Mieczysław Gogacz - Obrona intelektu.pdf - Historia filozofii - pabilsagg

MIECZYSŁAW GOGACZ

OBRONA INTELEKTU

Wydanie pierwsze

Akademia Teologii Katolickiej

Warszawa 1969

Edycja internetowa wg wydania pierwszego

 Mieczysław Gogacz

SPIS TREŚCI

OD AUTORA ........................................................................................................................................................ 5

WSTĘP................................................................................................................................................................... 6

Dlaczego obrona intelektu ............................................................................................................................... 6

Rozdział Pierwszy: ZAGROŻENIE INTELEKTU................................................................................................ 8

1. Dominujące prądy umysłowe ...................................................................................................................... 8

1.1. Skąd wiemy o zagrożeniu intelektu ................................................................................................... 8

1.2. Określenie postawy umysłowej ....................................................................................................... 10

1.2.1. Postawa umysłowa a uporządkowany zespół twierdzeń........................................................ 10

1.2.2. Postawa umysłowa a światopogląd ........................................................................................ 11

1.3. Postawa umysłowa według egzystencjalizmu.................................................................................. 13

1.4. Intuicjonizm - prąd towarzyszący egzystencjalizmowi.................................................................... 17

1.5. Irracjonalizm .................................................................................................................................... 20

1.6. Relatywizm ...................................................................................................................................... 21

1.7. Skrajny racjonalizm ......................................................................................................................... 22

1.8. Scjentyzm jako inna wersja skrajnego racjonalizmu ....................................................................... 26

1.9. Wnioski............................................................................................................................................ 27

1.9.1. Struktura umysłowości współczesnej..................................................................................... 28

1.9.2. Cechy współczesnej kultury umysłowej ................................................................................ 29

2. Teorie jednego intelektu ............................................................................................................................ 31

2.1. Filozoficzna geneza teorii jednego intelektu.................................................................................... 32

2.1.1. Tradycja platońska ................................................................................................................. 33

2.1.1.1. Poznanie wyłącznie bierne i wyłącznie czynne ............................................................ 35

2.1.1.2. Poznanie bierno-czynne................................................................................................ 36

2.1.1.3. Wnioski ........................................................................................................................ 38

2.1.2. Tradycja arystotelesowska ..................................................................................................... 39

2.1.2.1. Intelekt pochodzi z materii ........................................................................................... 40

2.1.2.2. Intelekt bytuje poza człowiekiem ................................................................................. 42

2.1.2.3. Jeden intelekt o funkcjach bierno-czynnych................................................................. 43

2.1.2.4. Wnioski ........................................................................................................................ 46

2.2. Teoria jednego intelektu u Descartesa ............................................................................................. 47

2.2.1. Wykład teorii.......................................................................................................................... 47

2.2.2. Krytyka ze strony J. Maritaina ............................................................................................... 49

2.2.3. Krytyka ze strony S. Swieżawskiego ..................................................................................... 51

2.2.4. Krąg kartezjański ................................................................................................................... 52

2.2.5. Wnioski .................................................................................................................................. 54

2.3. Współczesna teoria czynnego intelektu według Gordona................................................................ 55

2.4. Konsekwencje teorii jednego intelektu ............................................................................................ 58

Rozdział drugi: NATURA INTELEKTU............................................................................................................. 60

1. Filozoficzna geneza teorii dwu intelektów ................................................................................................ 60

1.1. Monizm i pluralizm.......................................................................................................................... 60

1.1.1. Podział monizmu i pluralizmu ............................................................................................... 61

1.1.2. Krytyka monizmu................................................................................................................... 65

1.2. Idealizm i realizm ............................................................................................................................ 68

1.3. Realistyczna teoria rzeczywistości................................................................................................... 71

1.4. Elementy realistycznej teorii człowieka........................................................................................... 78

1.5. Poznanie przednaukowe a teoria natury intelektu ............................................................................81

1.6. Wnioski............................................................................................................................................ 84

2. Teoria dwu intelektów ............................................................................................................................... 85

2.1. Wykrycie dwu intelektów na podstawie ich poznawczego działania............................................... 85

2.2. Argumentacja Tomasza z Akwinu ................................................................................................... 92

2.3. Tomasz a Arystoteles ....................................................................................................................... 96

2.4. Istnienie intelektu duchowego według M. A. Krąpca ...................................................................... 98

2.5. Struktura obu intelektów................................................................................................................ 102

2.5.1. Pogląd Tomasza z Akwinu................................................................................................... 105

2.5.2. Elementy konstytutywne intelektów .................................................................................... 107

2.5.2.1. Przypadłościowe istnienie intelektów......................................................................... 107

2.5.2.2. Treść istoty intelektów ............................................................................................... 108

2.5.2.3. Powiązanie intelektu z duszą...................................................................................... 109

2.5.3. Zestawienie natury intelektów.............................................................................................. 111

2.6. Terminy określające intelekt .......................................................................................................... 112

2.7. Teoria duszy rozumnej i teoria osoby ............................................................................................ 113

2.8. Wnioski.......................................................................................................................................... 115

3. Filozoficzne konsekwencje teorii dwu intelektów................................................................................... 116

3.1. Uniknięcie sensualizmu ................................................................................................................. 116

3.2. Uniknięcie skrajnego empiryzmu i skrajnego racjonalizmu .......................................................... 117

3.3. Uniknięcie metafizycznego idealizmu ........................................................................................... 119

3.4. Uzasadnienie pluralistycznego realizmu egzystencjalnego............................................................ 120

3.4.1. Odrzucenie teorii intelektu oddzielonego............................................................................. 120

3.4.2. Odrzucenie teorii pojęć wrodzonych.................................................................................... 121

3.4.3. Odrzucenie esencjalizmu...................................................................................................... 122

3.5. Uzasadnienie nieśmiertelności duszy ludzkiej ............................................................................... 124

3.6. Próba wyjaśnienia poznania mistycznego...................................................................................... 127

3.7. Wnioski.......................................................................................................................................... 138

Rozdział trzeci: UPRAWA INTELEKTU.......................................................................................................... 141

Wstęp: Problematyka uprawy intelektu ....................................................................................................... 141

1. Powiązanie intelektu z innymi władzami człowieka ............................................................................... 143

1.1. Intelekt a kompetencje poznawczych władz zmysłowych ............................................................. 143

1.2. Intelekt a wola................................................................................................................................ 146

1.3. Intelekt a uczucia ........................................................................................................................... 151

1.4. Intelekt teoretyczny i intelekt praktyczny ...................................................................................... 155

1.4.1. Sprawności teoretyczne........................................................................................................ 156

1.4.2. Sprawności praktyczne......................................................................................................... 157

1.5. Równowaga między intelektem a innymi władzami i działaniami człowieka ............................... 159

1.5.1. Niebezpieczeństwo ignorancji.............................................................................................. 160

1.5.2. Odpowiedzialność................................................................................................................ 162

2. Problem kontroli intelektu ....................................................................................................................... 163

2.1. Pogląd S. Swieżawskiego .............................................................................................................. 164

2.2. Pogląd E. Gilsona........................................................................................................................... 169

2.3. Ewentualne trudności w przyjęciu rozwiązań Swieżawskiego i Gilsona....................................... 172

2.4. Wnioski.......................................................................................................................................... 174

ZAKOŃCZENIE................................................................................................................................................ 177

PRZYPISY ......................................................................................................................................................... 179

OD AUTORA

Przy pomocy tej książki pragnę zwrócić uwagę Czytelników na sprawę

wielotorowości ogromnie skomplikowanych i poplątanych nurtów współczesnej kultury

umysłowej. Pragnę także pokazać, że w tym swoim „teatrze lalek”, którym jest

myślenie ludzkie i kultura, stanowiąca zobiektywizowany wynik myślenia i działania

ludzkiego, poszczególne postawy człowieka, prądy umysłowe, opinie, teorie, kierunki

artystyczne, religijne, naukowe i filozoficzne, grają swą rolę dzięki dosłownemu

powiązaniu z czymś lub kimś, kto pociągając za sznurki stwarza zależności, sytuacje i

całą akcję, rozgrywającą się na scenie. Reżyserów tej akcji jest wielu.

Odpowiedzialnym reżyserem i źródłem myślenia oraz wszelkiego rozumnego działania

ludzkiego jest intelekt. Umieć go odszukać, umieć rozpoznać impulsy, którymi

wywołuje w umysłowości współczesnej najciekawsze prądy i opowiedzieć się za

intelektem, jest równoznaczne z sensownym korzystaniem z kultury, będącej dla

człowieka dobrem lub złem zależnie od tego, co z niej weźmie. Aby człowiek umiał

wybierać najlepsze, musi zrozumieć, że przede wszystkim intelekt jest właściwym

twórcą i źródłem kultury i że intelekt stanowi narzędzie, przy pomocy którego korzysta

się z kultury. Właściwe korzystanie z kultury zależy od uporządkowania oraz oceny

postaw i prądów, opinii i teorii, tłumaczących źródło ludzkiego działania, wyrażającego

się w postępowaniu i wytwarzaniu, a przede wszystkim w poznaniu świata i człowieka.

Zależy też od zobaczenia roli intelektu w kulturze. Jeżeli Czytelnik urobi sobie

właściwą opinię o intelekcie ludzkim, jeżeli będzie się nim odpowiednio posługiwał i

jeżeli zaufa intelektowi, zrozumie, że splątanie nurtów kultury wynika z faktu działania

wielu reżyserów akcji, rozgrywającej się w „teatrze lalek”. Zrozumie więc, że tę akcję

wyjaśnia jej powiązanie lub brak powiązania z intelektem. Akcja ta jest konsekwentna

wtedy, gdy tworzy ją intelekt na miarę intelektu. Jeżeli wobec tego Czytelnik opowie

się za intelektem i poczuje się odpowiedzialny za jego uprawę, a tym samym za kulturę

współczesną, której wyłącznie intelekt może być kompetentnym twórcą i

użytkownikiem, książka spełni swoje zadanie.

Mieczysław Gogacz

19 marca 1965

Mieczysław Gogacz - Obrona intelektu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: