dox_01.pdf

Ka¿da rodzina ma swoj¹ czarn¹ owcê w naszej by³ ni¹ stryj Petros.

Mój ojciec i stryj Anargyros, jego dwaj m³odsi bracia, zadbali o to,

¿ebymy ja i moi kuzyni od najm³odszych lat poznali tê jedno-

znaczn¹ o nim opiniê.

Ten nicpoñ, mój brat Petros, to ¿yciowy nieudacznik mawia³

ojciec niemal przy ka¿dej okazji.

Stryj Anargyros, podczas rodzinnych spotkañ, na których zwykle

nie by³o Petrosa, ilekroæ wymawia³ jego imiê, nie omieszkiwa³ czyniæ

tego przy wtórze prychania i grymasów, wyra¿aj¹cych dezaprobatê,

pogardê lub zwyk³¹ rezygnacjê, w zale¿noci od ogólnego nastroju.

Jednak muszê im przyznaæ jedn¹ rzecz: obaj traktowali go sprawie-

dliwie w sprawach finansowych. Mimo ¿e nigdy nie pomaga³ braciom

w pracy i obowi¹zkach zwi¹zanych z prowadzeniem rodzinnego inte-

resu, który we trójkê odziedziczyli po moim dziadku, ojciec i stryj

Anargyros zawsze wyp³acali Petrosowi nale¿n¹ mu czêæ zysków. (By³o

to spowodowane silnym poczuciem wiêzi rodzinnych, kolejnym wspól-

nym dziedzictwem). Co do stryja Petrosa, odp³aci³ im w ten sam spo-

sób. Poniewa¿ nie mia³ w³asnej rodziny, po mierci zapisa³ nam, swo-

im bratankom, dzieciom wielkodusznych braci, fortunê, która przez

te wszystkie lata praktycznie nienaruszona spoczywa³a na jego koncie

bankowym i obrasta³a w odsetki.

Mnie, ulubionemu bratankowi (jego w³asne s³owa), zapisa³ po-

nadto ogromn¹ bibliotekê, któr¹ ja z kolei przekaza³em Greckiemu

Towarzystwu Matematycznemu. Dla siebie zachowa³em tylko dwie po-

zycje: tom siedemnasty Opera omnia Leonarda Eulera oraz numer trzy-

dziesty ósmy niemieckiego czasopisma matematycznego Monatshefte

für Mathematik und Physik . Te skromne pami¹tki mia³y g³ównie cha-

rakter symboliczny, bo zakrela³y granice historii bêd¹cej esencj¹ jego

¿ycia. Rozpoczyna³a siê ona listem napisanym w 1742 roku, a zawar-

tym w pierwszej z wymienionych pozycji, w którym mniej znany ma-

tematyk Christian Goldbach zwraca uwagê wielkiego Eulera na pewn¹

arytmetyczn¹ prawid³owoæ. Zakoñczenie, ¿eby tak siê wyraziæ, mo¿-

na znaleæ na stronach 183198 niemieckiego czasopisma w pracy

zatytu³owanej Über formal unentscheidbare Sätze der Principia Ma-

thematica und verwandter Systeme, napisanej w 1931 roku przez zu-

pe³nie wczeniej nie znanego wiedeñskiego matematyka Kurta Gödla.

Do wczesnych lat m³odzieñczych widywa³em stryja Petrosa tylko

raz do roku, podczas rytualnych odwiedzin w dniu jego imienin, 29

czerwca, w wiêto Piotra i Paw³a. Zwyczaj tego corocznego spotkania

zapocz¹tkowany przez mojego dziadka, w konsekwencji sta³ siê jed-

nym ze sta³ych elementów w naszej pielêgnuj¹cej tradycjê rodzinie.

W Ekali, która dzisiaj le¿y na przedmieciach Aten, lecz wtedy by³a

odizolowan¹ len¹ wiosk¹, stryj Petros mieszka³ samotnie w niewiel-

kim domku otoczonym rozleg³ym ogrodem i sadem.

Pogardliwe traktowanie starszego brata przez ojca i stryja Anargy-

rosa zastanawia³o mnie od najwczeniejszych lat. Rozbie¿noæ miêdzy

wizerunkiem stryja, jaki malowali, a wra¿eniami, jakie odnosi³em

w czasie naszych rzadkich kontaktów osobistych, by³a tak uderzaj¹ca,

¿e zmusza³a do refleksji nawet tak niedojrza³y umys³ jak mój. Na pró¿-

no podczas odwiedzin badawczo przygl¹da³em siê stryjowi Petrosowi,

poszukuj¹c ladów rozwi¹z³oci, indolencji i innych cech, które mu

przypisywano. Przeciwnie, wszelkie porównania wypada³y zdecydo-

wanie na jego korzyæ: m³odsi bracia byli wybuchowi i czêsto nieuprzej-

mi w stosunkach z innymi ludmi, podczas gdy stryj Petros by³ tak-

towny i delikatny, a w jego g³êboko osadzonych niebieskich oczach

zawsze tli³a siê ¿yczliwoæ. Bracia nie gardzili alkoholem ani papiero-

sami, podczas gdy on nie pi³ nic prócz wody i oddycha³ tylko zapacha-

mi swojego ogrodu. Co wiêcej, w odró¿nieniu od ojca, który by³ kor-

pulentny, i stryja Anargyrosa, wrêcz oty³ego, Petros by³ szczup³y, ¿yla-

sty, co by³o wynikiem aktywnego i wstrzemiêliwego stylu ¿ycia.

Ciekawoæ narasta³a we mnie z roku na rok. Jednak ku mojemu

wielkiemu rozczarowaniu ojciec nie chcia³ wyjawiæ mi ¿adnych szcze-

gó³ów z ¿ycia stryja Petrosa, powtarzaj¹c lekcewa¿¹co: ¿yciowy nie-

udacznik. Dopiero od matki dowiedzia³em siê co nieco o zajêciach,

jakim codziennie siê oddawa³ (trudno by³o mówiæ o jakim kon-

kretnym wykonywanym przezeñ zawodzie): wstawa³ bladym witem

i przez wiêkszoæ dnia pracowa³ w ogrodzie, nie korzystaj¹c z niczy-

jej pomocy, ani ludzkiej, ani wspó³czesnych u³atwiaj¹cych pracê urz¹-

dzeñ. Jego bracia b³êdnie przypisywali to sk¹pstwu. Rzadko opusz-

cza³ dom, z wyj¹tkiem comiesiêcznych odwiedzin w niewielkiej in-

stytucji filantropijnej za³o¿onej przez mojego dziadka, gdzie pracowa³

jego wolontariusz w charakterze skarbnika. Czasami jedzi³ tak¿e

w inne miejsce, o którym nic bli¿szego nie uda³o mi siê od matki

wyci¹gn¹æ. Jego dom by³ prawdziw¹ pustelni¹. Z wyj¹tkiem corocz-

nej inwazji rodziny, Petros nie przyjmowa³ ¿adnych innych goci.

Nie prowadzi³ tak¿e ¿adnego ¿ycia towarzyskiego. Wieczorami prze-

siadywa³ w domu i (tutaj matka zni¿a³a g³os niemal do szeptu) odda-

wa³ siê swoim studiom.

Moja ciekawoæ siêgnê³a zenitu.

Studiom? Jakim studiom?

Bóg jeden wie odpowiada³a matka, rozniecaj¹c w mojej ch³o-

piêcej wyobrani wizje alchemii, ezoteryzmu, a nawet jeszcze gorszych

rzeczy.

Kolejna niespodziewana informacja pomog³a mi w identyfikacji tego

tajemniczego innego miejsca, w którym bywa³ stryj. Pewnego wie-

czora wyjawi³ j¹ jeden z goci zaproszonych przez ojca na kolacjê.

Widzia³em kiedy w klubie twojego brata Petrosa powiedzia³

goæ. Zdruzgota³ mnie Karo-Cannem.

Co to znaczy? Co to jest Karo-Cann? wykrzykn¹³em, czym

zas³u¿y³em sobie na grone spojrzenie ojca.

Goæ wyjani³, ¿e termin ten odnosi siê do pewnego otwarcia w sza-

chach, nazwanego na czeæ dwóch osób, które je wymyli³y, panów

Karo i Canna. Najwyraniej stryj Petros co jaki czas odwiedza³ klub

szachowy w Pattissii, gdzie zwykle gromi³ nieszczêsnych przeciwników.

Co za gracz! westchn¹³ z podziwem goæ. Gdyby tylko ze-

chcia³ wzi¹æ udzia³ w oficjalnych zawodach, by³by dzisiaj arcymistrzem!

Wtedy ojciec zmieni³ temat.

Coroczne rodzinne spotkania odbywa³y siê w ogrodzie. Doroli sia-

dywali przy stole, który nakrywano na kamiennym patio, popijaj¹c,

jedz¹c i pogaduj¹c. M³odsi bracia zwykle starali siê (nie zawsze z po-

wodzeniem) zachowywaæ uprzejmie wobec solenizanta. Tymczasem

moi kuzyni i ja bawilimy siê wród drzew w sadzie.

Pewnego razu, postanowiwszy poszukaæ wyjanienia zagadki stryja

Petrosa, zapyta³em, czy mogê skorzystaæ z toalety. Mia³em nadziejê, ¿e

dziêki temu bêdê mia³ sposobnoæ przyjrzeæ siê wnêtrzu domu. Jed-

nak ku mojemu wielkiemu rozczarowaniu nasz gospodarz pokaza³ mi

niewielk¹ przybudówkê przy szopie z narzêdziami. Rok póniej (mia-

³em ju¿ wtedy czternacie lat) w sukurs mojej ciekawoci przysz³a po-

goda. Letnia burza zmusi³a stryja, ¿eby otworzy³ oszklone drzwi bal-

konowe i wpuci³ nas do wnêtrza domu, do pomieszczenia, które ar-

chitekt zapewne przewidzia³ na pokój gocinny. By³o jednak równie

oczywiste, ¿e gospodarz nie wykorzystywa³ go do tego celu. Chocia¿

znajdowa³a siê w nim kanapa, jej ustawienie by³o zasadniczo niew³a-

ciwe, poniewa¿ sta³a przodem do pustej ciany. Wnielimy z zewn¹trz

krzes³a i ustawili w pó³kole, w którym usiedlimy prawie jak ¿a³obni-

cy na prowincjonalnym pogrzebie.

Dokona³em pospiesznego rekonesansu, szybko rozgl¹daj¹c siê wo-

kó³. Jedynymi meblami u¿ywanymi codziennie by³y g³êboki, wytarty

fotel przy kominku i stoj¹cy przed nim niski stolik. Le¿a³a tam sza-

chownica z rozstawionymi figurami, jakby gra zosta³a przerwana

w rodku partii. Obok stolika, na pod³odze le¿a³ ogromny stos ksi¹¿ek

i czasopism szachowych. Wiêc w³anie tam siadywa³ co wieczór str yj

Petros. Studia, o których wspomina³a moja matka, musia³y mieæ co

wspólnego z szachami. Lecz czy tak by³o naprawdê?

Nie mog³em pozwoliæ sobie na pochopne wyci¹ganie wniosków,

poniewa¿ teraz pojawi³y siê nowe mo¿liwoci spekulacji. G³ówn¹ cha-

rakterystyczn¹ cech¹ pokoju, w którym siedzielimy, a która tak bar-

dzo odró¿nia³a go od pokoju gocinnego w naszym domu, by³a przy-

t³aczaj¹ca obecnoæ niezliczonych rega³ów z ksi¹¿kami. By³y dos³ow-

nie wszêdzie. Zakrywa³y nie tylko wszystkie ciany pokoju, korytarza

i holu od pod³ogi do sufitu, lecz ich stosy zajmowa³y tak¿e wiêksz¹

czêæ pod³ogi. Wiêkszoæ z nich wygl¹da³a na stare i sfatygowane czê-

stym u¿ytkowaniem.

Pocz¹tkowo wybra³em najprostsz¹ drogê do uzyskania odpowiedzi

na nurtuj¹c¹ mnie ciekawoæ odnonie do ich zawartoci. Zapyta³em:

Co to za ksi¹¿ki, stryjku?

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: