego majestatu, nadziei pokładanych w infantce oraz podkreśleniu roli artysty jako zbliżonego do pary królewskiej dworzanina.
Bartolomé Esteban Murillo- Murillo urodził się jako czternaste dziecko w rodzinie balwierza Bartolomé Estébana i Marii Perez Murillo, pochodzącej z rodziny, do której zaliczało się wielu lokalnych artystów. Osierocony w wieku dziesięciu lat, Murillo był wychowywany przez swoją najstarszą siostrę. Mając 15 lat trafił do warsztatu malarza Juana de Castillo, gdzie pobierał naukę przez około pięć lat. W 1645 poślubił Beatriz de Cabrera y Sotompayor Villalobos, która stała się matką dziewięciorga dzieci malarza. W 1645 Murillo otrzymał też pierwsze poważne zamówienie od zakonu franciszkanów w Sewilli na serię obrazów ukazujących życie św. Franciszka z Asyżu. Z czasem pojawiły się kolejne poważne kontrakty, jak np. obrazy dla katedry w Sewilli (1656-57). W 1658 Murillo na rok wyjechał do Madrytu, gdzie mając dostęp do kolekcji rodziny królewskiej zgromadzonej w Alkazarze w Madrycie, poszerzał swoją wiedzę na temat malarstwa. Po powrocie do rodzinnego miasta Murillo został jednym ze współzałożycieli i pierwszym prezydentem (odpowiednik rektora; funkcję pełnił od 1660] do 1663) tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, funkcjonującej od 11 stycznia 1660. W 1664 umarła żona malarza. Będąc osobą głęboko wierzącą Murillo już w 1644 wstąpił do Bractwa Matki Boskiej Różańcowej, a w 1665 dołączył do Konfraterni Santa Caridad, chcąc czynnie pomagać najuboższym. Jednocześnie zapoczątkował okres prawie 20 lat niezwykle intensywnej działalności artystycznej. W 1682, w czasie prac przy ołtarzu w kościele kapucynów w Kadyksie, spadł z rusztowania, co stało się przyczyną jego śmierci w domu rodzinnym w Sewilli.
Tworzył obrazy religijne oraz rodzajowe. Pozostawił ok. 500 dzieł.
Mały żebrak
Temat został przez artystę zaczerpnięty z jednej z sewilskich ulic. Namalowany chłopiec to ulicznik uwalniający się od wesz. W obrazie widać wpływy Caravaggia: gra jaskrawych oświetlonych promieniami słońca fragmentów i półcieni. Chłopiec siedzi w łachmanach w kącie ciemnej izby. Obok niego stoi dzbanek, kosz jabłek i resztki krewetek.
Artysta przedstawił założyciela franciszkanów, nazywanego również Biedaczyną z Asyżu. w charakterystycznej dla tego typu barokowego malarstwa religijnego pozie: święty klęczy ze złożonymi rękami. Na obrazie widnieją dwa typowe dla ikonografii Asyżanina elementy: krzyż i czaszka.Mistyczny kontakt z Bogiem przedstawiony został za pomocą bijącego z nieba blasku. Scena przedstawiona została w konwencji pochmurnego wieczoru. Franciszek ubrany jest w połatany dużymi kawałkami jaśniejszego sukna brązowy habit z kapturem. Strój zakonny przepasany jest białym sznurem, jak to mają w zwyczaju minoryci. Święty klęczy na skale.
Przychodzi tutaj na myśl pobyt Biedaczyny w jednej z franciszkańskich pustelni już po "Wydarzeniu z La Verny”, w którym na jego ciele odciśnięte zostały święte stygmaty. Zarówno na dłoniach jak i w rozerwaniu habitu na lewym boku świętego widać namalowane przez Murilla rany po gwoździach i włóczni.
Francisco de Zurbarán (ur. 1598 zm.1664 ) – hiszpański malarz epoki baroku, przedstawiciel caravaggionizmu oraz szkoły sewilskiej w malarstwie hiszpańskim.
Martwa natura z filiżanką Wystawienie ciała św. Bonawentury
FLANDRIA
Twórczość malarska artysty obejmuje 2000 obrazów. W swojej twórczości skupił takie cechy epoki jak: wybujałość, żywiołowość, dynamikę, niepokój i zmysłowość. Dzięki niezwykłej indywidualności narzucił swój styl całemu malarstwu flamandzkiemu na kilkadziesiąt lat.
Malarstwo religijne realizował interpretując ze spontaniczną pasją chrześcijańskie tematy cierpienia, chwały, cudów, ekstazy. Tworząc dzieła o tematyce mitologicznej dał wyraz kultowi zdrowego i silnego ciała człowieka – odznaczające się obfitością kształtów akty rubensowskie stały się jednym z synonimów malarstwa barokowego.
Rubens malował także portrety kobiece, męskie wizerunki reprezentacyjne, ponadto sceny z polowań oraz nastrojowe krajobrazy o bogatym kolorycie. Wykonywał też kartony do tkanin, liczne rysunki przeznaczone do rytowania, szkice dla architektów i dekoracje miejskie.
W zakresie stosowanych środków malarskich Rubens ewoluował od śmiałych kontrastów ciepłych i zimnych barw do palety bardziej umiarkowanej, z przewagą bieli, żółci kadmowej, cynobru i lakowej czerwieni. Przejrzyste warstwy farb tonował grą światła, którą skupiał na zgrubieniach warstwy malarskiej. Były to wartości nowatorskie, stawiające Rubensa wśród najwybitniejszych kolorystów w dziejach sztuki.
Trzy Gracje Pokłon trzech króli
Sąd Parysa
Antoon van Dyck, Anton van Dyck (ur. 1599 w Antwerpii, zm. w Londynie) – flamandzki malarz epoki późnego baroku, uczeń Rubensa.
Szlicht malarski zdobywał w latach 1609–1612 u van Balena. Następnie kształcił się w pracowni Rubensa w Antwerpi, stopniowo awansując z ucznia na współpracownika mistrza. W 1618 otrzymał malarski tytuł mistrzowski. W latach 1622-1627 mieszkał we Włoszech m.in. w Rzymie, gdzie był gościem kardynała Bentivoglio, w Genui gdzie został portrecistą rodzin patrycjuszowskich. Wrócił do Antwerpii, gdzie malował dzieła religijne i portrety dla kościołów w Antwerpii, Courtrai, Termonde. Tam wykonał cykl rysunków sławnych ludzi, który został w 1636 opublikowany pod tytułem Ikonografia van Dycka.
Od 1632 pracował w Anglii na dworze Karola I. Otrzymał tytuł szlachecki i zamieszkał w wiejskiej posiadłości Eltham. W 1640 poślubił szlachciankę angielską Mary Ruthven. W tym samym roku udał się do Paryża i Antwerpii w sprawach zawodowych a rok później zmarł. Został pochowany w londyńskiej katedrze St. Paula.
Amor i Psyche
Cierniem koronowanie - seria obrazów flamandzkiego malarza późnego baroku Antoona van Dycka.Temat przewodni zaczerpnięty został z Nowego Testamentu.Van Dyck przedstawił epizod na krótko przed ukoronowaniem Chrystusa. Jeden ze strażników za moment włoży koronę cierniową na głowę a drugi włoży do ręki trzcinę. Chrystus wydaje się obojętny na otaczające go postacie a na jego ciele lśniącym boskim światłem, nie widać ran z wcześniejszego biczowania; krew pojawia się jedynie na jego stopie i ramieniu.
Postacie mają pospolite twarze bardziej przypominające oblicza złoczyńców niż demonów jak to miało miejsce w malarstwie średniowiecznym.
Po lewej stronie u góry, z zza krat przyglądają się gapie co daje wrażenie przestrzeni pomiędzy miejscem kaźni a widzem. Dramatyzm i bezsilność widza wobec cierpień Chrystusa potęguje wielkość płótna. U dołu po lewej stronie widoczny jest fragment stopy co może sugerować zmiany koncepcyjne malarza podczas pracy nad obrazem. Prawdopodobnie w miejscu psa miała pierwotnie znajdować się postać żołnierza i jego towarzysza. Po rezygnacji z tego planu powstało wolne miejsce w które van Dyck umieścił okno z kratą i psa.
HOLANDIA
Rembrandt zwany jest słusznie „malarzem duszy” w przeciwieństwie do Rubensa, malarza ciała. Ujmuje on wszystkie zjawiska głęboko: początkowe dzieła jego cechuje dramatyczne napięcie, jednak prace późniejszego okresu twórczości są coraz spokojniejsze i bardziej pełne duchowego pogłębienia. Rembrandt pozostawił po sobie około 300 obrazów olejnych, 300 grafik i około 1000-2000 rysunków. Charakterystyczną cechą dzieł Rembrandta jest zafascynowanie efektami światła i głębokich cieni. Jego styl i technika ewoluowały z biegiem lat, jednak zamiłowanie do dramatycznego oświetlenia malowanych scen zajmowało centralną pozycję w jego całej twórczości, tak malarskiej jak graficznej. Obrazy malowane są z olbrzymią swobodą, im później tym bardziej szerokimi, swobodnymi pociągnięciami pędzla. Przez całe życie malował z wielkim zamiłowaniem autoportrety. Powstało ich niemal 100, w tym około 20 grafik, tworząc w ten sposób "pamiętnikarski" zapis zmian jakie życie i doświadczenia wycisnęły na jego twarzy. Serię zapoczątkował w roku 1627 portretem własnym jako młodego mężczyzny, ukrywającego twarz w cieniu. Jednym z ostatnich dzieł jest płótno z 1669 roku, z którego spogląda na nas stary, poszarzały i pomimo uśmiechu, zmęczony życiem człowiek zapadający się w ciemność. Obraz powstał tuż przed śmiercią artysty.
Bardzo wielka jest spuścizna mistrzowskich rysunków Rembrandta, piórkowych i lawowanych tuszem (rzadsze są kredkowe). Znajdują się w dużych zbiorach europejskich. Dla dziejów grafiki przełomowe znaczenie miały akwaforty Rembrandta, oddające wspaniale jego efekty światłocieniowe. Wykonał ich ok. 350, obejmują tematy te same co obrazy.
Potężnym środkiem malarskim Rembrandta był światłocień, w sposób jemu właściwy stosowany, będący połączeniem światła i cienia, zmroku, z którego wyłaniają się postacie, oraz jasnych promieni. Rembrandt stosował mistrzowski światłocień zbliżony do dzieł np. Caravaggia, jednak w przeciwieństwie do włoskiego malarza, światło u Rembrandta ma charakter raczej metafizyczny niż ekspresyjny, a jego źródło jest często trudne do ustalenia (np. w "Oślepieniu Samsona" światło pada z punktu zbiegu linii perspektywicznych, a w "Wieczerzy w Emaus" – z blatu stołu, przy którym siedzi Chrystus). W latach ok. 1630 następuje u Rembrandta zmiana kolorytu, z zimnych tonów niebieskawo zielonkawych na ciepłe, złoto-brązowe. Około roku 1640 pojawiają się w jego dziełach silna czerwień i głęboki ton żółty, ostatnie zaś 20-lecie jego twórczości charakteryzują silniejsze efekty kolorystyczne i znacznie szerszy sposób malowania .
Lekcja anatomii doktora Tulpa
Obraz przedstawia doktora Tulpa tłumaczącego widzom szczegóły anatomiczne ludzkiej ręki. Osoby przypatrujące się sekcji to wysoko postawieni mieszkańcy Amsterdamu. Na obrazie nie pojawia się postać tzw. preparatora, którego zadaniem było przygotowanie ciała do pokazu anatomicznego. W owym czasie naukowiec tak ważny jak dr Tulp, nie zajmował się takim "podrzędnym" i dość krwawym zajęciem jak właściwa sekcja; dlatego obraz nie przedstawia również żadnych instrumentów służących do cięcia. Zamiast tego widzimy w prawym dolnym rogu wielką otwartą księgę - prawdopodobnie jest to De Humani Corporis Fabrica (1543) autorstwa Andreasa Vesaliusa. Dwie postacie obserwujące doktora (mężczyzna na górze i po lewej) zostały najprawdopodobniej domalowane już po ukończeniu obrazu.
Powrót syna marnotrawnego – ostatni obraz Rembrandta namalowany pod koniec życia. Dokładna data powstania obrazu nie jest znana, bywa on datowany na rok 1660, 1662 lub też 1668. Jego namalowanie wiązane jest ze śmiercią syna malarza – Tytusa. Obraz jest realistyczny, ale pełen głębi psychologicznej, tajemniczości i duchowości. Prezentuje mistrzowskie operowanie światłem oraz półcieniem.Na pierwszym planie znajdują się postacie marnotrawnego syna i ojca. Postać syna przejmuje stanem, w którym się znajduje. Na nogach widoczne są rozpadające się chodaki, ukazujące poranione stopy, a brudne złachmanione ubranie jest w strzępach. Głowa jest ogolona i pokryta strupami. Twarz syna nie jest dobrze widoczna, ale widać na niej grube rysy i ból.Postać ojca wyraża wybaczenie i ulgę z powrotu już opłakanego syna. Dłonie ojca są symbolicznie różne – jedna jest szeroka, twarda, spracowana, druga zaś smukła i biała, jakby kobieca.
Zdają się badać ciało wynędzniałego przybysza. Ojciec ubrany jest starannie, ale ubogo. Wybacza synowi grzechy oplatając go dłońmi. Obraz roztacza aurę duchowości. Jedną z postaci drugiego planu jest wierny syn, który pozostał z ojcem w domu. Jest on bogato ubrany, a jego twarz wyraża zdziwienie. Jest wyraźnie niezadowolony z reakcji ojca na powrót niewiernego syna, który go opuścił. Złości go to, że z taką czułością ojciec przyjął swego syna, który opuścił go i roztrwonił ofiarowane mu bogactwo. Widocznie nie jest zadowolony z powrotu swego brata.
...
malutka_cmelka