STRATEGIA I TAKTYKA TERRORYSTÓW
Terroryzm jest jednym z największych problemów współczesnego świata. Aby móc skutecznie zwalczać to zagrożenie , niezbędne jest poznanie celów działalności terrorystycznej oraz środków stosowanych do ich osiągnięcia. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie strategii i taktyki terrorystów. Analiza tego zagadnienia ma na celu pomoc w zrozumieniu zjawiska terroryzmu, co z kolei jest warunkiem niezbędnym do skutecznego radzenia sobie z tym zagrożeniem.
Praca ta ma na celu przedstawienie zagadnienia strategii i taktyki terrorystów, w sposób redukcjonistyczny, sprowadzający zagadnienie działań terrorystycznych do pewnych, wspólnych dla całości zjawiska zagadnień.
Oczywiście, podstawowym problemem jest tu zdefiniowanie samego zjawiska terroryzmu.
Faktem jest, że do tej pory podjęto wiele prób zdefiniowania terroryzmu, a mimo to nie istnieje jedna, powszechnie uznawana definicja tego zjawiska. Faktem jest również, że można wskazać elementy wspólne dla większości tych definicji, i w oparciu o nie stworzyć jedną. Metodę ta zastosowali w r. 1988 Alex Schmid i Albert Jongman. Dokonali oni statystycznej analizy 109 definicji terroryzmu, i stwierdzili , że najczęściej występujące elementy to
· Przemoc/siła – 83,5%
· Polityczny (atrybut zjawiska) – 65%
· Strach – 51%
· Groźby – 47%
· Efekt psychologiczny – 41,5%
· Istnienie rozbieżności miedzy celem a ofiarą – 37,5%
· Działanie planowe, celowe, systematyczne, zorganizowane – 32%
· Metody walki, strategii, taktyki – 30, 5%[1]
Problemem jest tu to, że są to cechy które można przypisać nie tyko terroryzmowi. Na przykład bombardowanie atomowe Japonii w 1945r wykazuje wszystkie te cechy, a terroryzmem nie było. Podobnie nie wszystkie
ww. elementy da się przypisać wszystkim atakom terrorystycznym – na przykład zamachy 11.09 nie spełniają warunku rozbieżności miedzy celem a ofiarą, podobnie nie występował element groźby. Bez zastrzeżeń można przyjąć , że terroryzm jest : związany z użyciem przemocy, polityczny, wiąże się ze strachem i efektem psychologicznym, jest działaniem planowym i jest metodą walki .
Opierając się na tych czterech cechach możemy bez trudu stwierdzić, co terroryzmem na pewno nie jest. Nie są nim więc działania nie związane z użyciem przemocy, niepolityczne, nie mające na celu osiągnięcia efektów psychologicznych, nie będące działaniami planowymi i celowymi (przemoc dla samej przemocy). W dalszym ciągu terroryzm mieści się w wachlarzu wielu zachowań i zjawisk : od dużej części działań wojennych (podejmowanych z myślą o efekcie psychologicznym) po takie zjawiska jak rewolucja czy rewolta. Aby zbliżyć się bardziej do definicji terroryzmu należy stwierdzić kto i przeciwko komu stosuje terroryzm.
Terroryzm jest powszechnie interpretowany jako broń słabych. Często zresztą sami terroryści wskazują na fakt, że nie mając innych - wg nich - środków, uciekają się do terroryzmu. Sami zresztą unikają nazywania się terrorystami, ale określają się jako bojownicy o wolność lub inną słuszną sprawę. To kto stosuje terroryzm jest jednym z podstawowych elementów, odróżniających go od innych form przemocy politycznej. Atrybutem terroryzmu jest stosowanie go przez grupy inne niż państwo, z reguły zakamuflowane ( w sensie personaliów, miejsca pobytu itp. członków tej grupy). Jeżeli terroryzm stosuje państwo , jest to działalność tak prowadzona, aby nie była łączona z danym państwem i jego władzami (np. działania Izraela w stosunku do organizacji „Czarny Wrzesień” po zamachu w Monachium w 1972r.). Terrorystami nie byli więc na przykład alianccy lotnicy, którzy w 1945r zrównali z ziemią Drezno, czy też żołnierze niemieccy niszczący rok wcześniej Warszawę – te działania nie są terroryzmem ale zbrodniami wojennymi, gdyż dopuściły się ich formacje państwowe, otwarcie wykonujące polecenia swoich dowódców w czasie wojny.
Z drugiej strony mamy do czynienia z ofiarami. Terroryzm wyróżnia się tym, że ofiarami są osoby , których atakowanie jest - według prawa międzynarodowego - nielegalne. Oznacza to takie sytuacje jak:
· Rozmyślne atakowanie osób cywilnych (niewalczących)
· Branie zakładników, pozbawianie ich życia lub grożenie tym
· Atakowanie osób chronionych przez prawo międzynarodowe (np. dyplomaci)
· Atakowanie celów neutralnych/na terytorium neutralnym
Specyficzna sytuacja jest atakowanie personelu wojskowego. Departament Stanu USA określa jako terroryzm atakowanie również żołnierzy, w sytuacji gdy jest on nieuzbrojony lub poza służbą. Budzi to kontrowersje, gdyż w strefach konfliktów zbrojnych wojskowi również przebywają poza służbą. Więc czy np. atak na bazę USA w Iraku, w trakcie którego zginęli/zostali ranni żołnierze będący np. pacjentami szpitala polowego byłby aktem terrorystycznym? Nie. Należy uznać za terroryzm raczej ataki na personel wojskowy (nieistotne : uzbrojony/nieuzbrojony) poza strefą, w której toczą się działania zbrojne.
Poważne kontrowersje wynikają na tle rozróżnienia : partyzant czy terrorysta? Odpowiedź na to jest trudna, ale w tym przypadku decydujące jest kryterium celu jaki został zaatakowany. Zasadnicza różnica między partyzantem a terrorystą polega właśnie na tym, ze partyzant przestrzega prawa międzynarodowego, w kwestii celów jakie są atakowane. Dlatego też proponuję wprowadzenie , na użytek niniejszej pracy, roboczej definicji terroryzmu. Według niej terroryzm jest nielegalną działalnością, mającą na celu osiągnięcie określonych celów politycznych, poprzez użycie lub grożenie użyciem siły w sposób mający wywrzeć wpływ na opinię publiczną , krajową lub/i międzynarodową, a prowadzoną przez grupy niepaństwowe, lub też ukrywające swoje powiązania z państwem lub państwami.
Teraz należy przejść do przedstawienia strategii terrorystów.
Pojecie strategii oznacza tą część sztuki wojennej , która określa cel i sposób prowadzenia działań wojennych. W odniesieniu do terrorystów strategia oznacza : decyzję o rozpoczęciu lub nie walki zbrojnej, cel ostateczny terrorystów, sposób jego osiągnięcia oraz określenie aktualnych i potencjalnych wrogów i sojuszników.
Terroryzm jest bardzo zróżnicowanym zagadnieniem, jednak możliwe jest wskazanie cech wspólnych w strategii wszystkich grup terrorystycznych. Jak już wcześniej zostało wskazane, terroryzm jest forma przemocy politycznej, i jest w politologii zaliczany do tzw. niekonwencjonalnej partycypacji politycznej. Niekonwencjonalna partycypacja polityczna może przybierać rozmaite formy, a wspólnym mianownikiem dla nich jest sięganie po inne niż przewidziane przez prawo sposoby wpływania na decyzje rządzących. Zatem, należy na wstępie ocenić jakie są powody po sięgnięcia po środki pozaprawne (przemoc) i dlaczego stosujący te środki stosuje te środki akurat w formie terroryzmu.
Sięgnięcie po środki pozaprawne może być skutkiem jednej, kilku lub wszystkich z poniższych trzech sytuacji:
1) Nieskuteczności środków legalnych (np. procedur demokratycznych) z punktu widzenia danej grupy.
2) Niemożliwości wykorzystania legalnych metod działania
3) Odrzucenia metod legalnych w ogóle(np. z powodu przyjętych założeń ideologicznych)
W przypadku grup terrorystycznych, zwykle mamy do czynienia z przypadkami 2) i 3) Sytuacja 1) występuje rzadziej i jest bardziej typowa dla innych form niekonwencjonalnej partycypacji politycznej (strajki, bojkot, bierny opór). Przypadek ten jednak często zachodzi jednocześnie z 2). Takie były na przykład korzenie terroryzmu palestyńskiego, molukańskiego czy baskijskiego. Czynnikami czyniącymi środki legalne nieskutecznymi są z reguły :
- Skrajny program bądź ideologia danej grupy, uniemożliwiający pozyskanie odpowiednio dużej liczby zwolenników lub wyborców.(zwłaszcza w ustabilizowanym systemie demokratycznym)
- Niesprzyjający wpływ otoczenia (np. autorytarny bądź totalitarny system polityczny co utrudnia lub uniemożliwia swobodną ekspresję poglądów oraz artykulację interesów poszczególnych grup, co z kolei skutkuje radykalizacja tych grup).
- Niezwracanie uwagi przez opinie publiczną na sprawę, o którą walczą terroryści ( użycie przemocy ma na celu zwrócenie na siebie uwagi),
Często mamy też do czynienia z sytuacją 3). Wówczas środki pozaprawne są odrzucane nie dlatego , że są one nieskuteczne lub niemożliwe do wykorzystania, ale dlatego że odrzuca się je wraz z systemem politycznym , który je stworzył. Jest to charakterystyczne dla grup motywowanych religijnie, różnego rodzaju sekt itp.(jak Aum). Ponadto, cele tych grup mogą być w ogóle irracjonalne, co tym bardziej powoduje , że legalne metody działania są dla nich niezbyt przydatne (chociaż np. Aum próbowała brać udział w wyborach parlamentarnych).
Oprócz czynników polityczno – ideologicznych mamy także do czynienia z czynnikami o charakterze operacyjnym. One decydują dlaczego użycie przemocy przybiera formę właśnie terroryzmu. Mamy tu do czynienia z takimi elementami jak :
- Siły własne terrorystów oraz potencjał ich zaplecza (politycznego, logistycznego itp.)
- Siły własne i potencjał zaplecza nieprzyjaciela
- Środowisko w jakim będzie stosowana przemoc (sytuacja społeczna, ekonomiczna, polityczna, a także warunki naturalne, położenie geograficzne obszaru działań itp.).
Terroryzm często jest opisywany jako „broń słabych”. Jest to stwierdzenie w dużej mierze prawdziwe. Grupy terrorystyczne są nieliczne. Zachodnioeuropejskie grupy skrajnej lewicy liczyły nie więcej niż kilkudziesięciu członków, na przykład te do dziś istniejące : hiszpańska GRAPO – „mniej niż dwudziestu”[2], grecka włoskie Antyimperialistyczne Komórki Terytorialne – około dwudziestu, jedynie siłę baskijskiej ETA ocenia się na „kilkuset” (ale może liczyć na większe poparcie niż poprzednie dwie). Do podanych liczb należy dodać krąg sympatyków i członków wspierających , liczący z reguły kilkakrotnie więcej osób. Inne organizacje są większe, na przykład Al-Kaida ma prawdopodobnie kilka tysięcy członków, ale ta organizacja działa na skalę ogólnoświatową. Jak więc widać, siły terrorystów są nieporównywalne z siłami jakimi dysponuje państwo lub całe ugrupowania państw. Ponadto terroryści z reguły nie posiadają własnego terytorium (przynajmniej w początkowej fazie działań), co powoduje że nie mają do dyspozycji względnie bezpiecznego miejsca, w którym możliwe jest usytuowanie infrastruktury logistycznej, szkoleniowej, dowodzenia. Dlatego też stosowanie metod walki typowych dla regularnych sił zbrojnych jest niemożliwe. Jedynym wyjściem jest prowadzenie działań o charakterze nieregularnym, a wiec podobnych do działań partyzanckich. Różnica między terroryzmem a działaniami partyzanckimi polega jednak na tym, że partyzant dąży do przejęcia kontroli, choćby przejściowej, nad określonym terytorium, i jest to wyraźne od początku rozpoczęcia działań partyzanckich. Terrorysta natomiast dąży do uzyskania kontroli nad jakimś obszarem dopiero w dalszym okresie swojej działalności. Podstawowym źródłem tej różnicy są warunki geograficzno społeczne rejonu działań. Działalność partyzancka wymaga istnienia trudnodostępnych obszarów, umożliwiających bytowanie oddziałów partyzanckich, utrudniających ich zwalczanie, a także zamieszkiwanych przez przychylną partyzantom ludność. Takimi obszarami są : rozległe kompleksy leśne, tereny górzyste lub podmokłe.
Brak takich obszarów oznacza konieczność stosowania innej strategii. Ugrupowanie nieliczne, niedysponujące własnym terytorium, działające w imię skrajnej ideologii lub mało znanej sprawy, musi działać inaczej. Musi zaadoptować się do istniejących warunków, tworząc podziemne struktury bojowe, logistyczne, wywiadowcze i propagandowe. Inaczej niż partyzanci walczący o terytorium, terroryści walczą o rozgłos, dzięki któremu ich sprawa stanie się znana, pozyskają poparcie dla tej sprawy, uda im się osiągnąć jakiś cel dyktowany przez ich program polityczny.
W skali strategicznej, skutki tego są następujące :
- Prowadzenie działań przede wszystkim na obszarach zurbanizowanych, z powodu łatwości ukrywania się na tych terenach i obecności tam wielu atrakcyjnych dla terrorystów celów (ważne osoby, instytucje, duże zgromadzenia ludności).
- Tworzenie sieci konspiracyjnych, nierzadko bardzo rozległych, mających na celu wszechstronne wsparcie prowadzonych działań („bezpieczne lokale”, ukryte magazyny broni, kanały pozyskiwania broni, pieniędzy i informacji).
- Rezygnacja z przestrzegania prawa międzynarodowego konfliktów zbrojnych, poprzez nieużywane mundurów lub oznak rozpoznawczych. Oznacza to także rezygnację z ochrony prawnej przewidzianej przez prawo międzynarodowe.
- Używanie siły w sposób możliwie spektakularny, mający zwrócić uwagę opinii publicznej i wywołać pożądany przez terrorystów efekt.
- Nie przestrzeganie prawa międzynarodowego również w zakresie atakowanych celów (atrakcyjne dla terrorystów cele są często chronione przez prawo międzynarodowe).
Z przedstawionych wyżej skutków, warte głębszego omówienia są trzy aspekty : działalności terrorystycznej w miastach, tworzenia sieci konspiracyjnych, oraz celów, jakim służy użycie siły przez terrorystów.
Jak już zostało wspomniane wcześniej, prowadzenie działań w miastach ma liczne zalety. Przede wszystkim, miasto oznacza anonimowość, łatwość wtopienia się w tłum. Dzięki temu możliwa jest działalność terrorystów w środowisku obojętnym lub wrogim, co jest praktycznie niemożliwe na terenach wiejskich, gdzie lokalne społeczności są małe a każda działalność konspiracyjna jest w dłuższym przedziale czasu niemożliwa do ukrycia. Dlatego też zasada głoszona przez Ho Chi Minha , że „partyzant musi mieć gdzie pływać, czyli dysponować poparciem miejscowej ludności” jest prawdziwa w stosunku do wsi, ale w odniesieniu do miasta prawdziwa jest tylko jej pierwsza część. Możliwość swobodnego (niezwracającego uwagi otoczenia) przemieszczania się,komunikowania się, wynajmowania bądź kupowania nieruchomości, powoduje, że poparcie miejscowej ludności nie jest potrzebne do działania.
...
m.mlotkowski