Rola Kościoła w dziejach polski średniowiecznej.doc

Rola Kościoła w dziejach Polski średniowiecznej

(niekoniecznie w tej formie, można w porządku chronologicznym)

                                                                                                            opracował RM

I.                   Wstęp

-          ramy chronologiczne: X-XV w. ; Mieszko I – Kazimierz Jagiellończyk

             3 fazy w historii Kościoła w Polsce średniowiecznej:

-          Kościół w patrymonialnej monarchii wczesnopiastowskiej

-          Kościół w dobie rozbicia dzielnicowego

-          Kościół w późnośredniowiecznej monarchii stanowej ostatnich Piastów, Andegawenów i trzech pierwszych Jagiellonów (XIV –XV w.)

-          ramy terytorialne wypowiedzi: wraz z przyjęciem chrześcijaństwa w obrządku łacińskim Polska znalazła się w strefie kościoła rzymsko-katolickiego, podobnie jak Czechy, Węgry, kraje skandynawskie a wcześniej Europa Zachodnia.

-          zakres merytoryczny wypowiedzi: aspekty polityczne, kultura, rola Kościoła w przemianach gospodarczych.

II.                Najważniejsze wątki tematyczne.

a)        kształtowanie się i funkcjonowanie organizacji kościelnej:                  biskupstwo misyjne, arcybiskupstwo gnieźnieńskie , rozpad organizacji kościelnej w dobie kryzysu lat 1034-1039, odnowienie arcybiskupstwa w 1075 r., powstanie biskupstwa płockiego w czasach Władysława Hermana, rechrystianizacja Pomorza w dobie Bolesława Krzywoustego (Otton z Bambergu),  wprowadzenie w polskim Kościele reformy gregoriańskiej przez arcybiskupa Henryka Kietlicza w początkach XIII w., rozszerzenie wpływów Kościoła katolickiego na Ruś Halicką po 1341 r., chrystianizacja Litwy i powstanie biskupstwa wileńskiego, arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba uzyskuje godność prymasa Polski.

b)          stosunki władców polskich z papiestwem:                                                   Dagome iudex, zgoda Sylwestra II na utworzenie w Gnieźnie arcybiskupstwa, zgoda na jego odnowienie przez Grzegorza VII i koronację Bolesława Śmiałego, Polska w obozie gregoriańskim, potwierdzenie niezależności arcybiskupa gnieźnieńskiego od Kościoła niemieckiego przez Innocentego II w bulli gnieźnieńskiej w 1136 r., zgoda Jana XXII na koronację Łokietka, sędziowie papiescy w procesach polsko-krzyżackich (Inowrocław 1321, Warszawa 1339), zgoda papieża Bonifacego na utworzenie wydziału teologicznego na uniwersytecie krakowskim w 1397 r., polska delegacja na soborze w Konstancji, godność prymasa Polski dla arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby, świętopietrze („denar św. Piotra”) co najmniej od  1136 r. , jeśli nie od Dagome iudex.

c)           rola wybitnych ludzi Kościoła w otoczeniu kolejnych władców (Jordan, Św. Wojciech, Radzim Gaudenty, św. Brunon z Kwerfurtu, Gall Anonim, św. Otton z Bambergu (rechrystianizacja Pomorza), rola arcybiskupa Henryka Kietlicza w pocz. XIII w. ,  arcybiskup Jakub Świnka, Janisław, doradcy Kazimierza Wielkiego – arcybiskup Jarosław Bogoria ze Skotnik;   biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki w okresie panowania Władysława Warneńczyka.

d)     konflikty władców z Kościołem (np. sprawa Św. Stanisława, biskupi wobec Mieszka III Starego – zjazd w Łęczycy i obalenie senioratu; Łokietek a Jan Muskata

e)      kulturotwórcza rola Kościoła

-                 znaczenie chrztu Mieszka I

-                 literatura: hagiografia – żywoty św. Wojciecha, polityczna rola Żywotu św. Stanisława  autorstwa Wincentego z Kielczy.

historiografia – Gall Anonim, W. Kadłubek, Jan Długosz jako ludzie Kościoła

najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego:

zdanie z Księgi henrykowskiej (Henryków: klasztor cystersów na Śląsku), Bogurodzica, Biblia królowej Zofii, Legenda o św. Aleksym itd.

-                 szkolnictwo: 7 sztuk wyzwolonych w szkołach katedralnych, zakonnych, utworzenie wydziału teologicznego na uniwersytecie w Krakowie w 1397r.

-                 rola zakonów:

benedyktyni od XI w.

cystersi od XII w.

dominikanie i franciszkanie od XIII w. jako zakony

mendykanckie

              -      sztuka sakralna

-       architektura sakralna: przedromańska, romańska, gotycka; władcy jako

          fundatorzy kościołów

f)       rola Kościoła w życiu gospodarczym Polski średniowiecznej

-       zakony (benedyktyni, cysterski) a podniesienie kultury rolnej (propagowanie nowych technik upraw – trójpolówka; nowe rośliny)
np. cystersi z Rud – stawy rybne, gospodarka leśna.

-       dążenie Kościoła w dobie rozbicia dzielnicowego do uzyskania immunitetów – przyspieszają procesy osadnicze.

-       zakony mendykanckie (żebrzące: franciszkanie, dominikanie) przyspieszają procesy urbanizacyjne (miastotwórcze) – budowa kościołów i klasztorów.

1