Ochwat - weterynaria_artykul_2009_06_25959.pdf - interna - helios1a

KONIE/ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

lek. wet. Joanna Persona, dr n. wet. Renata Górecka, dr n. wet. Andrzej Bereznowski,

dr n. wet. Przemysław Dziekan, lek. wet. Mateusz Hecold

Klinika Koni Katedry Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawieakjdhkajsdhkajkatedrakjsakdjhakjdhkajsdhkaj

– problem wciąż aktualny

Opis przypadku klinicznego

THE FOUNDER – AN ISSUE STILL AT HAND

DESCRIPTION OF A CLINICAL CASE

Streszczenie

Ochwat to ostre, jałowe, rozlane, powierz-

chowne, wysiękowe, surowicze zapalenie

tworzywa kopytowego. Deﬁ nicja długa,

sprawiająca wrażenie, że wszystko już wie-

my o tej chorobie, a jednak, widząc przy-

padki kierowane do kliniki koni, wydaje

się, że ciągle nas zaskakuje.

Pomimo tego, że ochwat jest znany le-

karzom od bardzo dawna, jego leczenie

wciąż sprawia wiele trudności, gdyż do-

tyczy całego organizmu, zmian zacho-

dzących w poszczególnych jego układach

(2, 6). To, co widzimy w strukturze kopy-

ta, jest efektem końcowym choroby ogól-

nej i działając na cały organizm zwierzęcia

można te zmiany ograniczyć. Główny pro-

blem pojawiający się przy ochwacie to za-

burzenia ukrwienia w kopycie na pozio-

mie krążenia w naczyniach włosowatych

oraz zaburzenia enzymatyczne prowadzą-

ce do rozrywania połączeń między listew-

kami tworzywa kopytowego a listewkami

rogowymi ściany puszki kopytowej (2, 3).

Nie można wyleczyć ochwatu, jeśli skupi-

my się tylko na kopytach. Ochwat pojawia

się przy ostrym zapaleniu jelita grubego

( colitis X/ typhlocollitis ), zapaleniu macicy,

po cesarskim cięciu (szczególnie u klaczy

zimnokrwistych, w przypadku obumarcia

płodu i endotoksemii), przy zaburzeniach

hormonalnych, po napojeniu koni zimną

wodą, przy przeciążeniu jednej z kończyn

lub po podaniu egzogennych glikokorty-

kosteroidów (1, 5, 6).

Stawiając rozpoznanie, trzeba zdać so-

bie sprawę z tego, że dla lekarza, jak i dla

pacjenta oraz jego właściciela zaczyna

się ciężka droga. Istnieje powiedzenie,

że ochwat oznacza dla wszystkich biorą-

cych udział w tej przygodzie istną odyseję,

która nieraz nie ma końca. Pacjent z takim

rozpoznaniem oznacza rozpoczęcie inten-

sywnej terapii, a leczenie podjęte w cią-

gu pierwszych dni decyduje o rokowaniu

i nie kończy się w ciągu kilku dni lub tygo-

dni, lecz trwa miesiące, nieraz lata.

W przebiegu ochwatu rozróżnia się trzy

fazy: wczesną (subkliniczną), ostrą i prze-

wlekłą (1, 6). Podział ten uzależniony jest

od stopnia przemieszczenia kości kopy-

towej (1). Wydaje się jednak, że bardziej

zasadny byłby podział wg objawów kli-

nicznych. Przejście do fazy przewlekłej li-

czy się od momentu rozpoczęcia procesu

Ochwat to jednostka chorobowa, którą

właściwie powinno uznać się za zespół

chorobowy, gdyż dotyczy zaburzeń róż-

nych układów w całym organizmie: układu

pokarmowego, wydalniczego, metabolicz-

nego oraz układu ruchu. Lecząc ochwat,

lekarz weterynarii powinien skupić się

na pacjencie jako całości, gdyż choroba

ta nie dotyczy tylko kopyt. Zmiany w ukła-

dzie ruchu są konsekwencją zmian w in-

nych częściach organizmu.

Słowa kluczowe

ochwat, zapalenie tworzywa kopytowego,

przemieszczenie kości kopytowej, nie-

wydolność układu moczowego

Abstract

The founder is a disease which should,

in fact, be treated as a complex syndro-

me, as it is connected with the incorrect

functioning of a multitude of systems

within the organism. Among these are

– the digestive, excretory and the me-

tabolic systems, as well as the organi-

sm’s static system. While treating the

founder, the veterinarian should concen-

trate on the patient as an entity, as the

condition does not only affect the ho-

oves. Changes in the static system are

a consequence of changes taking place

in other sections of the organism.

Przymrozek

nocny, niskie

temperatury

w ciągu dnia

zachmurzone

niebo

brak wzrostu roślin

– wzrost magazyno-

wania fruktanów

ryzyko ochwatu

Przymrozek

nocny, niskie

temperatury

w ciągu dnia

słońce

wysoka produkcja-

energii – znaczne

magazynowanie

fruktanów

bardzo wysokie

ryzyko

ochwatu

Key words

Temperatury

normalne

zachmurzenie

mała produkcja

energii

niewielkie ryzyko

ochwatu

founder, inﬂ ammation of the laminae

of the hoof, displacement of hoof bone,

incapacity of the urinary system

Wysokie

temperatury

zachmurzenie

mała produkcja

energii, wzrost roślin

– rozpad fruktanów

obniżające się

ryzyko ochwatu

brak ryzyka

ochwatu

Tabela 1. Zależność pomiędzy pogodą oraz okresem wegetacji roślinnej a wystąpieniem ochwatu

słońce

wzrost roślin

CZERWIEC • 6/2009

www.weterynaria.elamed.pl

Ochwat

Wysokie

temperatury

KONIE/ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

przemieszczania kości kopytowej. Trud-

no jednak określić ten moment. Czasem

proces rozpoczyna się w 2.-3. dobie, a cza-

sem dopiero po 3 tygodniach, a nawet

po 2-3 miesiącach.

Za początek fazy ostrej można uznać

moment wystąpienia objawów klinicznych

(1). Gdy dochodzi do ustabilizowania para-

metrów stanu ogólnego, a objawy choroby

utrzymują się ponad 3 dni, fazę tę można

określić jako ochwat przewlekły (1). Może

on trwać kilka tygodni lub miesięcy. Koń,

który raz zachorował na ochwat, całe ży-

cie będzie miał predyspozycje do nawrotu

choroby i wymaga stałej opieki oraz nad-

zoru ze strony lekarza weterynarii i dobrze

wykwaliﬁ kowanego podkuwacza (5).

Jeśli chodzi o predyspozycje rasowe,

trudno określić, czy dana rasa jest pre-

dysponowana, czy występowanie ochwa-

tu związane jest z błędami żywieniowy-

mi popełnianymi przez człowieka. Znana

jest opinia, że koniki polskie, hucuły, kuce

szetlandzkie czy rasy zimnokrwiste mają

skłonności do ochwatu. Są to rasy pry-

mitywne, które jeśli nie pracują intensyw-

nie, nie wymagają dodatku paszy treściwej

w żywieniu, doskonale bowiem wykorzy-

stują pasze objętościowe. Ochwat wy-

stępuje u nich zazwyczaj z powodu prze-

karmienia otrębami, suchym pszennym

chlebem lub pszenżytem. Kuce szetlandz-

kie mają predyspozycje do choroby Cu-

shinga, u nich też może mieć miejsce za-

burzenie hormonalne w postaci oporności

na insulinę. Zaburzenia metaboliczne pro-

wadzą u nich do wystąpienia ochwatu.

U koni belgijskich występuje mutacja genu

kodującego lamininę-5 odpowiedzialną

za połączenia błony podstawnej z komór-

kami podstawnymi (3). Zaburzenie eks-

presji lamininy powoduje oddzielenie two-

rzywa od listewek kopytowych. U źrebiąt

tych koni dochodzi do zzucia puszki ko-

pytowej oraz do uszkodzeń skóry. U koni

rasy Quarter Horse ma miejsce utrata pek-

tyn z hemidesmosomów, co również pro-

wadzi do oddzielenia tworzywa od rogu li-

stewkowego (3).

E TIOLOGIA I PATOGENEZA

Do czynników sprzyjających wystąpieniu

zespołu chorobowego zwanego „ochwa-

tem” należą: przekarmienie paszą treściwą

lub młodą trawą, wypas zimowy lub wcze-

snowiosenny, pojenie zimną wodą (szcze-

gólnie po wysiłku), zaburzenia ze strony

układu oddechowego (zapalenie płuc), za-

palenie opłucnej, przewodu pokarmowego

(zapalenie jelita grubego, cienkiego, skręt

jelit), zapalenie otrzewnej, zapalenie ma-

cicy (zatrzymanie łożyska po porodzie),

przeciążenie kończyny, długotrwałe po-

dawanie glikokortykosteroidów, zatrucie

toksynami grzybów i pleśni, herbicyda-

mi, fungicydami, zaburzenia hormonal-

ne: zespół Cushinga, niedoczynność przy-

sadki (1, 6).

Ochwat częściej pojawia się w okresie

zimowym i wczesnowiosennym, co zwią-

zane jest z obecnością fruktanów w zie-

lonych częściach roślin (4, 5). Fruktany

są długołańcuchowymi wielocukrami (po-

lisacharydy), będącymi dla traw magazy-

nem nadmiaru energii, które nie są aktual-

nie zużywane do wzrostu (5). Tak dzieje się

np. w chłodne słoneczne dni. Fotosynteza

odbywa się w górnych częściach rośliny,

brakuje jednak wody lub jest za chłodno,

aby wytworzyć ciałka zielone, na co zuży-

wana jest energia – ryzyko ochwatu zwięk-

sza się. W słoneczne mroźne dni ma miej-

sce fotosynteza, fruktoza jest produkowana

i magazynowana, ponieważ w tym czasie

wegetacja nie znajduje się w fazie wzrostu.

Fruktoza nie jest przerabiana w przedniej

części przewodu pokarmowego i dlatego

jej duże ilości zalegają w jelicie grubym.

Tamtejsza ﬂ ora bakteryjna nie jest przy-

gotowana na przetwarzanie nadmiaru cu-

krów. W związku z tym dochodzi do gwał-

townego namnożenia bakterii, które tłumią

dotychczasową ﬂ orę bakteryjną. Produkty

rozpadu bakterii prowadzą do zakwaszenia

środowiska, co z kolei wywołuje reakcję

łańcuchową, która powoduje nagłe poja-

wienie się ochwatu (5).

Ochwat występujący po spożyciu nad-

miaru paszy treściwej najczęściej poja-

wia się po nakarmieniu pszenicą, żytem,

otrębami pszennymi lub żytnimi i kuku-

rydzą. Owies najrzadziej bywa przyczyną

ochwatu (5). W przypadku spożycia zbyt

dużej ilości pasz bogatych w węglowoda-

ny dochodzi do namnożenia się w jelicie

ślepym bakterii produkujących kwas mle-

kowy. Efektem tego jest nadmierne zakwa-

szenie środowiska jelita grubego, co pro-

wadzi do obumarcia ﬁ zjologicznej ﬂ ory

bakteryjnej. Dochodzi do rozkładu bakterii

Gram-ujemnych i uwalniania endotoksyn

(lipopolisacharydów z błony komórkowej

bakterii), które uszkadzają błonę śluzową

jelita (1). Uszkodzona błona śluzowa jeli-

ta traci naturalną ochronę i toksyny dosta-

ją się do krążenia ogólnego. Spożycie pasz

zanieczyszczonych pleśniami, herbicyda-

mi, fungicydami powoduje uszkodzenie

śluzówki jelita oraz uwalnianie histaminy

z enterocytów. Produkty zapalenia prze-

dostają się do krążenia ogólnego. Podob-

ny mechanizm zachodzi przy zapaleniu je-

lita cienkiego lub przy colitis X.

W przypadku choroby Cushinga mamy

do czynienia z nadczynnością kory nadner-

czy. Wzrost produkcji glikokortykostero-

idów prowadzi do podwyższenia stężenia

glukozy we krwi oraz uruchomienia osi

renina – angiotensyna (1). Efektem tego

są: zmiana ﬂ ory bakteryjnej w jelicie gru-

bym, uszkodzenie błony śluzowej i naczyń

krwionośnych w ścianie jelita oraz w two-

rzywie kopytowym.

Opisane przemiany prowadzą do zmian

w tworzywie kopytowym. Produkcja en-

dotoksyn powoduje uszkodzenie naczyń

i powstawanie mikrozakrzepów. Urucho-

mienie osi renina – angiotensyna oraz wy-

rzut katecholamin z powodu bólu skutku-

je wzrostem ciśnienia tętniczego krwi (1).

Zwiększony napływ krwi do kopyta po-

woduje otwarcie anastomoz tętniczo-żyl-

nych, a tym samym pominięcie krążenia

w naczyniach włosowatych. Efektem tego

jest niedokrwienie tworzywa kopytowego.

Dochodzi do zapalenia, w którego wyniku

gromadzący się pomiędzy tworzywem ko-

pytowym a puszką kopytową płyn próbu-

je znaleźć ujście, co najczęściej prowadzi

do powstania przetoki w okolicy koronki.

Wzrost ciśnienia z powodu gromadzącego

się wysięku prowadzi do przemieszczenia

kości kopytowej (2). Z czasem ucisk kości

na podeszwę powoduje martwicę tworzy-

wa podeszwowego i kość przebija pode-

szwę, z kolei uszkodzenie tworzywa ścia-

ny i koronki (ucisk wyrostka wyprostnego)

prowadzi do zaburzeń narastania rogu –

chorobie towarzyszy wtedy pusta ściana.

Przemieszczenie kości kopytowej zwią-

zane jest również z zaburzeniami enzy-

matycznymi w obrębie listewek rogo-

twórczych (3). W przebudowie komórek

podstawnych na błonie podstawnej biorą

udział metaloproteinazy. Są to enzymy roz-

kładające lamininę-5, składową połączeń

między błoną a komórkami podstawnymi.

Zrywanie tych połączeń i ponowne wiąza-

nie pozwala na zsuwanie się rogu rurecz-

kowego i listewkowego od koronki w dół.

Nadmierna aktywacja metaloproteinaz

prowadzi do trwałego rozrywania połączeń

między rogiem listewkowym a listewkami

rogotwórczymi (2, 3).

O BJAWY

W pierwszych godzinach ochwatu, w tzw.

fazie wczesnej, gdy zadziałał czynnik cho-

robotwórczy, a nie ma objawów ze strony

kopyt, łatwo postawić błędne rozpoznanie.

Zwierzę ma przyśpieszony oddech, pokła-

da się, czasem intensywnie poci. W czasie

wywiadu właściciel informuje np. o spo-

życiu przez konia nadmiaru paszy obję-

tościowej (zielonka) lub treściwej. Z tego

powodu rozpoznawana jest niedrożność

jelita grubego lub np. skręt jelita cienkie-

go. Przyspieszony oddech może z kolei su-

gerować zapalenie dróg oddechowych lub

duszność i zapalenie płuc.

W fazie ostrej pojawiają się objawy

ze strony kopyt. Choroba najczęściej do-

tyczy kończyn piersiowych (ochwat po-

karmowy, przeciążeniowy). Koń przyjmu-

je charakterystyczną postawę odciążającą

CZERWIEC • 6/2009

www.weterynaria.elamed.pl

WETERYNARIA W PRAKTYCE

KONIE/ORTOPEDIA

Ryc. 1. Stan po wykonaniu otworu w przedniej

ścianie puszki kopytowej, widoczna ściana od-

dzielona

Ryc. 2. Stan po zdjęciu części puszki kopytowej,

widoczna ściana oddzielona oraz zbierający się

wysięk

Ryc. 3. Widoczny zanik rogu listewkowego po usu-

nięciu ściany oddzielonej

Ryc. 4. Obraz RTG po zdjęciu części ściany puszki

kopytowej

Ryc. 5. Widoczne uszkodzenie podeszwy w wyniku

przemieszczenia kości kopytowej

kopyta, a w czasie omacywania wykazuje

objawy bólu, ponieważ ucisk na puszkę ko-

pytową powoduje ból ze strony tworzywa

kopytowego. Wyczuwalne jest wzmożone

tętnienie tętnic palcowych. Często konie

nie jedzą i nie piją z bólu, przestają odda-

wać kał i mocz. W wyniku toksemii i za-

palenia pojawia się gorączka.

Za fazę przewlekłą uznaje się ochwat

trwający dłużej niż trzy do siedmiu dni (1).

Istnieje też pogląd, że faza przewlekła za-

czyna się od momentu przemieszczenia

kości kopytowej. Z doświadczeń wiado-

mo jednak, że moment rotacji kości ko-

pytowej potraﬁ być bardzo różny – czasem

są to 2-3 dni od wystąpienia objawów fazy

ostrej, a czasem kilka tygodni później.

W przypadku ochwatu rozróżnia się

cztery stopnie kulawizny (1):

1. stopień: przestępowanie z nogi na nogę;

w stępie chód normalny; w kłusie sztyw-

ny, skrócony krok;

2. stopień: koń porusza się w stępie ostroż-

nie; możliwe jest uniesienie kończyn

do badania;

3. stopień: koń porusza się z trudem, nie

pozwala podnieść kończyn;

4. stopień: koń nie chce poruszać się,

często przyjmuje pozycję leżącą.

L ECZENIE

Lecząc ochwat, nie można zapomnieć

o tym, że należy traktować go jako zespół

chorobowy (2). Celem leczenia powin-

no być jak najszybsze usunięcie czynni-

ka chorobotwórczego. Jeśli podejrzewa-

ny jest ochwat tła pokarmowego, należy

najpierw wypłukać żołądek w celu usu-

nięcia spożytej paszy, a następnie po-

dać olej paraﬁ nowy, który powleka bło-

nę śluzową jelita i utrudnia wchłanianie

toksyn, a także przyspiesza ich wydalanie

wraz z kałem (1). Można też podać węgiel

aktywowany, który będzie chłonął tok-

syny. Jednym z najważniejszych działań

jest chłodzenie kopyt (2, 4). Kiedyś sto-

sowano ciepłe okłady, zakładając, że je-

śli dochodzi do niedokrwienia tworzywa,

to grzanie kończyn poprawi ukrwienie.

Szybko zrezygnowano z grzania z powo-

du złych efektów. Chłodzenie ma zmniej-

szyć stan zapalny, sprawić ulgę poprzez

zmniejszenie bólu, ale przede wszystkim

zwolnić metabolizm w obszarze tworzy-

wa kopytowego (4). Zwolnienie metabo-

lizmu oznacza spadek aktywności enzy-

mów, w tym przypadku metaloproteinaz.

Chłodzące okłady uelastyczniają puszki

kopytowe, co pozwala chociaż w niewiel-

kim stopniu zmniejszyć ból wywołany ci-

śnieniem płynu gromadzącego się w ko-

pycie. Należy zaprzestać ruchu w każdym

przypadku wystąpienia silnego bólu. Ruch

w dużym stopniu wpływa na stopień prze-

mieszczenia kości kopytowej (2). Również

rodzaj podłoża ma znaczenie dla stopnia

zmian w położeniu kości kopytowej. Konie

z ochwatem powinny stać w boksie z gru-

bą warstwą ściółki. Boks z miękką ściół-

ką, opatrunki kopytowe z grubą podusz-

ką mają za zadanie rozłożyć ciężar ciała

na całą podeszwę. Jeśli pozostawimy ko-

nia na podłożu twardym, ciężar jego cia-

ła będzie opierał się jedynie na krawędzi

nośnej. Przy ochwacie ściana kopyta jest

osłabiona, nieraz dochodzi do powstania

ściany oddzielonej, poszerzenia linii bia-

łej, co przy obciążeniu prowadzi do pęka-

nia tej ściany. Nacisk twardego podłoża

wzmaga ból i ucisk na tworzywo kopyto-

we, co prowadzi do większego przemiesz-

czania kości kopytowej.

Leczenie farmakologiczne ma na celu

opanowanie stanu zapalnego, bólu i popra-

wienie ukrwienia tworzywa kopytowego.

Ból należy ograniczać ostrożnie, gdyż jego

całkowite wyłączenie skutkuje tym, że koń

większość czasu spędza na stojąco, co z ko-

lei pogłębia przemieszczenie kości kopyto-

wej. Z leków z grupy niesteroidowych środ-

ków przeciwzapalnych można zastosować

fenylobutazon (2 mg/kg co12 godz.), ﬂ unik-

synę (0,5 mg/kg co 12 godz. – ma również

działanie przeciwendotoksyczne), ketopro-

fen (1,1 mg/kg co 24 godz.) (7).

W przypadku ochwatu często pojawia

się pytanie o glikokortykosteroidy: sto-

sować czy nie? Zastosowanie tych leków

wzbudza sprzeciw, gdyż jak wiadomo

podaż steroidów egzogennych również

może być przyczyną ochwatu. Dopusz-

czalne jest stosowanie steroidów nie ma-

jących wpływu na gospodarkę mineralną

organizmu, czyli deksametazonu i ﬂ ume-

tazonu, jednak nie powinno się ich po-

dawać dłużej niż 3 dni. Zastanawiając się

nad mechanizmem powstawania ochwa-

tu, można jeszcze brać pod uwagę leki

CZERWIEC • 6/2009

www.weterynaria.elamed.pl

KONIE/ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

przeciwhistaminowe. Ich skuteczność wy-

daje się wątpliwa, gdyż w trakcie badań nad

ochwatem nie stwierdzono radykalnej róż-

nicy w wynikach leczenia z lub bez zasto-

sowania środków przeciwhistaminowych

(1). Istotnym lekiem okazuje się natomiast

heparyna, która zapobiega występowaniu

zjawiska wewnątrznaczyniowego wykrze-

piania oraz powstawaniu mikrozakrzepów

w krążeniu kopytowym (1, 6). Po przepro-

wadzeniu badań okazało się, że podawanie

heparyny zmniejsza ryzyko przemieszcze-

nia kości kopytowej u 70% koni (1). Z in-

nych leków można stosować te rozszerza-

jące naczynia w kończynach i poprawiające

przepływ krwi w naczyniach włosowatych,

np. pentoksyﬁ lina.

W przypadku choroby bardzo ważny jest

monitoring pracy nerek. Często ochwatowi

towarzyszy ich ciężka niewydolność zwią-

zana z uszkodzeniem kłębuszków nerko-

wych przez toksyny, jak i z powodu mi-

krozakrzepów powstających w wyniku

koagulopatii. W pierwszych dniach diurezę

należy wymuszać zwiększoną podażą pły-

nów oraz środkami moczopędnymi.

Koń z ochwatem powinien być pod sta-

łą kontrolą radiologiczną. Wykonywanie

badania radiologicznego kopyt dotknię-

tych ochwatem w regularnych odstępach

ułatwi uchwycenie momentu przemiesz-

czania kości kopytowej, co z kolei pozwoli

na przedsięwzięcie odpowiednich kroków

w celu ograniczenia tego procesu (korek-

cja, kucie).

O PIS PRZYPADKU

Do Kliniki skierowano klacz zimnokrwi-

stą, w wieku lat 15, z podejrzeniem prze-

ładowania i niedrożności okrężnicy dużej.

W trakcie wywiadu z właścicielem usta-

lono, że 3 dni wcześniej koń zjadł około

15 kg otrąb pszennych i zaraz potem zaczął

szybko oddychać, a w ciągu doby przestał

jeść i pić. Od dwóch dni nie oddawał mo-

czu i kału. Nadal nie pobierał paszy i wody.

Dzień wcześniej podano Biovetalgin i olej

paraﬁ nowy.

W badaniu klinicznym stwierdzono

znacznie podwyższone tętno (74/min) oraz

przyspieszony oddech (56/min), tempera-

turę ogólną 38,7°C. Błony śluzowe były ﬁ o-

letowo-czerwone, czas wypełnienia kapilar

(CWK) 4 s, widoczne zasinienie warg. Pe-

rystaltyka jelit była zachowana, osłabiona

w dolnej części jamy brzusznej. W bada-

niu rektalnym wyczuwalne niewielkie ilo-

ści suchego kału w okrężnicy małej, pę-

cherz moczowy niewielki, jelito ślepe bez

zmian. Koń poruszał się z trudem, z wywia-

du wiadomo, że dwa dni temu przy próbach

oprowadzania koń stawiał opór, dwa razy

wywrócił się w trakcie spaceru. W czasie

badania klinicznego zwierzę zachowywa-

ło się spokojnie, w poskromie stało z wy-

raźną apatią, słabo reagowało na bodźce.

Po założeniu zgłębnika nosowo-żołądko-

wego stwierdzono treść o zapachu i wy-

glądzie typowym dla treści żołądkowej

z niewielką zawartością oleju paraﬁ nowe-

go. Pobrano krew do badania i rozpoczę-

to nawadnianie pacjenta płynem Ringera

z mleczanami. Po 2 godz. zaobserwowano

u konia niespokojne przestępowanie z nogi

na nogę dotyczące zarówno kończyn mied-

nicznych, jak i piersiowych. We wszystkich

kopytach wyczuwalne było silne tętnienie

tętnic palcowych, puszki kopytowe były

ciepłe, a koronki obrzęknięte. Rozpoczę-

to intensywne chłodzenie kończyn i kopyt

poprzez założenie opatrunków na kopyta

oraz na śródstopie i śródręcze zlewanych

zimną wodą. Podano również leki przeciw-

zapalne – ﬂ uniksynę. Wobec niewielkiej

produkcji moczu po podaniu 18 l płynów

zastosowano u konia furosemid w dawce

0,1 mg/kg. Po 40 min koń zaczął oddawać

mocz w niewielkich ilościach. Klacz prze-

prowadzono do boksu z głęboką ściółką

i tam kontynuowano wlew dożylny. W ba-

daniach krwi stwierdzono podwyższone

stężenie mocznika (111 mg/dl) oraz kreaty-

niny (6,8 mg/dl), leukocytozę (17,0 x 10 9 /l).

W celu uruchomienia prawidłowej diu-

rezy rozpoczęto intensywne nawadnianie

oraz podawanie furosemidu co 6-8 godz.

Po upływie półtorej doby koń zaczął odda-

wać mocz w prawidłowych ilościach, a bło-

ny śluzowe stały się ciemnoróżowe, CWK

wynosił 2 s. W trzeciej dobie wykonano

kontrolne badanie krwi: mocznik obniżył

się do 47 mg/dl, a kreatynina – do 1,8 mg/

dl. W pierwszej dobie od przyjazdu do kli-

niki koń zaczął jeść siano i oddawać kał.

W drugiej dobie przeprowadzono ba-

danie radiologiczne wszystkich kopyt.

W żadnym nie stwierdzono przemieszcze-

nia kości kopytowej, proﬁ laktycznie wyko-

nano otwory w przednich ścianach puszek

kopytowych. W prawej kończynie piersio-

wej z otworu wypłynęło około 2-3 ml suro-

wiczego płynu, w prawej kończynie mied-

nicznej – około 5-6 ml. Płyn przesączał się

przez kolejną dobę.

U klaczy przez pierwszy tydzień kon-

tynuowano chłodzenie kopyt, stosowa-

no leki przeciwzapalne (fenylobutazon

co 12 h), antybiotyk (Depomycyna). Tęt-

no utrzymywało się w tym okresie pomię-

dzy 68-74/min, liczba oddechów obniżyła

się do 32-34/min. Antybiotyk podawano

przez 10 dni, prowadzono monitoring tęt-

na i oddechów. Dwa tygodnie po przyjęciu

konia do kliniki pojawiło się krwawienie

z obu nozdrzy. Po podaniu środka obni-

żającego ciśnienie (furosemid) oraz prze-

ciwkrwotocznego (Exacyl ® ) krwawienie

ustąpiło po 40 min. W drugim tygodniu

choroby wdrożono również leczenie pre-

paratem poprawiającym krążenie obwo-

dowe (pentoksyﬁ lina – Trental ® ). Przez

trzy tygodnie liczba tętna utrzymywała się

w graniach 62-74, przez kolejne trzy tygo-

dnie – 48-56. Liczba oddechów była sta-

ła: 32-36/min.

Badanie radiologiczne kopyt przepro-

wadzano w odstępach co 2-3 tygodnie.

W pierwszym zmiany w ścianie puszki ko-

pytowej i w położeniu kości kopytowej nie

były widoczne. Po 2 tygodniach wykona-

no kolejną kontrolę radiologiczną. Na zdję-

ciach widoczna była niewielka szczelina

w ścianie puszki kopytowej w obu kończy-

nach miednicznych, brak przemieszczeń

kości kopytowych. Po następnych 3 tygo-

dniach badanie radiologiczne wykazało,

że w lewej kończynie miednicznej szczelina

była bez zmian, natomiast w prawej koń-

czynie miednicznej doszło do oddzielenia

ściany puszki kopytowej w przedniej czę-

ści kopyta. W tym czasie koń wykazywał

również większą bolesność przy badaniu

czółkami kopyta kończyny miednicznej

prawej, wyczuwalne było również znacznie

bardziej wzmożone tętnienie tętnicy pode-

szwowej bocznej i przyśrodkowej w po-

równaniu z kończyną lewą. Widoczne było

przemieszczenie kości kopytowej w nie-

wielkim stopniu – około 2 mm. 2 tygo-

dnie później badanie radiologiczne wska-

zało na postępowanie procesu oddzielania

się ściany puszki kopytowej.

U konia zdjęto część puszki kopytowej

w kończynie miednicznej prawej po przed-

nioprzyśrodkowej stronie do granicy

ze zdrowym rogiem. Po odsłonięciu two-

rzywa widoczne były zmiany w postaci

martwicy tworzywa i utraty jego listewko-

wej budowy – powierzchnia tworzywa była

gładka. Pod rogiem zebrała się niewielka

ilość ropnego wysięku. Tydzień później

podobny zabieg wykonano na kończynie

miednicznej lewej, gdzie ubytek zdrowe-

go rogu był o połowę mniejszy niż w koń-

czynie prawej. 3 tygodnie później rozpo-

częto stopniowe wdrażanie konia do ruchu.

Po 2 miesiącach tętno i liczba oddechów

zbliżyły się do normy ﬁ zjologicznej (tętno:

38/min, oddechy: 18/min). Koń po 3 mie-

siącach został wydany do domu z zalece-

niem kontroli RTG co 2 miesiące.

P ODSUMOWANIE

Podczas ochwatu w fazie wczesnej, po-

przedzającej zmiany w kopycie dochodzi

do zmian w całym organizmie. W przy-

padku opisanym powyżej spożycie nad-

miernej ilości paszy treściwej spowodo-

wało zaburzenia w układzie pokarmowym,

co wtórnie doprowadziło do uszkodzeń

w układzie moczowym. Z powodu za-

palenia jelita, uwolnienia endotoksyn

do krążenia ogólnego, zapalenia tworzy-

wa kopytowego, bólu i wyrzutu endogen-

nych katecholamin oraz wzrostu ciśnie- 33

CZERWIEC • 6/2009

www.weterynaria.elamed.pl

WETERYNARIA W PRAKTYCE

KONIE/ORTOPEDIA

nia tętniczego doszło prawdopodobnie

do uszkodzenia kłębuszków nerkowych

i ostrego zapalenia nerek.

Mimo bardzo niewielkiego przemiesz-

czenia kości kopytowej, które można było

śledzić na kolejnych zdjęciach RTG, wi-

doczne były znaczne zmiany w puszcze

kopytowej. Na podeszwie doszło do po-

wstania rozległych krwiaków oraz ściany

oddzielonej po stronie przednioprzyśrod-

kowej kopyta. Zmiany widoczne w ścia-

nie i podeszwie puszki kopytowej wska-

zują, że nie możemy mówić tylko o rotacji

kości kopytowej w jednej płaszczyźnie,

ale że dochodzi do przemieszczeń rów-

nież w płaszczyźnie horyzontalnej. Koń

przez dłuższy czas wykazywał znaczną tkli-

wość przy omacywaniu puszki kopytowej,

a podwyższona liczba tętna utrzymująca

się przez 6 tygodni wskazywała na toczą-

cy się proces zapalny oraz towarzyszący

mu ból. 6 tygodni po wystąpieniu ostrego

ochwatu u konia ponownie wystąpiły ob-

jawy bólowe ze strony kopyt, co świadczy-

ło o zaostrzeniu procesu przemieszczania

kości kopytowej.

Opisany przypadek pokazuje, jak trudno

oddzielić fazę ostrą ochwatu od fazy prze-

wlekłej. Biorąc pod uwagę moment zmia-

ny położenia kości kopytowej za punkt

zwrotny, należałoby uznać, że ochwat ostry

u tego konia trwał 4-6 tyg. Obserwując jed-

nak objawy kliniczne, można było zauwa-

żyć stopniową stabilizację stanu ogólnego

w 3. dobie od przyjęcia konia do Kliniki,

aż do pełnej stabilizacji po 10 dniach. Zna-

ne są również przypadki, gdzie do zmian

w położeniu kości kopytowej dochodziło

kilka lub kilkanaście tygodni po wystąpie-

niu ostrych objawów ochwatu. Pozostaje

więc pytanie, w jakim stopniu na rotację

kości kopytowej ma wpływ zapalenie two-

rzywa i oddzielenie go od rogu listewko-

wego puszki kopytowej, a w jakim sposób

narastania rogu w kopycie po przechoro-

waniu ochwatu? Kiedyś uważano, że głów-

ną rolę w procesie przemieszczenia kości

kopytowej odgrywa ścięgno zginacza głę-

bokiego palca. Dziś wiadomo, że przecięcie

tego ścięgna nie zapobiega przemieszcze-

niu i nie powinno być stosowane jako me-

toda leczenia ochwatu (2). Natomiast zdję-

cie oddzielonej ściany puszki kopytowej

poprawia jakość narastającego rogu (2).

U opisanego pacjenta w początkowej fazie

ochwatu wykonano otwory w przednich

ścianach puszek kopytowych, co pozwoliło

na ewakuację płynu w kończynach mied-

nicznych – wyraźnie bardziej dotkniętych

chorobą niż kończyny piersiowe. Należy

również pamiętać o tym, że koń po prze-

chorowaniu ochwatu wymaga regularnej

kontroli ortopedycznej i korekcji pozwala-

jącej na prawidłowe obciążenie dystalnego

odcinka palca.

Piśmiennictwo

1. Stashak Ted S.: Adams’ Lahmheit bei Pferden .

Schaper Verlag, Hannover 1989.

2.Kłos Z.: Współczesne poglądy na patogenezę

i leczenie ochwatu . Międzynarodowy Kongres

„Współczesne problemy w patologii koni”,

Wrocław 2007.

3.PollitC.C.: Historia na jedno kopyto . V Między-

narodowa Konferencja Hipiatryczna Poświę-

cona Ochwatowi Koni, Warszawa 2006.

4.Pollit C.C.: Gaszenie pożaru – zapobieganie

ochwatowi . V Międzynarodowa Konferencja

Hipiatryczna Poświęcona Ochwatowi Koni,

Warszawa 2006.

5.Lukas U.: Gesunde Hufe – kein Zufal . FN-

Verlag, Warendorf 2007.

6. Dietz O., Huskamp B.: Handbuch Pferdepraxis .

Verlag Enke 1999.

7.Hellebrekers L.J.: Schmerz und Schmerz-

therapie beim Tier ., Schlütersche Verlag,

Hannover 2001.

lek. wet. Joanna Persona

Klinika Koni

Katedra Nauk Klinicznych

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 100

e-mail: joanna_persona@sggw.pl

CZERWIEC • 6/2009

www.weterynaria.elamed.pl

Ochwat - weterynaria_artykul_2009_06_25959.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: