Chrystus z karabinem na ramieniu.pdf

RYSZARD KAPUŚCIŃSKI

Chrystus z karabinem na ramieniu

1975

I Fedaini

Ci trzej z rozpylaczami, w zielonych drelichach to są fedaini. Stoją na drodze, która

prowadzi z Bejrutu do granicy Izraela, i zatrzymują samochody. Kto ma wyraźny powód,

żeby jechać dalej - może jechać, a kto przyjechał ot, tak sobie albo wygląda podejrzanie -

musi wracać. To nie jest miejsce dla turystów, tu toczy się wojna. O dziesięć kilometrów stąd

zaczyna się Izrael.

Rozglądam się dookoła: pięknie tu jak w raju. Po obu stronach drogi ciągną się

cytrynowe sady, gaje oliwne, brzoskwiniowe ogrody. Dalej, na prawo - zaczyna się morze, a

na lewo - wznoszą się góry. Wszędzie pełno zieleni, pełno kwiatów. I wszystko to razem, po

brzegi horyzontu, zatopione w słońcu.

Ci trzej fedaini są bardzo młodzi. Najmłodszy ma może piętnaście lat. Jest poważny,

przejęty tym, że stoi na posterunku. W hełmie, z automatem, w przydużym drelichu wygląda

jak łącznik z warszawskiego powstania. Chce wiedzieć, dokąd jedziemy. Jedziemy do

Rashidyi, tylko nie wiemy, w którym miejscu skręcić. A skąd jesteśmy? Z Polski. Chwila

namysłu, a potem: a, z Polski, to w porządku. To chwileczkę. I przywołuje innego fedaina,

który samotnie idzie drogą. Ustalają, że ten nowy fedain pojedzie z nami. Skręcamy w stronę

morza, potem jest jeszcze jeden posterunek (dosiada się drugi fedain) i z taką asystą

wjeżdżamy do Rashidyi.

Rashidyia pachnie pomarańczami i krwią.

Jeden z pocisków rozwalił ciężarówkę wiozącą pomarańcze i złote, odurzające strugi

soku ciekną główną ulicą. W pobliżu na progu lepianki siedzi stary Arab milczący,

skamieniały. Z tego, co wczoraj było jego domem, została podłoga i kawałek ściany. Z jego

rodziny nie został nikt. O, tu jest krew, mówi fedain i pokazuje ciemne plamy na glinianej

podłodze. Dalej stoją rzędy lepianek. To tu, to tam wnętrza otwarte pociskami. Rozwalone

szafy, skrwawione łachmany, czajnik wyrzucony siłą podmuchu na środek ulicy. Na jednej

ścianie portret Nasera przebity odłamkiem. A tu biało, bo rozsypana mąka. A tam pocisk trafił

w sklepik, ale poszedł górą; nie zniszczył towaru i Arab znowu siedzi za ladą. Proszę bardzo,

zachodźcie i kupujcie.

Ale kupować nie ma kto. W osadzie pozostał posterunek fedainów i trochę starych

Arabów. Ludność została ewakuowana, bo może być nowy atak. Znowu ewakuowana, znowu

w drogę, nie wiadomo dokąd. Każdy w pośpiechu wziął, co było pod ręką - to garnek, to koc,

a resztę zostawił. Ta reszta - jakaż jest marna! Ta reszta to jest nic. Trochę zmarniałych

rupieci: stara szafka, połatane bety, szmaciana lalka z jedną nogą.

Rashidyia - to jeden z obozów palestyńskich w Libanie, a obozy palestyńskie to

najsmutniejsza rzecz, jaką można zobaczyć na Bliskim Wschodzie. Jeżeli jedziecie gdzieś

przez Syrię, Jordanię czy Liban i jest pięknie, i wszystko jest w porządku, a nagle zobaczycie

coś szokującego, coś, co będzie wyglądać jak wielki i nędzny plaster zlepiony z gliny, z

zardzewiałych blach, ze starych szmat i połamanych żerdzi i z każdym powiewem wiatru

będą wzbijać się nad tym plastrem tumany rozpalonego kurzu i pyłu, a wewnątrz plastra będą

roić się gromady półnagich dzieci, szalejących much i wychudłych psów, a mężczyźni będą

siedzieć pod ścianami czekając nie wiadomo na co, czekając na cokolwiek - to właśnie będzie

obóz palestyński.

Wąskie uliczki Rashidyi schodzą łagodnym skłonem do morza. Ten wczorajszy atak

nastąpił od morza. Po południu podpłynęły cztery izraelskie kanonierki i przez godzinę

ostrzeliwały Ra-shidyię. Liban nie ma marynarki wojennej, kanonierki więc mogły strzelać

bezkarnie. Mogłyby tak strzelać przez cały dzień, ale rozmiary takiego ataku są limitowane

przez politykę: zabić tylu, żeby popamiętali, ale nie zabić zbyt wielu, bo zrobi to szum na

świecie.

Co jest granicą, która określa ilość ofiar, jaką strawi świat - dokładnie nie wiadomo.

W Rashidyi zginęło dwanaście osób. To w porządku. A gdyby zginęło dwieście? To może

byłoby za dużo. Taki dowódca kanonierki gra w ciemne karty, bo przecież on nie widzi, ilu

ludzi zabija, czy zabija tylu, żeby było w porządku, czy zabija tylu, że będzie szum.

Ale o tych szczegółach dowie się później z gazet.

Wszystko jest wiadome od początku do końca.

Za kilka dni gazety doniosą o nowej akcji fedainów. Trzej fedaini wejdą o świcie do

wioski izraelskiej, wezmą - powiedzmy - dziesięciu zakładników i zamkną się z nimi w

jakimś budynku. O tych fedainach i zakładnikach możemy już myśleć tak, jakby byli na

Sądzie Ostatecznym. Ale tego ranka oni jeszcze są, jeszcze żyją. Na razie fedaini ogłaszają,

że wypuszczą zakładników, jeżeli rząd Izraela wypuści stu uwięzionych Palestyńczyków. W

przeciwnym wypadku zakładnicy będą zabici. Termin ultimatum upływa o ósmej wieczorem.

Teraz życie dziesięciu Izraelczyków znajduje się w rękach rządu Izraela. Ale rząd Izraela

nigdy w takich wypadkach nie ustępuje. Mając do wyboru zasadę nieustępowania i życie

ludzkie, rząd opowiada się zawsze po stronie zasady. Następnie rząd wysyła wojsko, które ma

zdobyć budynek. Rozpoczyna się strzelanina. Ale to nie trwa długo: otoczeni fedaini zabijają

zakładników, a sami wysadzają się w powietrze.

Później w paryskim metro, w londyńskim autobusie albo w wiedeńskiej kawiarni

ludzie czytają, że w... (tu trudna i obca nazwa) jacyś fedaini zabili (tu liczba zabitych, czasem

nazwiska), a potem sami wylecieli w powietrze. Następnego dnia czytają, że lotnictwo

(artyleria, kanonierki) Izraela zbombardowało (tu trudna i obca nazwa), zabijając (tu liczba

zabitych, czasem również rannych). Ale ponieważ dzieje się to tak daleko i te nazwy są tak

trudne do zapamiętania, ludzie wszystko zapominają, tym bardziej że idąc po chwili ulicą i

patrząc na wystawy muszą pomyśleć o czymś zupełnie innym, czy nawet powiedzieć na głos:

- Znowu wszystko podrożało.

Ale ci z Rashidyi i z Rahwy, z Qiryat Shemona i z Taiby, ci pamiętają. To jest ich

wojna, która trwa od lat i której końca nie widać. Jutro będzie nowy komunikat:

Lotnictwo Izraela zbombardowało...

albo:

Trzej fedaini weszli o świcie do wioski...

Fedaini chcą nam pokazać wszystko: i zniszczenia, i opuszczony targ rybny, i jedyną

studnię w obozie. Są zmartwieni, że nie mamy aparatów fotograficznych. Oni chcieli, żeby

Rashidyię zobaczył świat. Oni ciągle wierzą, że świat ich wysłucha i zrozumie i że nie będą

sami. Chodzi tylko o to, żeby ich sprawa stała się głośna i znana, żeby wszyscy wiedzieli, iż

istnieje coś takiego jak sprawa palestyńska i żeby na świecie padło pytanie:

- O co ci Palestyńczycy walczą? Na razie działa wiele sił, żeby nie dopuścić do

takiego pytania. Bo gdyby ono padło, ludzie zaczęliby szukać odpowiedzi. Sięgnęliby po

fakty. Przede wszystkim spojrzeliby na mapę. A ten, kto wziąłby pierwszą z brzegu mapkę

świata, stwierdziłby ze zdumieniem, że nie może na niej znaleźć Palestyny. I na - tym polega

problem. Na tym, że Palestyna jest taka mała. Można rzucić kamieniem z jednej granicy i

kamień doleci do drugiej granicy. To jest cała Palestyna. Palestynę można objechać

samochodem w jeden dzień. Z Hajfy do Tyberiady jest 60 kilometrów, z Tel-Awiwu do

Jerozolimy jest 90 kilometrów. Całe wybrzeże przejeżdża się autem w półtorej godziny.

Dlaczego toczyły się takie krwawe boje o górę Hermon, o każdy kamień na tej górze? Bo kto

stoi na szczycie Hermonu, ten widzi połowę Izraela i połowę Syrii, połowę Libanu i jeszcze

kawałek Jordanii. Bliski Wschód to wielki obszar świata. Na Bliskim Wschodzie są setki

kilometrów bezludnych, pustynnych przestrzeni. Ale to miejsce, w którym rozgrywa się

dramat Bliskiego Wschodu, to miejsce najbardziej drażliwe i zapalne, przypomina zatłoczoną

scenę. Ludzie cisną się tutaj jak w zapchanym autobusie w godzinie szczytu. W dodatku jest

gorąco, ludzie są spoceni i wściekli. Wszystkim jest ciasno, wszystkim jest duszno. Można

przejechać spokojnie jeden przystanek, dwa przystanki. Ale wystarczy, żeby ktoś komuś

nadepnął na odcisk: natychmiast krzyk na cały świat. Nie ma mowy o żadnym spokojnym

przedyskutowaniu sprawy. Każdy chodzi zaślepiony nienawiścią i w każdym widzi wroga.

Kazać mu rzucić bombę - rzuci, kazać mu strzelić - strzeli. Tak wygląda dziś Palestyna, której

połowę zajmuje Izrael, a drugą połowę okupuje. W dzisiejszym Izraelu Arabowie i Żydzi są

skazani na siebie, na zatłoczony autobus, w którym codziennie ocierają się łokciami, są

skazani na swój pot i swoją nienawiść.

Jeszcze w roku 1930 rząd brytyjski stwierdził, że w Palestynie jest ciasno, że

Palestyna nie może przyjąć więcej Żydów, ponieważ nie ma wolnej ziemi. Ale wtedy było tu

tylko 200 tysięcy Żydów. A dzisiaj jest ich blisko 3 miliony. Poza tym jest jeszcze pół

miliona Arabów, którzy mieszkają w samym Izraelu, i milion Arabów, którzy mieszkają na

terenach okupowanych przez Izrael. Żyzna Palestyna są to właściwie dwie oazy: Galilea i

Samaria oraz wąski pas uprawny wzdłuż wybrzeża morskiego. Gęstość zaludnienia wynosi

tam ponad 500 osób na kilometr kwadratowy! Jeżeli pominąć miasta, takiego stłoczenia nie

ma prawie nigdzie na świecie. A rząd Izraela woła o nowych imigrantów. Niech przyjeżdżają,

jakoś się ich upchnie, jakoś dociśnie kolanem! Po pierwsze: im większa masa ludzka - tym

silniejszy argument międzynarodowy. Nie mamy gdzie się cofnąć! Do morza? Jeden

drugiemu ma stać na głowie? A po drugie - Izrael to mały kraj, ale ma zadęcie na wielkie

mocarstwo. Potrzebna mu duża administracja, duża armia, duży wywiad - wszędzie jest pełno

wakatów.

Napływ do Palestyny, mówią fedaini, mógł się odbywać tylko kosztem

Palestyńczyków. Co więcej fedaini twierdzą, że odbywał się on również kosztem

palestyńskich Żydów. Cytują wypadki, kiedy bojówki syjonistyczne mordowały

palestyńskich Żydów, którzy protestowali przeciw imigracji z Europy, ponieważ imigranci

europejscy spychali ich na gorsze pozycje polityczne i ekonomiczne. Miejscowi Żydzi

pamiętali, że kiedyś Palestyna była krajem mlekiem i miodem płynącym. Arabowie,

chrześcijanie i Żydzi żyli w zgodzie, nikomu nie przychodziło do głowy, żeby strzelić

sąsiadowi w plecy. Każda społeczność strzegła swoich świątyń; było dosyć miejsca dla

każdego Boga.

Fedaini mówią, że jeżeli robią akcję, nie jest ona nigdy skierowana przeciwko starym

wioskom Żydów palestyńskich. Akcje robi się w tych wioskach, z których zostali wypędzeni

Palestyńczycy po to, żeby mogli się w nich osiedlić Izraelczycy i uprawiać ziemię arabską.

Milion Palestyńczyków musiało opuścić swoją ojczyznę. Milion ludzi tuła się przez

ponad 25 lat. Od lat przenoszą się z miejsca na miejsce. Pod Ammanem jest obóz, w którym

mieszka 50 tysięcy Palestyńczyków:

W 47 zostali wypędzeni z Samarii do Gazy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: