00:00:01:movie info: XVID 656x368 25.0fps 698.9 MB|/SubEdit b.4060 (http://subedit.com.pl)/ 00:00:00:www.napiprojekt.pl - nowa jako�� napis�w.|Napisy zosta�y specjalnie dopasowane do Twojej wersji filmu. 00:00:01:Subs by konku 00:00:28: �ycie Bezkr�gowc�w 00:00:39:Oko - z innego �wiata, 00:00:47:Narz�d zapachu,|badaj�cy drog� przed sob�. 00:00:54:Rzadko mamy okazj� zobaczy� �limaka w ten spos�b. 00:00:57:A wszystko dlatego|�e dopiero od niedawna 00:01:00:mamy miniaturowe soczewki|i kamery elektroniczne 00:01:03:kt�rych potrzebujemy by bada�|ten miniaturowy �wiat. 00:01:11:Ale kiedy spotykamy si� z jego|mieszka�cami oko w oko, 00:01:14:nagle zdajemy sobie spraw�|�e ich zachowanie 00:01:16:mo�e by� dla nas tak samo znacz�ce 00:01:19:jak zachowanie wielu zwierz�t|bli�szych naszym rozmiarom. 00:01:24:Na przyk�ad sp�jrzcie na to. 00:01:27:Tak, to skorek. 00:01:31:Ale jest r�wniez samic� i matk�. 00:01:34:I jak wiele innych matek,|chroni swoje m�ode. 00:01:41:Te dwie mr�wki nie sa ca�kiem pewne|czy lubi� si� nawzajem. 00:01:46:Muskanie czu�kami|jest odpowiednikiem 00:01:48:ostro�nej rozmowy|nad ogrodowym p�otkiem. 00:01:54:Gdy du�e zwierz�ta|maja gody - popisuj� si�. 00:01:57:Tak samo czyni� wa�ki. 00:02:03:M�skie sygna�y godowe|pajaka z rodziny Pogo�cowatych s� dziksze 00:02:08:poniewa� je�eli jego|samica nie 00:02:10:zrozumie dlaczego|zbli�a si� do niej, 00:02:12:po prostu go zje. 00:02:16:Ta mr�wka jest rolnikiem 00:02:18:a te mszyce,|krowami kt�re codzinnie doi 00:02:21:by napi� si�|miodowej rosy. 00:02:26:Inne mr�wki s�|wiecznie w ruchu. 00:02:31:Pot�nie uzbrojeni|�o�nierze broni� 00:02:33:flank swojej|kolumny podczas marszu, 00:02:35:chroniac robotnik�w kt�rzy|nios� swoje bezbronne m�ode. 00:02:44:Gdy mowa o prawdziwym rzemio�le,|niewielu mo�e si� r�wna� z t� os�. 00:02:48:U�ywa b�ota by zbudowa� pi�kny|dzban w kt�rym sk�ad swoje jaja. 00:02:55:Termity r�wnie� u�ywaj� b�ota. 00:02:58:Buduja wiezowce|kt�re, w por�wnaniu do ich rozmiar�w, 00:03:01:sa wy�sze ni�|nowojorskie drapacze chmur. 00:03:04:Te dwa �wiaty,|nasz i ich, 00:03:07:wp�ywaja na siebie|w niezwyk�ym stopniu. 00:03:11:Je�eli ludzie i inne|kr�gowce 00:03:13:nagle by znikn�y, 00:03:16:reszta �wiata|dzia�a�by ca�kiem nie�le. 00:03:20:Ale je�eli one by znikn�y, 00:03:22:rozpad�yby si� l�dowe ekosystemy. 00:03:26:Tak naprawd�,|bezkr�gowce by�y pionierami. 00:03:30:Pierwszymi ze wszystkich zwierz�t,|kt�re skolonizowa�y ziemskie l�dy. 00:03:36:Aby opowiedzie� ich histori�|musimy si� cofn�c do czasu 00:03:39:gdy �wiat by�|bardzo odmiennym miejscem. 00:03:44:INWAZJA NA L�D 00:04:00:Oko�o 400 milion�w lat temu, 00:04:03:l�dy na Planecie Ziemi|pozbawione by�y ca�kowicie �ycia. 00:04:08:By�y ods�oni�tymi, nagimi ska�ami, 00:04:11:palonymi s�o�cem w ci�gu dnia,|mro�onymi zimnem noc�, 00:04:15:i omiatane przez straszliwe burze. 00:04:18:Ale w wodach na �wiecie|warunki by�y bardziej stabilne. 00:04:25:�ycie tam zacz�o si� oko�o|2 miliard�w lat wcze�niej. 00:04:30:Przez d�ugi czas|pozostawa�o mikroskopijne, 00:04:32:ale wreszcie|pojawi�y si� wi�ksze zwierz�ta. 00:04:35:Meduzy i koralowce,|rozgwiazdy i �limaki, 00:04:39:oraz zwierz�ta o segmentowanym ciele. 00:04:45:Wszystkie potrzebowa�y jedzenia. 00:04:47:W wielu przypadkach mog�y |po�ywia� si� nie pilnowanymi jajami. 00:04:52:Potem, oko�o 400 milion�w lat temu,|niekt�re przedsi�biorcze stworzenia 00:04:56:znalaz�y bezpieczniejsze miejsca na sk�adanie jaj:|poza morzem, na pla�y 00:05:02:I ci�gle tak robi�. 00:05:16:Ka�dej wiosny,|podczas kilku wyj�tkowych nocy 00:05:19:wzd�u� Atlantyckiego|wybrze�a Ameryki P�nocnej, 00:05:22:tysi�ce skrzyp�oczy|wynurza si� z morza. 00:05:32:I tutaj w mokrym piasku,| sk�adaj� ikr�. 00:05:36:Mog� tu pozosta� tylko|przez kilka minut lub godzin, 00:05:40:ale w�a�nie takiego rodzaju zwierz�ta|mog�y by� pierwszymi, kt�re 00:05:43:odwa�y�y si� dla l�du porzuci� morze. 00:06:04:Chocia� stworzenia te|sp�dzaj� w�a�ciwie ca�e swoje �ycie w morzu, 00:06:08:daj� sobie rad�|zaskakuj�co dobrze na l�dzie. 00:06:11:Wygl�da to tak jakby|si� cze�niej przygotowa�y. 00:06:15:Maj� pancerz stanowi�cy,|zewn�trzny szkielet, 00:06:18:co powoduje, �e ich odn�a|s� sztywne, po��czone stawami. 00:06:23:Na spodzie cia�a maj� szereg|p�ytek, zwanych skrzelami, 00:06:29:kt�re odfiltrowuj�|tlen z wody morskiej, 00:06:32:ale moga te� robi� to samo,| je�eli s� odpowiednio 00:06:35:wilgotne, z powietrza. 00:06:38:Zwierz�ta takie jak to|mog� spedzi� oko�o tygodnia na l�dzie. 00:06:44:I potrzebuj� tylko|minimalnych zmian 00:06:48:umo�liwiaj�cych im|�ycie poza wod� na sta�e. 00:06:55:Jednak porzucenie morza na sta�e|by�o bardzo trudne 00:06:57:dop�ki l�d si� nie zazieleni�. 00:07:00:I w ko�cu to nast�pi�o. 00:07:02:Proste ro�liny, glony|a potem mchy i w�trobowce 00:07:06:rozpocz�y marsz przez b�ota |i ska�y by okry� ziemi�. 00:07:10:I w t� pierwsz� pl�tanin� zieleni|wkroczy�y zwierz�ta w poszukiwaniu jedzenia. 00:07:28:Niekt�re posiada�y pancerz 00:07:30:broni�cy ich|w morzach przed nieprzyjaci�mi. 00:07:34:Teraz natomiast pomagaj�cy|zachowa� im wilgotno��. 00:07:52:Byli przodkami|dzisiejszych ston�g. 00:08:00:Wzd�u� dolnej cz�ci ich cia�a|wykszta�ci�y si� ma�e otworki 00:08:04:prowadz�ce do wewn�trznych|rurek z pomoc� kt�rych 00:08:07:mog�y wch�ania�|tlen z powietrza. 00:08:13:Sztywne,obdarzone stawami nogi,|pozosta�y w du�ym stopniu niezmienione 00:08:17:i dzia�a�y bardzo dobrze na l�dzie|nawet bez wsparcia ze strony wody. 00:08:27:G�owy jak tarany|pozwala�y im 00:08:29:torowa� drog�|w�r�d ro�linno�ci 00:08:31:by zbiera� gnij�ce szcz�tki|ro�lin, kt�re by�y ich po�ywieniem. 00:08:42:Stawa�y si� coraz wi�ksze,|podnosz�c ilo�� segment�w 00:08:44:w swoich cia�ach. 00:08:46:Niekt�re mia�y ich ponad 300, ka�dy|wyposa�ony w dwie pary n�g. 00:08:53:Inne, kt�re nie potrafi�y si� zwin��|umocni�y swoje 00:08:56:zbroje za pomoc� p�ytek|umieszczonych na grzbiecie. 00:09:11:Pojawi�y si� r�wnie� skorupiaki|takie jak krewetki. 00:09:17:W�a�nie one by�y|przodkami ston�g (prosionk�w??? Hmm...). 00:09:33:Tak wi�c, dzi� mamy wielk�|i zr�nicowan� populacj� zwierz�t 00:09:37:�yj�cych na l�dzie|i posiadaj�cych budow� 00:09:40:niewiele r�ni�c� si� od|ich przodk�w 00:09:42:�yj�cych dawno temu w morzu. 00:09:48:I s� one|niezwykle sprawne. 00:09:51:Niekt�re s� najliczniejszymi|ze wszystkich gatunk�w �yj�cych na l�dzie. 00:09:55:Jednak rzadko je widujemy. Ta szpilka,|poka�e wam dlaczego. 00:10:03:S� malutkie. 00:10:04:To filigranowe|stworzonko to skoczogonek. 00:10:08:Ma mniej ni� p� milimetra|d�ugo�ci. To rozmiar kropki. 00:10:15:Na jednym metrze kwadratowym ziemi ,|mo�e ich by� ponad 10 tysi�cy. 00:10:21:Bardzo powa�nym zagro�eniem|jest dla nich wysychanie. 00:10:24:I niekt�re z nich|impregnuj� si� regularnie 00:10:27:kropelk� specjalnego|p�ynu piel�gnacyjnego. 00:10:31:Mo�na powiedzie�, �e zmieni�y one|k�piel w rodzaj sztuki. 00:10:42:Posiadaj� nawet dwie nadmuchiwane rurki 00:10:45:kt�re pozwalaj�im dotrze�|do trudno dostepnych miejsc. 00:10:52:Do poruszania si� |w�r�d wy�ci�ki z li�ci, 00:10:55:skoczogonki, jak ich nazwa sugeruje, 00:10:58:wypracowa�y raczej osobliwy|spos�b skakania. 00:11:07:Posiadaj� malutk� d�wigni� z dw�ch kolc�w|poni�ej ich odw�oku. 00:11:12:Jej jeden ma�y prztyczek|mo�e wystrzeli� je na 6 cali, 00:11:15:To oko�o 15 centymetr�w, w powietrze. 00:11:23:Por�wnywalnie: to tak jakby cz�owiek|skaka� przez wie�� Eiffla. 00:11:31:A je�eli si� im przydarzy|l�dowanie "do g�ry nogami", 00:11:35:Maj� specjalny spos�b|by si� obr�ci�. 00:11:39:U�ywaj� swojej rurki z p�ynem|przyklejaj�c j� do pod�o�a 00:11:43:tak by mog�y obr�ci� si�|na nogi. 00:11:54:Tak zosta�y po�o�one podstawy 00:11:56:ekosystem�w, kt�re rozkwitaj� na Ziemi 00:11:59:i od kt�rych my sami zale�ymy. 00:12:06:Trzeba wspomnie� jednak, �e niekt�rzy z nas 00:12:08:czasami postrzegaj� kilku z tych pionier�w 00:12:12:bardziej jako wrog�w, ni� przyjaci�. 00:12:20:Wiele mi�czak�w w morzach|wytwarza muszle 00:12:23:chroniace ich|przed drapie�nikami. 00:12:27:Na l�dzie te muszle|s�u�� r�wnie dobrze ochronie swojego mieszka�ca 00:12:30:zapewniaj�c spok�j i wilgo�. 00:12:33:Tak wi�c bez �adnej wi�kszej zmiany w ich anatomii, 00:12:36:mi�czaki by�y gotowe by wype�zn�� z wody 00:12:39:i �erowa� w lasach glon�w i mch�w 00:12:42:kt�re w�wczas rozpo�ciera�y si� na l�dach. 00:12:45:I przy odpowiednich warunkach ci�gle tak robi�. 00:13:00:Wraz z deszczem |i nadej�ciem nocy 00:13:03:tajemnicza armia wychodzi z ukrycia. 00:13:13:Warunki s� takie, jakie najbardziej im odpowiadaj�. 00:13:16:Ciemno i..., co najlepsze, mokro. 00:13:39:�lizganie si� po dywaniku �luzu 00:13:42:dzia�a tak samo dobrze na l�dzie |jak dzia�a�o pod wod�. 00:13:47:A szorstkie j�zyki zeskrobuj� glony ze ska� gdziekolwiek si� znajduj�. 00:13:57:W czasach suszy, �limaki mog� by� niezdolne 00:14:00:do poruszania si�|nawet przez miesi�ce. 00:14:03:Wi�c kiedy pojawiaj� si� sprzyjaj�ce okoliczno�ci,|skwapliwie wylegaj� w poszukiwaniu jedzenia. 00:14:12:Ich g�rna para czu�ek|zako�czona jest oczami 00:14:14:za pomoc� kt�rych|obserwuj� okolic�. 00:14:18:Dolne za� w�chaja to co jest poni�ej. 00:14:31:Oddychaj� za pomoc� ma�ego woreczka 00:14:34:umieszczonego po prawej stronie cia�a wewn�trz muszli 00:14:37:Jest on ci�gle wilgotny i zdolny do absorbowania tlenu. 00:14:49:Oto czego szukaj�:|soczysty zielony li��. 00:14:53:Nie ma czasu do stracenia. 00:15:05:�wit przyniesie zmian� pogody. 00:15:10:Dlatego musz� powr�ci� do swych schronie� 00:15:12:i po raz kolejny zatrzasn�� si� w muszlach 00:15:14:by utrzyma� swoj� wilgotno��. 00:15:24:Starodawne lasy by�y skolonizowane|przez rozmaite rodzaje ro�lino�erc�w 00:15:28:na d�ugo przed pojawieniam si�|�ab, jaszczurek, ptak�w 00:15:31:czy owado�ernych ssak�w. 00:15:34:Niemniej jednak, byli tam my�liwi 00:15:36:poszukuj�cy zdobyczy w�r�d ro�linno�ci. 00:15:40:Ten by� jednym z pierwszych. ...
N36