Temat referatu: Z zakresu tematu Sprawiedliwość w prawie:
Walka z cyberprzestępczością a naruszenie praw człowieka w społeczeństwie informacyjnym.
Wykaz aktów prawnych
1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks Karny (Dz.U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
2. Konwencja Rady Europy o cyberprzestępczości, podpisana w Budapeszcie dnia 23 listopada 2001r.
Wykaz literatury
1. K. Jakubski, Przestępczość komputerowa – próba zdefiniowania zjawiska, [w:] Internet – problemy prawne pod red. R. Skubisza, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin 1999, s. 282.
2. W. Wiewiórkowski, Bezpieczeństwo sieci komputerowych a hacking [w:] Materiały z konferencji naukowej „Internetki”, Lublin 4 – 5 marca 2005 r., Wydawnictwo UMCS, Lublin 2005, s. 38 – 47.
3. D. Shinder, Cyberprzestępczość – jak walczyć z włamaniem w sieci, Warszawa 2004, s. 35.
4. J. W. Wójcik, Przestępstwa komputerowe, Część I, Warszawa 1999, s. 52.
5. S. Bukowski, Przestępczość komputerowa – synteza zjawiska, Gazeta Sądowa 2003, nr 10/11, s. 58.
6. ABC Unii Europejskiej, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, Warszawa 2004, s. 1.
7. A. Adamski, Prawo karne komputerowe, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2000, s. 9 i n.
8. A. Adamski, Przestępstwa w cyberprzestrzeni, [w:] „ Prawne środki przeciwdziałania zjawisku w Polsce na tle projektu Konwencji Rady Europy”, Wydawnictwo „ Dom Organizatora”, wyd. 1., Toruń 2001.
9. J. W. Wójcik, Przestępstwa komputerowe w nowym kodeksie karnym „Przegląd organizacyjny”, nr 11/98, s. 33.
Spis treści
Wstęp...........................................................................................................................5
1. Historia cyberprzestępczości...............................................................................7
2. Podstawowe pojęcia referatu...............................................................................8
3. Walka z nadużyciem komputerowym.................................................................11
4. Przestępstwa komputerowe w KK......................................................................12
5. Naruszenie praw człowieka a walka z cyberprzestępczością............................16
Zakończenie...............................................................................................................18
Załączniki...................................................................................................................19
Wstęp
Tematem niniejszej pracy jest przedstawienie działań służących zapobieganiu i ograniczeniu cyberprzestępstw w kontekście ochrony podstawowych praw człowieka w społeczeństwie informacyjnym. Zadaniem niniejszej pracy jest zdefiniowanie pojęć niezbędnych w opracowaniu tego tematu referatu. Szczególnie chodzi o wyjaśnienie takich określeń jak: „komunikacja”, „cyberprzestępstwo” i „społeczeństwo informacyjne”. W analizie tematu uwzględnię szereg naruszeń praw człowieka związanych z walką z cyberprzestępczością. Prawa człowieka są problemem na skalę międzynarodową, którymi zajęła się Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz Rada Europy wydając szereg aktów prawnych. Celem referatu jest również przybliżenie tej problematyki w ujęciu polskiego Kodeksu karnego z 1997 roku. Chciałabym w niej zasygnalizować obowiązujące dokumenty Rady Europy kładące nacisk na problemy polityki legislacyjnej wobec nadużyć komputerowych. Przede wszystkim zwrócę uwagę na przestępstwa przeciwko ochronie informacji; przestępstwa komputerowe przeciwko wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu i pieniężnemu oraz na przestępstwa przeciwko mieniu, które znajdują swoje miejsce w poszczególnych rozdziałach Kodeksu karnego. W pracy tej zakładam, iż przestępstwa komputerowe stanowią zagrożenie dla praworządnych obywateli. Walka z cyberprzestępczością zmniejsza w pewnym stopniu niebezpieczeństwo płynące z nowoczesnej technologii informacyjnej, która to istnieje niemalże w każdej dziedzinie naszego życia, lecz nie chroni w sposób zupełny praw człowieka. Skuteczna walka z przestępstwami mającymi związek z Internetem będzie miała pozytywny skutek w przypadku sprawnie funkcjonującej współpracy międzynarodowej. Organizacja Narodów Zjednoczonych zwraca przede wszystkim uwagę na zagadnienia związane z zapobieganiem przestępstwom komputerowym. Opracowanie tematu oparłam na literaturze dotyczącej walki z cyberprzestępczością autorstwa D. L. Shinder, która specjalizuje się w sieciach komputerowych i zabezpieczeniach. Nie umknęły mojej uwadze ciekawe pozycje książkowe specjalisty w tej dziedzinie wiedzy A. Adamskiego, który w jednej ze swych licznych publikacji przedstawia prawne środki przeciwdziałania przestępczości w Polsce na tle Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości z 2001 roku oraz inne, na które to, również powołałam się w referacie. Problematyka ta nie jest obca oprócz wyżej wymienionych przede wszystkim następującym znawcom tematu: B. Fischerowi, J. Wójcikowi, J. Barta, W. Wiewiórkowskiemu, S. Bukowskiemu, K. Jakubskiemu i innym. Opracowanie poniższe, rzecz jasna, nie aspiruje do wyczerpania całej problematyki związanej z walką z cyberprzestępczością. Moim celem jest zarysowanie problemów mających powiązanie z tematem referatu a wymagających zwrócenia nań uwagi.
1. Historia cyberprzestępczości
Korzenie sieci komputerowej sięgają lat 60., okresu zimnej wojny, gdy w USA pojawił się projekt systemu łączności. Sieć wykorzystująca te idee powstała w 1969 roku o nazwie ARPANET. Początkowo połączyła cztery komputery w Ameryce. Miała na celu sprawdzenie łączności transmisji danych w przypadku uszkodzenia pewnej jej części. Z biegiem czasu dołączały do niej inne ośrodki naukowe i rządowe. Następuje szybki rozwój tejże sieci. Stworzenie systemu Telnet pozwoliło na łączenie się z innymi komputerami jak również zapewniało zdalną pracę na nich jak na komputerze lokalnym. Zostaje wysłana pierwsza wiadomość za pomocą poczty elektronicznej e-mail. Dochodzi do pierwszego połączenia międzykontynentalnego. W ten właśnie sposób z sieci tej powstał Internet. Mają miejsce pierwsze wypadki oszustw, sabotażu. Rozpoczęło się również masowe przetwarzanie informacji o danych osobowych, które jest naruszeniem praw obywatelskich i zagrożeniem dla osób korzystających z sieci internetowych. Występują także nadużycia komputerowe w postaci hackingu. Lata 80., zwłaszcza ich druga połowa, to okres zwiększenia szybkości transmisji w sieci. Przyłączają się do niej ośrodki państw spoza USA. W tych latach rozwinęło się wykonywanie pirackich kopii programów komputerowych. W 1991 roku na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego powstaje polski węzeł internetowy. Powołana do życia instytucję o nazwie Naukowe i Akademickie Sieci Komputerowe – NASK. Koordynowała ona organizację sieci w Polsce. Następnie ma miejsce pojawienie się stron WWW, które powodują duży wzrost informacji umieszczonej w sieci. A co za tym idzie wykorzystywanie jej powszechności do celów nielegalnych. W latach dziewięćdziesiątych zakupy dokonywane w sklepach internetowych uważa się za zjawisko normalne. Obecnie jesteśmy świadkami i uczestnikami urzeczywistniania wizji powstania globalnego systemu sieciowego dostępnego dla wszystkich mieszkańców. Internet stał się nowym sposobem na komunikowanie się ludzi na całym świecie. Za jego pomocą można przesyłać pocztę elektroniczną[1], wyszukiwać informacje na wiele tematów, jak również prowadzić rozmowy z ludźmi z całego globu ziemskiego.
Sieć internetowa spowodowała w dość szybkim czasie, że zaczęły pojawiać się pierwsze przypadki działań cyberprzestępców. Dane i programy przechowywane w komputerze zostały narażone na niebezpieczeństwa.
Zjawisko przestępczości komputerowej pomimo urządzeń zabezpieczających i organów wymiaru sprawiedliwości nadal istnieje. Aby temu przeciwdziałać, tworzone są kodeksy postępowania, odpowiednie zapisy prawne. Polski ustawodawca dostosowuje polskie prawo do przepisów znajdujących się w Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości mając na uwadze wzrastająca liczbę przestępstw. W. Wiewiórkowski słusznie stwierdza, że zmiana przepisów karnych nie spowoduje szybkiego polepszenia bezpieczeństwa sieci[2]. Coraz więcej występuje przestępstw zarówno kryminalnych jak i gospodarczych związanych z używaniem programów komputerowych. Służą również perfekcyjnemu zacieraniu śladów przestępczych.
2. Podstawowe pojęcia referatu
W niniejszej części pracy przedstawię zagadnienia teoretyczne. Idzie głównie o prezentację podstawowych pojęć takich jak: komunikacja, cyberprzestępstwo oraz społeczeństwo informacyjne.
Obecnie funkcjonujemy w świecie globalnej komunikacji. Samo pojęcie pochodzi od łac. Słowa communicare /połączyć, uczynić wspólnym/ oraz communio /wspólność, poczucie łączności/. Odbywa się między oddalonymi od siebie miejscami. Dzieli się ona na łączność, która ma na celu przekazywanie informacji. Komunikację można sklasyfikować następująco:
KOMUNIKACJA
PRZEWODOWA BEZPRZEWODOWA
● telegraf ● radio
● telefon ● telewizja
● telefaks ● radiotelefon
● Internet ● telefon komórkowy
● łączność satelitarna
Źródło: opracowanie własne
Komunikacja łączy ludzi i ich poczynania, zarówno w małym regionie, jak i w wielkich krajach a także na całym świecie. Sprzyja przede wszystkim niebezpiecznemu rozwojowi cyberprzestępstw.
Cyberprzestępstwo kojarzy się z przestępstwami związanymi z Internetem. Komputer może być celem bądź narzędziem działalności przestępczej[3]. Choć definicja przestępstw komputerowych jako czynów, gdzie komputer jest celem lub obiektem ataku spotyka się u P. Kardasa z krytyką na gruncie prawa karnego. Lecz uważa on, że może być według niego wykorzystywana z powodzeniem, np. w kryminalistyce[4].
D. Parker określił przestępstwa komputerowe jako akty przynoszące straty, szkody lub uszkodzenia, do których dokonania wykorzystano systemy przetwarzania danych[5]. Jednak ze względu na ciągły postęp techniczny komputerowych definicje te nie są wystarczające.
Obok tych definicji istnieje wiele innych określeń. Organizacja Narodów Zjednoczonych podaje definicje cyberprzestępstwa w wąskim sensie, gdzie przestępstwa komputerowe to: „wszelkie nielegalne działanie, wykonywane w postaci operacji elektronicznych, wymierzone przeciwko bezpieczeństwu systemów komputerowych i procesowych przez te systemy danych”. Zaś w szerokim sensie przestępstwo dotyczące komputerów to: „wszelkie działanie, popełnione za pomocą lub dotyczące systemów lub sieci komputerowych, włączając w to między innymi nielegalne posiadanie i udostępnianie lub rozpowszechnianie informacji przy użyciu systemów lub sieci komputerowych”. Definicje te utrudnia fakt, że działanie w jednym kraju nielegalne, w innym może być dozwolone. Podano bardziej konkretne przykłady, w tym: nieautoryzowany dostęp; uszkodzenie komputera, danych lub programu; sabotaż komputerowy i szpiegostwo komputerowe[6]. Jak widać pojęcie cyberprzestępczość jest nieprecyzyjne i wieloznaczne. K. Jakubski twierdzi, że istnieje bardziej radykalne spojrzenie na to zjawisko. Według którego termin ten jest raczej hasłem[7], a nie nazwą określającą istniejące realne oraz dające się zdefiniować lub opisać zjawisko normatywne.
Następnie dokonam prezentacji kolejnego pojęcia, którym jest społeczeństwo informacyjne. Rozwój technologii powoduje duże zmiany społeczne i ekonomiczne. Unia Europejska tworzy sprzyjające warunki, wyznacza strategiczne zadania i co najważniejsze finansuje działania służące rozwijaniu społeczeństwa informacyjnego. Konkurencyjność przemysłu i usług zależy w dużej mierze od zarządzania informacją, jej jakości i szybkości przepływu. Społeczeństwo informacyjne charakteryzuje się powszechnym dostępem do elektronicznych nośników przekazu informacji, zróżnicowanej techniki komunikacyjnej, nieskrępowanego dostępu do sieci wszystkich operatorów i usługodawców oraz zdolności wzajemnego łączenia się i przetwarzania danych[8]. Opublikowany w 1994 roku raport Bangemanna „Europa i społeczeństwo globalnej informacji” wykazywał, że rozwój społeczeństwa informacyjnego prowadzi do dużych przeobrażeń społecznych i gospodarczych. Posiadanie oraz umiejętność przetwarzania i wykorzystywania informacji staje się podstawowym dobrem zapewniającym ciągły rozwój społeczeństwa.
W grudniu 1999 roku w Helsinkach podczas szczytu Unii Europejskiej przewodniczący Komisji Europejskiej ogłosił inicjatywę stworzenia programu[9] wspólnego działania w celu budowy społeczeństwa informacyjnego. Unia Europejska poparła program[10]. Zobowiązała się do realizacji celów strategicznych[11]. Działania UE zmierzają w kierunku ułatwienia dostępu do sieci komputerowej i zapewnienia dokonywania bezpiecznych transakcji elektronicznych. Obecnie dostęp do Internetu stale rośnie.
3. Walka z nadużyciem komputerowym
W niniejszym rozdziale przedstawię walkę z przestępczością komputerową. Rozmiary poszczególnych przestępstw przedstawia poniższa tabela:
Oszustwo komputerowe art. 287 par.1-2
Uzyskanie informacji art. 267 par. 1-3
Zniszczenie lub zmiana istotnej informacji art. 268 par. 1-3 i 268a
Zniszczenie lub zmiana informacji art. 269 par. 1-2
Sabotaż komputerowy art. 269a
2005
568
269
98
3
1
2004
390
248
89
0
-
2003
168
232
138
2
2002
kudlatymis