613 PRAW.PDF

(133 KB) Pobierz
15188119 UNPDF
Dodatek
613 Praw
Nowy Testament zawiera około 1000 przykazań, z których większość nie sprawia większych
problemów, jeśli chodzi o zastosowanie w życiu codziennym. Jednakże, apostoł Paweł nauczał,
całe Pismo jest pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy i do
wychowywania w sprawiedliwości. Dotyczy to również przykazań zapisanych w Torze, dlatego
też powinniśmy wiedzieć, jak stosować owe 613 przykazań w naszym życiu. Poniżej
zamieszczamy krótki opis każdego z nich wraz ze sposobem, w jaki powinniśmy je dzisiaj
wypełniać.
Klucz:
Ś (świątynia) - Przykazanie stanowi część świątynnego systemu ofiarniczego zastąpionego
przez ofiarę i kapłaństwo Jeszuy. Dla nas stanowi ono wskazanie na Mesjasza, a jego
wypełnianie jest związane wyłącznie z przyjęciem Jeszuy jako Zbawiciela. Nie ma zatem
zastosowań praktycznych (np. ofiary dziękczynne są dzisiaj zastąpione dziękczynieniem w
modlitwie).
U. M. (Uniwersalne prawo moralne) - Przykazanie dotyczy moralności w aspekcie osobistym lub
społecznym i stosuje się do nas bezpośrednio albo pośrednio, stanowiąc podstawę innych
zasad, którymi powinniśmy się kierować.
U. R. (Uniwersalne prawo rozszerzone) - Przykazanie zostało zintensyfikowane i pogłębione w
Nowym Testamencie. (Np. „ Na [Pana, Boga swego] imię będziesz przysięgał” Ks.
Deuteronomium 10:20. „ Niechaj więc mowa wasza będzie: Tak - tak, nie - nie” Ew. Mateusza
5:37).
Ż (Prawo dotyczące Żydów) - Przykazanie jest częścią żydowskiego dziedzictwa narodowego i
odwołuje się do wypełnienia Bożych obietnic dotyczących utworzenia Izraela. Ważne jako
element narodowej i kulturowej tożsamości, o ile jest przestrzegane w sposób ukazujący jego
wypełnienie w Osobie Mesjasza, przy czym Jeszua zastępuje ofiarniczy wymiar zawartych w
nim praktyk.
D (Prawo dawne) - Przykazanie dotyczy starożytnego Izraela.
? - Przykazanie przynajmniej częściowo niejasne, jeśli chodzi o współczesne zastosowanie
praktyczne.
K (Kombinacja kilku praw) - Przykazanie jest kombinacją kilku powyższych kategorii: (przykład
1) Lista pokarmów czystych może mieć wymiar moralny, jeżeli ją rozumiemy w kategoriach
zdrowotnych; może stanowić element kulturowego oddzielenia Izraela od reszty narodów; i
może być częścią świątynnego systemu ofiarniczego poprzez wykluczanie nieczystych osób z
uczestnictwa w obrzędach.
B. Z. (Bez zastosowań) - Przykazanie nie posiada współczesnych zastosowań.
Oprócz omówionych poniżej, istnieje jeszcze ponad 1050 przykazań zawartych w samym
Nowym Testamencie. Oczywiście, przestrzeganie praw staro- czy nowotestamentowych nie
może być celem samym w sobie, ani też nie powinniśmy próbować wypełniać ich własnymi
wysiłkami. Jedynie poleganie na Bożej łasce i odkupieniu - czyli postępowanie w mocy
pochodzącej ze Zmartwychwstania Jeszuy - umożliwia nam życie w posłuszeństwie Prawu.
Przykazania pogłębiają naszą pokorę i uświadamiają nam konieczność polegania na Bożym
miłosierdziu i mocy.
LISTA PRZYKAZAŃ O CHARAKTERZE NAKAZÓW
BÓG
1 II Mojż. 20:2
2 V Mojż. 6:4
3 V Mojż. 6:5
4 V Mojż. 6:13
5 II Mojż. 23:25
V Mojż. 11:13
6 V Mojż. 10:20
7 V Mojż. 10:20
8 V Mojż. 28:9
9 III Mojż. 22:32
UM
UM
UM
UM
UM
Żyd powinien 1 wierzyć, że Bóg istnieje i 2 uznawać, że On
jest jedynym Bogiem; 3 miłować Go, 4 bać się Go i 5 służyć
Mu. Powinien również 6 przylgnąć do Niego oraz 7 przysięgać
wyłącznie na Jego imię. Należy 8 chodzić Jego drogami i
9 święcić Jego imię.
UM
UR
UM
UM
TORA
10 V Mojż. 6:7
11 V Mojż. 6:7
12 V Mojż. 6:8
13 V Mojż. 6:8
14 IV Mojż. 15:38
15 V Mojż. 6:9
16 V Mojż. 31:12
17 V Mojż. 17:18
18 V Mojż. 31:19
19 V Mojż. 8:10
UM
UM
KUMŻ
KUMŻ
Ż
Ż
Ż
Ż
UM
UM
Żyd powinien 10 powtarzać Sz’ma rano i wieczorem,
11 studiować Torę i nauczać Jej innych. Powinien umieszczać
tefilin na 12 czole i 13 ramieniu. Powinien sobie zrobić 14 cicit
na rogach szala modlitewnego i 15 umieścić mezuzę na
drzwiach.
Lud powinien się 16 gromadzić każdego siódmego roku aby
wysłuchać Tory, a 17 król musi osobiście Ją przepisać dla
siebie. 18 Każdy Żyd powinien posiadać własny zwój Tory.
Należy 19 uwielbić Boga po spożyciu każdego posiłku.
ŚWIĄTYNIA I KAPŁANI
20 II Mojż. 25:8
21 III Mojż. 19:30
22 IV Mojż. 18:4
23 IV Mojż. 18:3
24 II Mojż. 30:19
25 II Mojż. 27:21
26 IV Mojż. 6:23
27 II Mojż. 25:30
28 II Mojż. 30:7
29 III Mojż. 6:6
30 III Mojż. 6:3
31 IV Mojż. 5:2
32 III Mojż. 21:8
33 II Mojż. 28:2
34 IV Mojż. 7:9
35 II Mojż. 30:31
36 V Mojż. 18:6-8
37 III Mojż. 21:2-3
38 III Mojż. 21:13
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Żydzi powinni 20 zbudować świątynię i 21 szanować ją.
Powinna ona być 22 strzeżona nieustannie, a 23 Lewici mają w
niej służyć. Przed wejściem do świątyni oraz uczestnictwem
w obrzędach kapłani 24 muszą obmyć ręce i nogi; muszą
również codziennie 25 zapalać świecznik. Kapłani mają
26 błogosławić Izraela oraz 27 kłaść chleby pokładne na stole
przed Arką. Dwa razy dziennie będą 28 spalać kadzidło na
złotym ołtarzu. Ogień ma być stale 29 podtrzymywany, a
popiół 30 usuwany codziennie. Osoby nieczyste w sensie
rytualnym mają 31 zakaz wstępu do świątyni. Izrael
powinien okazywać 32 szacunek swym kapłanom, którzy
mają się 33 ubierać w specjalne szaty. Kapłani mają 34 nosić
Arkę Przymierza na ramionach, a święty olej do
namaszczania 35 musi być przygotowywany według ściśle
określonej receptury. Rody kapłańskie mają się 36 rotacyjnie
zmieniać podczas służby w świątyni. Kapłanowi nie wolno
się 37 zanieczyszczać obecnością ciał zmarłych - nawet
najbliższych. Arcykapłanowi wolno poślubić 38 wyłącznie
dziewicę
OFIARY
39 IV Mojż. 28:3
40 III Mojż. 6:13
41 IV Mojż. 28:9
42 IV Mojż. 28:11
43 III Mojż. 23:36
44 III Mojż. 23:10
45 IV Mojż. 28:26-27
46 III Mojż. 23:17
47 IV Mojż. 29:1-2
48 IV Mojż. 29:7-8
49 III Mojż. 16
50 IV Mojż. 29:13
51 IV Mojż. 29:36
52 II Mojż. 23:14
53 II Mojż. 34:23;
V Mojż. 16:6
54 V Mojż. 16:14
55 II Mojż. 12:6
56 II Mojż. 12:8
57 IV Mojż. 9:11
58 IV Mojż. 9:11;
59 IV Mojż. 10:10;
IV Mojż. 10:9
60 III Mojż. 22:27
61 III Mojż. 22:21
62 III Mojż. 2:13
63 III Mojż. 1:2
64 III Mojż. 6:18
65 III Mojż. 7:1
66 III Mojż. 3:1
67 III Mojż. 2:1
68 III Mojż. 4:13
69 III Mojż. 4:27
70 III Mojż. 5:17-18
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ż
Ofiara 39 ogniowa (tamid) musi być składana dwa razy
dziennie, a arcykapłan musi również składać oprócz tego
ofiarę z 40 pokarmów - również dwa razy dziennie.
Dodatkową ofiarę (musaf) należy składać w 41 każdy Szabat,
42 pierwszego dnia każdego miesiąca i w 43 każdy z siedmiu
dni Paschy. Drugiego dnia Paschy trzeba również złożyć
jako 44 ofiarę z pokarmów pierwociny plonów. Podczas
święta Szawuot należy złożyć ofiarę 45 musaf oraz 46 dwa
bochenki chleba na ofiarę potrząsania. Dodatkowe ofiary
mają być składane w 47 Rosz Ha Szana i Dzień Odkupienia,
kiedy to również należy dokonać 49 przebłagania za lud.
Musaf należy składać także każdego dnia święta 50 Sukot
oraz 51 ósmego dnia tego święta. Każdy Żyd płci męskiej
powinien odbyć 52 pielgrzymkę do Jerozolimy trzy razy do
roku i 53 stawić się tam przed Panem podczas tzw. świąt
pielgrzymich, które są czasem 54 radości. 14 dnia miesiąca
Nisan należy 55 zabić baranka paschalnego i 56 spożyć jego
pieczone mięso w nocy z 14 na 15 dnia miesiąca. Ci, którzy
w miesiącu Nisan będą rytualnie nieczyści, powinni zabić
baranka paschalnego 14 dnia miesiąca 57 Ijar oraz spożyć
go z 58 macą oraz gorzkimi ziołami. Podczas uroczystych
świąt, jak również w czasie zagrożenia, należy zadąć w
59 trąby. Cielę przeznaczone na ofiarę musi mieć co
najmniej 60 osiem dni i ma być 61 bez skazy. Wszystkie ofiary
mają być 62 posolone. Dokonanie rytuału złożenia ofiary
63 całopalnej, ofiary 64 zagrzesznej, ofiary 65 pokutnej, ofiary
66 pojednania i ofiary 67 z pokarmów jest micwą. Jeżeli
Sanhedryn podejmie błędną decyzję, jego członkowie
68 muszą złożyć ofiarę zagrzeszną, podobnie jak 69 osoba,
która zgrzeszyła nieświadomie i po jakimś czasie
zorientowała się, że popełniła grzech. Jeżeli istnieją
wątpliwości co do rzeczywistego przekroczenia Prawa przez
tę osobę, musi ona złożyć 70 ofiarę pokutną za grzech.
K-ŻŚ
K-ŻŚ
Ś
Ś
Ż
Ż
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
71 III Mojż. 5:15
III Mojż. 5:21-25
III Mojż. 19:20-21
72 III Mojż. 5:1-11
73 IV Mojż. 5:6-7
74 III Mojż. 15:13-15
75 III Mojż. 15:28-29
76 III Mojż. 12:6
77 III Mojż. 14:10
78 III Mojż. 27:32
79 II Mojż. 13:2
80 II Mojż. 22:28;
IV Mojż. 18:15
81 II Mojż. 34:20
82 II Mojż. 13:13
83 V Mojż. 12:5
84 V Mojż. 12:14
85 V Mojż. 12:26
86 V Mojż. 12:15
87 III Mojż. 27:33
88 III Mojż. 6:9
89 II Mojż. 29:33
90 III Mojż. 7:19
91 III Mojż. 7:17
Ś
Za 71 kradzież lub krzywoprzysięstwo oraz podobne
wykroczenia należy złożyć ofiarę pokutną. W szczególnych
okolicznościach ofiara zagrzeszna może być proporcjonalna
do 72 możliwości finansowych składającego.
Należy 73 wyznać swoje grzechy przed Bogiem i upamiętać
się (żałować za nie). 74 Mężczyzna i 75 kobieta, którzy mieli
wycieki zanieczyszczające, muszą złożyć ofiarę; kobieta
musi ją również złożyć po 76 urodzeniu dziecka. Trędowaty
musi 77 złożyć ofiarę po oczyszczeniu z trądu. Należy
oddawać 78 dziesięcinę z bydła. Pierworodne z 79 bydła, jeżeli
jest bez skazy, musi zostać złożone w ofierze. Pierworodny
syn musi zostać 80 wykupiony. Pierworodne osła musi zostać
81 wykupione; jeżeli nie zostanie, należy mu 82 złamać kark.
Zwierzęta przeznaczone do ofiarowania 83 mają zostać
bezzwłocznie przyprowadzone do Jerozolimy i 84 mogą
zostać złożone w ofierze wyłącznie w świątyni. Ofiary
pochodzące spoza Izraela 85 mogą być również ofiarowane w
świątyni. Uświęcone (przeznaczone na ofiarę) zwierzęta,
które uległy 86 skażeniu muszą zostać wykupione. Jeżeli
dokona się 87 zamiany zwierząt przeznaczonych na ofiarę, to
i jedno i drugie jest święte (tj. oddzielone dla Pana).
Kapłani powinni 88 spożywać pozostałości ofiar z pokarmów
oraz 89 mięso z ofiar zagrzesznych i pokutnych. Jednakże,
mięso konsekrowane, które zostało 90 rytualnie skażone lub
91 nie zostało spożyte przed wyznaczonym terminem, należy
spalić.
Ś
UM
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
ŚLUBY
92 IV Mojż. 6:5
( Dz.Ap. 18)
93 IV Mojż. 6:18
94 V Mojż. 23:24
95 IV Mojż. 30:3
ŻŚ
Nazyrejczykowi 92 nie wolno strzyc włosów przez okres
trwania ślubów. Po jego zakończeniu musi 93 ogolić głowę i
złożyć ofiarę. Należy 94 dotrzymywać składanych ślubów i
przysiąg, które mogą być 95 odwołane jedynie przez
sędziego na mocy Prawa.
Ś
UR
URŻ
CZYSTOŚĆ RYTUALNA
96 III Mojż. 11:8,24
97 III Mojż. 11:29-31
98 III Mojż. 11:34
99 III Mojż. 15-19
100 III Mojż. 12:12
101 III Mojż. 13:3
102 III Mojż. 13:51
103 III Mojż. 14:44
104 III Mojż. 15:2
105 III Mojż. 15:16
106 III Mojż. 15:19
107 IV Mojż. 19:14
108 IV Mojż. 19:13
109 III Mojż. 15:16
110 III Mojż. 14:2
111 III Mojż. 14:9
112 III Mojż. 13:45
113 IV Mojż. 19:2-9
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś-K
Ś
(Oznaczenia Ś-K są spowodowane aspektami zdrowotnymi)
Każdy, kto dotknie 96 padliny lub jednego z 97 ośmiu
wymienionych gatunków małych zwierząt, staje się
rytualnie nieczysty. Pokarm zanieczyszcza się poprzez
98 kontakt z obiektem rytualnie nieczystym. Kobiety w
okresie 99 menstruacji oraz będące w 100 połogu są rytualnie
nieczyste. Podobnie 101 trędowaty, jego 102 odzież oraz
103 dom. Mężczyzna staje się nieczysty w wyniku 104 wycieku
nasienia, a kobieta - podczas 105 krwawienia
menstruacyjnego. Ciało 106 zmarłego jest rytualnie
nieczyste. Człowiek rytualnie nieczysty może się 107 oczyścić
tzw. wodą oczyszczenia (mej nida), lecz nie staje się przez
to czysty w sensie rytualnym. Oczyszczenie rytualne
poprzez 108 zanurzenie jest micwą. Aby zostać
oczyszczonym z trądu, chory musi zastosować się do
specjalnej 109 procedury i 110 ogolić głowę. Przed
oczyszczeniem trędowaty musi 111 chodzić z rozwichrzonymi
włosami i wyraźnie 112 odróżniać się od otoczenia ubiorem.
Do rytualnego oczyszczenia używa się prochów z
113 czerwonej jałówki.
DARY SKŁADANE W ŚWIĄTYNI
114 III Mojż. 27:2-8
115 III Mojż. 27:11-12
116 III Mojż. 27:14
117 III Mojż. 27:16-23
118 III Mojż. 5:16
119 III Mojż. 19:24
120 III Mojż. 19:9
121 III Mojż. 19:9
122 V Mojż. 24:19
123 III Mojż. 19:10
124 III Mojż. 19:10
125 II Mojż. 23:19
126 V Mojż. 18:4
127 III Mojż. 27:30
128 V Mojż. 14:22
129 IV Mojż. 18:26
130 V Mojż. 14:28
131 V Mojż. 26:13
132 V Mojż. 26:5
133 IV Mojż. 15:20
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś-Ż
UM
UM
UM
UM
UM
Ś
Ś
Ś
Ś
Ś
KUMŻ
Ś
Ś
Ś
Jeżeli ktoś 114 postanawia złożyć w świątyni dar ze swojej
majętności, musi to uczynić. Dary obłożone nieczystością
rytualną - nieczyste 115 zwierzę, 116 dom czy 117 pole, należy
zamienić na ich pieniężną równowartość określoną przez
kapłana i złożyć pieniądze w skarbcu świątynnym. Jeśli
ktoś przywłaszczy sobie jakąkolwiek rzecz konsekrowaną,
musi ją 118 oddać i dołożyć jeszcze jedną piątą jej wartości.
Nie wolno jeść owoców z drzew owocowych przez pierwsze
trzy lata ich owocowania. W 119 czwartym roku wszystek ich
owoc ma być poświęcony Panu, a w piątym roku można go
jeść. Podczas żniw należy pozostawić zboże leżące na
120 skraju pola i nie wolno zbierać 121 pokłosia, ani
122 winogron pozostałych po winobraniu lub
123 zdeformowanych, lecz pozostawić je dla 124 ubogiego.
Pierwociny plonów należy 125 oddzielić i dać kapłanom, na
126 ofiarę rzeźną (teruma). Należy oddawać 127 dziesięcinę
Lewitom i na 128 ofiarę składaną w świątyni. Lewici będą
składali 129 dziesięcinę z tej dziesięciny, jaką otrzymali. W
trzecim i szóstym roku każdego cyklu siedmioletniego
należy oddzielić 130 dziesięcinę i dać ją ubogim zamiast ś
składać ją w świątyni. Przy składaniu dziesięcin należy
wypowiedzieć określoną 131 formułę, podobnie jak przy
oddawaniu 132 pierwocin. Pierwociny 133 ciasta z mąki razowej
(ofiara z gumna) należy oddać kapłanowi.
ROK SZABATOWY
134 II Mojż. 23:11
135 II Mojż. 34:21
136 III Mojż. 25:10
137 III Mojż. 25:9
138 III Mojż. 25:24
139 III Mojż. 25:29-30
140 III Mojż. 25:8
141 V Mojż. 15:3
142 V Mojż. 15:3
KŻUM
KŻUM
KŻUM
KŻUM
KŻUM
KŻUM
KŻUM
KŻUM
KŻUM
(Uniwersalna zasada pomocy biednym i prawości w
interesach stanowi jeden z aspektów praw 131-141)
Każdego siódmego roku (szmita) wszystko, co wyrośnie,
jest własnością 134 ogólną. Pola uprawne mają leżeć
135 odłogiem, aby ziemia odpoczęła. Należy 136 świętować Rok
Jubileuszowy (co pięćdziesiąt lat), a w Dniu Odkupienia
tego roku 137 szofar (róg) daje sygnał do uwolnienia
wszystkich niewolników pochodzenia hebrajskiego. W Roku
Jubileuszowym ziemia ma być 138 zwrócona pierwotnym
właścicielom, a w miastach otoczonych murem
139 sprzedający ma prawo odkupienia swego domu w ciągu
roku od daty sprzedaży. Lata szabatowe mają być liczone
co 140 siedem lat, począwszy od wejścia do ziemi izraelskiej.
W oku szabatowym 141 wszystkie długi zostaną umorzone,
przy czym 142 można je ściągać od obcego (nie-Żyda).
PRZEPISY DOTYCZĄCE SPOŻYWANIA MIĘSA
143 V Mojż. 18:3
144 V Mojż. 18:4
145 III Mojż. 27:21,28
146 V Mojż. 12:21
147 III Mojż. 17:13
(świętość życia)
148 V Mojż. 22:7
149 III Mojż. 11:2
150 V Mojż. 14:11
151 III Mojż. 11:21
152 III Mojż. 11:21
153 II Mojż. 12:21
V Mojż. 16:1
Ś
Ś
Ś
UM
ŚUM
Po dokonaniu uboju należy 143 oddać kapłanowi należną mu
część, a także pierwociny z 144 wełny. Podczas składania
ślubów trzeba 145 odróżniać to, co należy do świątyni (w
przypadku wezwania imienia Boga podczas ślubowania), a
co należy się kapłanom. Aby można było spożywać mięso
bydła i owiec, należy dokonać 146 uboju zgodnego z
wymogami Prawa, a jeżeli jest to zwierzę upolowane, jego
147 krew powinna zostać wylana na ziemię po zarżnięciu.
Podczas wybierania z gniazda młodych ptaków lub jaj
wysiadywanych przez matkę, 148 należy ją wypuścić na
wolność. Każde 149 zwierzę, 150 ptaka, 151 szarańczę i 152 rybę
należy sprawdzić, czy należą do gatunków określonych jako
czyste i nadających się do spożycia.
Sanhedryn powinien 153 ogłosić pierwszy dzień każdego
miesiąca jako święto oraz liczyć kolejne lata i pory roku.
(147-149 - określenie „nieczysty” odnosi się do praw
świątynnych (ś) oraz dietetycznych (Ż), oddzielających
Żydów od innych narodów)
UM
ŚK
KŚŻUM
KŚŻUM
KŚŻUM
ŚWIĘTA
154 II Mojż. 23:12
155 II Mojż. 20:8
156 II Mojż. 12:15
157 II Mojż. 13:8
158 II Mojż. 12:18
159 II Mojż. 12:16
160 II Mojż. 12:16
161 III Mojż. 23:35
162 III Mojż. 23
163 III Mojż. 23:24
164 III Mojż. 16:29
165 III Mojż. 16:29,1
166 III Mojż. 23:25
167 III Mojż. 23:36
168 III Mojż. 23:42
169 III Mojż. 23:40
170 IV Mojż. 29:1
ŻUM
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
Ż
(Szabat jest uniwersalną zasadą odpoczynku) . W dzień
Szabatu należy 154 odpocząć i 155 uroczyście obchodzić jego
rozpoczęcie i zakończenie. 14 dnia miesiąca Nisan należy
156 usunąć z domu wszelki kwaszony chleb, a w nocy z 14
na 15 - 157 opowiadać w gronie rodzinnym historię Wyjścia z
Egiptu; tego wieczoru należy również 158 spożywać macę.
159 Pierwszy i 160 siódmy dzień Paschy są przeznaczone na
odpoczynek. Począwszy od 16 dnia miesiąca Nisan trzeba
rozpocząć 161 odliczanie 49 dni. Dniami odpoczynku są
również święta 162 Szawuot i 163 Rosz Ha Szana; W Dniu
Odkupienia należy 164 pościć i 165 odpoczywać, podobnie jak
w pierwszym 166 i 167 ósmym dniu Sukot. Podczas tego święta
Żydzi mają mieszkać w 168 szałasach, wziąwszy ze sobą
gałązki z czterech gatunków drzew. W Rosz Ha Szana
należy 170 zadąć w szofar.
Zgłoś jeśli naruszono regulamin