ZASADY TOLEROWANIA.doc

(2418 KB) Pobierz

ZASADY TOLEROWANIA

Tolerowanie znormalizowane – to takie, w którym wymiarowi tolerowanemu przypisujemy wartość tolerancji oraz położenie pola tolerancji. Tolerowanie znormalizowane znajduje zastosowanie w budowie maszyn do przedmiotów o przekroju poprzecznym kołowym, rzadziej stosuje się do wymiarów kątowych, stożków gwintów, kół zębatych czyli przedmiotów bardziej złożonych geometrycznie.

Tolerowanie swobodne – to takie gdzie położenie pola tolerancji jest ściśle określone, a szerokość pola może być przyjmowana według pewnych zasad (np. stosowanie odchyłek warsztatowych).

Rodzaje tolerowania:

1. symetryczne

2. asymetryczne:

- dwustronne,

- jednostronne:

· na zewnątrz materiału,

· w głąb materiału,

Tolerancją wykonania- nazywamy dopuszczalne odstępstwo wykonania danego wymiaru, kształtu lub położenia powierzchni lub krawędzi względem siebie, od wymiaru nominalnego, który jest określony na rysunku technicznym. Wielkość tego odstępstwa określają tzw. odchyłki górna i dolna, które umieszcza się w postaci liczbowej lub przy pomocy odpowiedniego symbolu.

Tolerancja wykonania:

· Dla wałka

Gdzie:

Tw – tolerancja wałka,

B – górny wymiar graniczny,

A – dolny wymiar graniczny,

· Dla otworu

Gdzie:

To – tolerancja otworu,

B – górny wymiar graniczny,

A – dolny wymiar graniczny,

TOLERANCJA a) wałka, b) otworu

Tolerancja T ma zawsze wartość dodatnią i może być ona obliczona również przez określenie wymiaru nominalnego N i odchyłek wymiarowych tego wymiaru. Wymiar nominalny N jest to wymiar teoretyczny, określony na rysunku wykonawczym części obrabianej, względem którego wyznacza się wymiary graniczne za pomocą odchyłek.

Odchyłka jest więc różnicą między wymiarem granicznym i wymiarem nominalnym i może ona mieć wartość dodatnią, ujemną lub zerową. W układzie tolerancji i pasowań przyjęto oznaczać odchyłki wymiarów zewnętrznych (wałków) małymi literami (es i ei) a odchyłki wymiarów wewnętrznych (otworów)— dużymi literami (Es i Ei), przy czym indeks s oznacza odchyłkę górną, czyli odniesioną do górnego wymiaru granicznego, a indeks i—odchyłką dolną, czyli odniesioną do dolnego wymiaru granicznego.

Odchyłka górna i dolna:

· dla wałków

· dla otworów

SPOSOBY ZAPISYWANIA WYMIARU TOLEROWANEGO:

· dwa wymiary graniczne:

· wymiar graniczny i tolerancja:

· wymiar nominalny i dwie odchyłki:

· wymiar nominalny, tolerancja i odchyłka

Tolerowanie symetryczne – gdy obie odchyłki są jednakowe i różnią się tylko znakiem.

Tolerowanie asymetryczne – gdy jedna z odchyłek jest równa zeru.

Tolerowanie asymetryczne dwustronne – gdy wartości i znaki odchyłek są różne.

Tolerowanie asymetryczne jednostronne – gdy obie odchyłki mają jednakowe znaki. W tym przypadku wymiar nominalny jest jedynie wymiarem wyjściowym, względem którego wyznacza się odchyłki, ale którego w rzeczywistości osiągnąć nie wolno.

Tolerowanie na zewnątrz materiału - tolerowanie asymetryczne, przy którym odchyłka dopuszcza tylko zwiększenie objętości przedmiotu.

Tolerowanie w głąb materiału jest to tolerowanie asymetryczne przy którym odchyłka dopuszcza tylko zmniejszenie objętości przedmiotu.

Pasowanie jest to skojarzenie dwóch elementów o wymiarach tolerowanych, mających wspólny wymiar nominalny. Pasowanie określa charakter współpracy wałka i otworu. Miarą charakteru pasowania jest luz będący różnicą między wymiarami otworu i wałka przed ich połączeniem.

Rozróżniamy trzy typy pasowań:

- luźne,

- ciasne,

- mieszane,

Tolerancja kształtu - maksymalna dopuszczalna odchyłka rzeczywistego kształtu od jego idealnego, prawidłowego odpowiednika.

tolerancja prostoliniowości - określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistej

linii do linii przylegającej.

tolerancja płaskości - określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistej

płaszczyzny od płaszczyzny przylegającej.

tolerancja okrągłości - określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistego

okręgu od okręgu przylegającego. Zarys rzeczywistego okręgu powinien

mieścić się miedzy dwoma okręgami współśrodkowymi oddalonymi od siebie

o wartość tolerancji.

tolerancja walcowości - określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistego

walca od walca przylegającego.

Tolerancja położenia - maksymalna dopuszczalna odchyłka rzeczywistego położenia i usytuowania elementu lub jego osi od wymaganego.

tolerancja równoległości - określa największą dopuszczalną odchyłkę kątową od

równoległości dwóch linii, najczęściej osi symetrii wałów.
tolerancja prostopadłości - określa największą kątową dopuszczalną odchyłkę kątową od prostopadłości dwóch linii, najczęściej osi symetrii.

tolerancja nachylenia - określa największą dopuszczalną odchyłkę rzeczywistego kąta

nachylenia dwóch linii.

tolerancja współosiowości - określa największą dopuszczalną odchyłkę

współosiowości dwóch linii (osi).

tolerancja pozycji- określa największą dopuszczalną odchyłkę pozycji położenia elementu.

tolerancja przecinania się osi-określa największą dopuszczalną odchyłkę położenia przecięcia dwóch osi symetrii.

OBRAZ PASOWANIA

PASOWANIE LUŹNE jest pasowaniem w którym zapewniony jest luz dodatni co najmniej równy zero.

PASOWANIE MIESZANE jest pasowaniem w którym zapewniony jest dodatni luz maksymalny, a wartość luzu minimalnego jest ujemna (jest to wcisk maksymalny).

PASOWANIE CIASNE jest pasowaniem w którym obie wartości luzów są ujemne a więc zapewniony jest wcisk. W pasowaniu tym pole tolerancji otworu znajduje się całkowicie poniżej pola tolerancji wałka oraz spełniony jest warunek

Ponieważ oba luzy skrajne są mniejsze od zera, a ich wartości bezwzględne są to wciski jakie mogą wystąpić w tym pasowaniu, to warunek ten można zapisać w postaci