Dr Wojciech Romanowski
REUMATOLOGIA
(wykłady)
Reumatologia dotyczy chorób prowadzących do uszkodzenia tkanki układu ruchu, związane z bólem i upośledzeniem funkcji.
(do XVII w.) dolegliwości w narządzie ruchu = reumatyzm
Choroba zwyrodnieniowa, ZZSK – od tys. lat
RZS – pojawiło się w XVII w.
KLASYFIKACJA CHORÓB REUMATYCZNCYH
→ uogólnione (układowe) choroby tkanki łącznej
→ zapalenia stawów z zajęciem stawów kręgosłupa
→ choroba zwyrodnieniowa stawów
→ związane z czynnikami zakaźnymi
→ wywołane przez zaburzenia metaboliczne i humoralne
→ nowotwory
→ zaburzenia naczyniowo – nerwowe
→ choroby kości i chrząstek (np. osteoporoza)
BUDOWA I CZYNNOŚCI STAWU
→ ścisłe
● więzozrosty
● chrząstkozrosty
● kościozrosty
→ ruchome = stawy
NIESTAŁE SKŁADNIKI STAWU
→ więzadła stawowe
→ obrąbki stawowe
→ krążki i łąkotki stawowe
→ kaletki maziowe
STAWY JEDNOOSIOWE
→ zawiasowy (stawy międzypaliczkowe)
→ obrotowy (staw promieniowo – łokciowy bliższy)
→ śrubowy (staw szczytowo – obrotowy pośrodkowy)
STAWY DWUOSIOWE
→ elipsoidalne (kłykciowe) (staw promieniowo – nadgarstkowy)
→ siodełkowy (staw nadgarstkowo – śródręczny kciuka)
STAWY WIELOOSIOWE
→ kulisty wolny (staw ramienny)
→ kulisty panewkowy (staw biodrowy)
BADANIE CHOREGO → punktem wyjścia dla diagnozowania, prognozowania, leczenia
podmiotowe (wywiad)
przedmiotowe (fizykalne)
dodatkowe (krwi, MR, …)
BADANIE PODMIOTOWE (wywiad)
- dolegliwości aktualne
- objawy poprzedzające początek choroby
- czynniki mogące wywołać chorobę
- początek choroby
- przebieg choroby
- choroby przebyte
- wywiad rodzinny, środowiskowy
- dotychczasowe leczenie
BADANIE PRZEDMIOTOWE
- ocena ogólna → postawa, masa ciała, zniekształcenie, sposób poruszania się, samoobsługa
- skóra, tkanki podskórne, paznokcie, błona śluzowa, węzły chłonne
- badanie narządu ruchu (stawy, kręgosłup, mięśnie)
- badanie pozostałych narządów i układów
BADANIE NARZĄDU RUCHU W REUMATOLOGII
- oglądanie
- badanie dotykiem
- pomiar długości i obwodów kończyn
- badanie mięsni
- pomiar zakresu ruchu stawów i kręgosłupa
- wykonywanie testów funkcjonalnych
Oglądaniem → zmiany morfotyczne i sprawność ruchowa
- krzywizny kręgosłupa, obrysy stawów
- zmiany skórne, np. rumień
- zaniki mięśniowe
- zniekształcenia
BADANIE DOTYKIEM (delikatnie)
- ocieplenie
- obrzęk
- wysięk
- lokalizacja bólu
- trzeszczenie podczas ruchu
- zgrubienia, np. błon maziowych, pochewek ścięgien
POMIARY DŁUGOŚCI KOŃCZYN
- pomiary orientacyjne, np. długości
- pomiary linijne
* długości względne (ze stawem łączącym z obręczą )
* długości bezwzględne (bez w.w. stawu)
* długości absolutne (z ręką i stopą)
* długości zdawkowe (części kończyn)
POMIARY OBWODÓW
- kończyny górne
* R1
* R2
* Ł
* P1
* P2
- kończyny dolne
* P
* U1
* U2
* K
* G1
* G2
BADANIE ZAKRESU RUCHU KRĘGOSŁUPA
→ w odcinku szyjnym
- zgięcie 60o
- wyprost 60o
- ruchy skrętne 80o (broda – bark)
- zgięcia boczne 45o (ucho – bark)
→ w odcinku piersiowym
- objaw Otta (od C7 30 cm => 33 cm)
- roszerzalność klatki piersiowej 5-12 cm
→ w odcinku lędźwiowym
- objaw Schobera (od L5 10 cm => 14,5 cm)
BADANIE STAWÓW KRZYŻOWO – BIODROWYCH
- opuchlizna okolicy stawów
- ucisk na talerze kości biodrowej
- objaw Mennella (leżenie na boku, przeprost w stawie biodrowym „górnej” kończyny)
- objaw Gaenslena - Mennella (leżenie przodem, przeprost w stawie biodrowym)
- objaw Patricka (pięta na kolano w leżeniu tyłem, odwodzenie w biodrze = ból)
BADANIE ZAKRESU RUCHÓW W STAWACH OBWODOWYCH
→ staw biodrowy
- zgięcie 120o
- przeprost 20o
- odwodzenie 45o
- przywiedzenie 30o
- rotacje 45o
→ staw kolanowy
- zgięcie 130o
- przeprost 5o
- rotacje po 20o (przy zgiętym kolanie)
POMIAR I ZAPIS RUCHÓW W STAWACH WG SYSTEMU SFTR
S – sagital, F- frontal, T – transverse, R – rotation
- wszystkie ruchy zapisane są za pomocą 3 cyfr wg schematu:
* ruchy wyprostu i od ciała, jako pierwsze, zgięcia i do ciała jako ostatnie
* pozycja wyjściowa -0o- w środku członu (inne pozycje niż 0o wyst. w patologii)
→ ruch w stawie kolanowym wg SFTR
S 0 – 0 – 130
→ kręgosłup szyjny
S 60 – 0 – 60
F 45 – 0 – 45
R 80 – 0 – 80
→ staw promieniowo - nadgarstkowy
S 70 – 0 – 80
F 20 – 0 – 40
BADANIE MIĘŚNI
- zanik, bolesność uciskowa, napięcie
- siła – dynamometryczne, tensytometryczne
- skala Lovetta (0 – 5)
BADANIE DODATKOWE W REUMATOLOGII
- badanie laboratoryjne
- badanie obrazowe
- badanie biopsyjne
- artroskopia
- elektromiografia
BADANIE LABORATORYJNE
- monitorowanie postępu zapalnych chorób reumatycznych
- ocena odpowiedzi na stosowane leczenie
- diagnostyka (np. przeciwciała)
- wyniki fałszywe dodatkowe (obecność czynnika reumatoidalnego bez RZS)
- wyniki fałszywe ujemne (brak czynnika reumatoidalnego przy RZS)
MATERIAŁ DO BADAŃ LABORATORYJNYCH
- krew
- mocz
- płyn stawowy
PODSTAWOWE BADANIA LABORATORYJNE W REUMATOLOGII
- wskaźniki ostrej fazy
- oznaczanie autoprzeciwciał – badanie serologiczne
- oznaczanie antygenów układu HLA (O27)
- badania płynu stawowego
- badania biochemiczne
WSKAŹNIKI OSTREJ FAZY (zapalenia)
- OB – u mężczyzn do 8 mm/h, kobiet do 10 mm/h
- zmiany morfologiczne krwi – spadek Hb, wzrost leukocytów, wzrost płytek
- białka ostrej fazy
BIAŁKA OSTREJ FAZY
- produkowane przez haptocyty po wpływem IL – 1 i IL – 6
* ceruloplazma - wzrost 2 - 3
* fibrynogen - wzrost 2 - 20
* CRP - wzrost 100 - 1000
CRP – Białka C-reaktywne, w skrócie CRP (ang. C Reactive Protein) - grupa białek należących do tzw. białek ostrej fazy. Białka C-reaktywne biorą udział w odpowiedzi immunologicznej, ponieważ ułatwiają wiązanie dopełniacza, wpływając tym samym na fagocytozę (niszczenie i usuwanie czynnika infekcyjnego). Podwyższony poziom CRP we krwi występuje w stanach zapalnych. Norma do 5 mg/l.
AUTOPRZECIWCIAŁA
- czynnik reumatoidalny i przeciwciała przeciw filagrynie
- przeciwciała przeciwjądrowe
- przeciwciała przeciw fosfolipidom
- przeciwciała przeciw cytoplazmie granulocytów
- przeciwciała związane z zakażeniami
CZYNNIK REUMATOIDALNY
- klasy IgM (IgG, IgA, IgD, IgE)
- badany w odczynie
* Waalera – Rose
...
janbara