PIOTR SKARGA „KAZANIA SEJMOWE”.
Ksiądz Piotr Skarga żył w latach 1536-1612. Należał do zakonu jezuitów. W 1588 roku został powołany na stanowisko nadwornego kaznodziei króla Zygmunta III Wazy. Jego najważniejszym dziełem są "Kazania sejmowe", które ukazały się w 1597 roku. Jest to zbiór ośmiu kazań będących swoistymi traktatami politycznymi. Stanowią one przykład publicystyki politycznej. Skierowane były przede wszystkim do obradujących wówczas senatorów i posłów sejmowych, którzy w głównej mierze decydowali o losach państwa. W rzeczywistości nigdy jednak nie zostały one wygłoszone. Język tych kazań jest żywy, obrazowy, obfitujący w cytaty pochodzące z Pisma Świętego i wpływający na uczucia odbiorców. Piotr Skarga nawołuje w nich swoich rodaków do opamiętania się i ratowania ojczyzny przed całkowitym upadkiem. Domaga się wzmocnienia władzy królewskiej, dziedziczności tronu, odebrania sejmowi władzy ustawodawczej, odebrania szlachcie przywilejów oraz głosi szerzenie się bezinteresownej miłości do ojczyzny i współobywateli.
Kazanie I - "O mądrości potrzebnej do rady" - kazanie to pełni rolę wstępu do całości zbioru. Kaznodzieja jezuicki wymienia i charakteryzuje w nim choroby, z powodu których cierpi nasz kraj i chyli się on ku niechybnemu upadkowi. Według Skargi tylko ten naród, który posiada moralność, nie jest dręczony przez nic i rośnie w siłę. Nawołuje, aby senatorowie odwoływali się do pomocy Boga, a wtedy on udzieli im tak potrzebnej mądrości, która pozwoli ochronić państwo przez upadkiem.
Kazanie II - "O miłości ku ojczyźnie" - zawiera omówienie sześciu najgroźniejszych chorób trapiących Rzeczypospolitą: brak miłości ojczyzny, "niezgody i roztyrki sąsiedzkie" przyczyniające się do jeszcze większego osłabienia rządów, osłabienie władzy monarszej, tolerowanie herezji, niesprawiedliwe prawa oraz "grzechy i złości jawne". Autor zarzuca szlachcie i magnatom szerzenie prywaty i dbanie tylko o swój dobrobyt. W tym kazaniu występuje słynna alegoria ojczyzny jako tonącego okrętu.
Kazanie III - "O niezgodzie domowej" - kazanie poświęcone niezgodom wewnętrznym, które niszczą państwo polskie od środka. Piotr Skarga nawołuje do zgody między Polakami, gdyż tak naprawdę wiele ich łączy, jak np. wiara w jednego Boga, podleganie temu samemu władcy i tym samym prawom. Kłótnie mogą doprowadzić do wojen domowych, które z kolei mogą wykorzystać nieprzyjaciele naszego kraju.
Kazanie IV i V - "O naruszeniu religii katolickiej" - stanowią w zasadzie jedną całość treściową. Omówienie trzeciej choroby, czyli wyjątkowego tolerowania herezji. Kaznodzieja uważał, że nadmierna swoboda religijna powoduje upadek Rzeczypospolitej. Według niego jedyną prawdziwą i słuszną religią jest religia katolicka.
Kazanie VI - "O monarchii i królestwie" - ukazanie wszystkich nieszczęść wynikających z ograniczenia władzy królewskiej. Skarga próbuje udowodnić, że monarchia jest najlepszą formą rządów. Wszyscy Polacy powinni szanować swojego władcę i być wobec niego posłusznymi. Potępia wszelkie przywileje szlacheckie, gdyż nadmierna wolność szlachecka prowadzi tylko i wyłącznie do anarchii i do upadku państwa.
Kazanie VII - "Prawa niesprawiedliwe" - według księdza Skargi prawa królewskie i Rzeczypospolitej powinny mieć na uwadze dobro obywateli oraz interes państwa. W rzeczywistości jest jednak inaczej i wszędzie szerzy się nie praworządność. Wylicza on poszczególne niesprawiedliwe według niego prawa, które osłabiają Rzeczypospolitą i uniemożliwiają ratowanie kraju przed ostatecznym upadkiem. Są to m.in.: prawo o mężobójstwie, zniesienie egzekucji wyroków sądów duchowych, konfederację warszawską oraz odwlekanie w czasie egzekwowania wyroków sądowych. Kaznodzieja domaga się również zniesienia wszelkich przywilejów szlacheckich.
Kazanie VIII - "O niekarności grzechów jawnych" - mowa o powszechnym występowaniu przeciwko prawom kościoła, przywilejom duchowieństwa oraz przeciwko współobywatelom. Główne grzechy to m.in. brak sprawnego wymiaru sprawiedliwości, ucisk chłopów, mężobójstwo, panowanie lichwy i kradzieże mienia społecznego. Wszystko to prowadzi do całkowitego upadku moralności i obyczajowości.
k.feles