Gatunki dziennikarskie:
1. GD to zindywidualizowane podstawowe struktury
2. pełniące im tylko właściwe zadanie w procesach komunikowania masowego
3. struktury te składają się z elementów tworzywa, formy, treści…
4. Występują w sposób powtarzalny w publikacjach prasowych, radiowych i telewizyjnych, a także w przekazach internetowych
- niektórzy twierdza, że GD to systemy kodów polegające na tym, że autor wypowiedzi koduje ją by była odczytywana według. jego intencji
- GD to forma umowy dwustronnej, której złamanie może zakłócić proces porozumienia się. Autor umawia się z odbiorcą, że to co będzie treścią wypowiedzi jest prawdziwe i ten, który odbiera przekaz, wie, że jest to prawdziwe.
Gatunki dziennikarskie ze względu na tworzywo:
- gatunki językowe (teksty drukowane, wygłaszane, połączone z dźwiękiem)
- g. językowe obrazowe (teksty drukowane z ilustracjami np.: teksty, zdjęcia filmowe, przekaz wizyjny (prasa, TV, radio)
- g. obrazowe ( rysunki, wykresy, zdjęcia, filmy bez tekstu, przekazy typu „non comments”, prasa, TV, Internet.
Na GD składa się:
Forma – jest kluczowym elementem przy klasyfikowaniu GD.
Na formę składa się:
- styl językowy (możliwość odróżnienia wiadomości od tekstu felietonowego czy eseju)
- kompozycja i układ (wiadomość powinna mieć właściwą kompozycję np. lid. 1, 2, 3, rozwinięcie, pytanie w wywiadzie , nie elitarny układ eseju. Pytania muszą mieć jakąś kompozycję, cechą eseju jest, że kompozycji nie ma.
- Ukształtowanie graficzne (nagłówki wytłuszczone kursywą, inter line)
- Sposób ujęcia tematu ( konkretnie i rzeczowo w artykule publicystycznym ,żartobliwie i dygresyjnie w felietonie).
- Rola i udział podmiotu autorskiego (podmiot nie obecny w wiadomości, dwa podmioty w wywiadzie, narrator w gawędzie).
GD a inne formy wypowiedzi:
- g. literackie (poemat, powieść, nowela) często dochodzi do mieszania
- gatunki z zakresu nauk (artykuł naukowy, rozprawa naukowa, wykład)
- g. sztuk pięknych (formy muzyczne, malarskie, rzeźbiarskie)
- g. filmowe (western, kryminał, komedia)
- g. z zakresu sztuki estradowej (piosenka, kabaret, cyrk)
- g. z zakresu reklamy (neony, opakowania, spoty)
Czym różnią się gatunki dziennikarskie od gatunków literackich:
- teksty dziennikarskie odnoszą się do rzeczywistości sprowadzalnej, literatura to raczej świat fikcji.
- GD mają ścisły związek z mediami
- g. literackie występujące w mediach, nie pełnią funkcji powiadamiania i nie kształtują opinii publicznej.
Dobór i zakres stosowania GD wynika z:
- sytuacji w jakiej realizuje się komunikat
- adresata ( nie możemy stosować form wyrafinowanych jeśli kierujemy przekaz do zwykłego odbiorcy np.: FAKT
- funkcji i celu publikacji (jeśli chcemy poruszyć środowisko opiniotwórcze to będziemy używali form publicystycznych , reportażu opiniowego, artykułu dyskusyjnego, budowanego na ostrej tezie co ma na celu wywołanie publicznej dyskusji, jeśli chcemy kogoś ośmieszyć- felieton.
Synkretyczność gatunkowa:
Rzadko można spotkać czysty gatunek, jest on zawsze skażony synkretycznością. Tzw. „czyste”, klasyczne gatunki pojawiają się obecnie niezbyt często. Rozwój technologiczny mediów, szybkości i zasięg przekazu doprowadził do mieszania się cech i konwencji gatunkowych. Proces ten objął nie tylko gatunki stricte dziennikarskie, ale doprowadził do mieszania się cech wypowiedzi dziennikarskiej.
Co należy zrobić by właściwie nazwać i sklasyfikować gatunek:
Dominata gatunkowa, czyli zespół cech, które dominują lub przeważają w wypowiedzi, niekiedy trzeba zrobić to dwukrotnie czyli najpierw stwierdzić czy jest to gatunek dziennikarski a po odpowiedzi twierdzącej według tej samej metody dominaty zaliczyć go do odpowiedniej grupy (w pierwszej kolejności).
-------------------------------
Gatunki dziennikarskie GENEZA i EWOLUCJA:
GD pojawiają się wtedy, kiedy pojawiają się formy przekazu.
GD mają początek, kiedy ludzie zaczęli się komunikować ( słowo, obraz, obraz i tekst)
Czasy Rzymskie:
- ACTA POPULI ROMANI pierwszy publiczny, periodyczny środek przekazu (tabliczki ustawione z informacjami np.: wyniki igrzysk, zawodów, życia)
- piśmiennictwo epistolarne (początki publicystyki)
- początki retoryki –MARCUS FABIUS QUINTYLIANS autor formuły 5 pytań: KTO?, CO?, GDZIE?, KIEDY?, JAK? Żeby kogoś dobrze poinformować trzeba odpowiedzieć na te 5 pytań. Potem doszło pytanie: z jakim skutkiem?
Epizod Chiński:
VII w. kaligrafowane na papierze ryżowym zbiory przekazów rozporządzeń rozpowszechniane za czasów dynastii TANG. VII-IXw (TANG)
Europa między średniowieczem a odrodzeniem:
- początki informacji prasowej
- zbiory doniesień dla dworów, firm handlowych i banków
- pierwsze AVISSO i ZEITUNG
- druki ulotne operujące zrazu wiadomością, później relacją oraz ilustracją (XVw.)
- ESSAIS Michaela Montaigna wydane w 1580r to pierwszy gatunek literacki, który znalazł poczesne miejsce w publicystyce.
Periodyczna prasa informacyjna XVIII i jej cechy:
- wiadomości, wzmianki, relacje zamieszczono w sposób przypadkowy, wg. kolejności spływu (czasami numer otwierała nie istotna informacja)
- układ prasy statyczny, książkowy, jedno lub dwułamowy.
- brak światła (były akapity)
- pagina ciągła (kolejna strona)
- brak wyodrębnionych nagłówków
- wygórowana cena
Pierwszy dziennik 1702 – THE DAILY COURANT
Wiek XVIII to prasa społeczno kulturalna:
- krystalizują się takie odmiany jak: artykuł publicystyczny i esej.
- 1665r. W Jurnal des Sorantes zamieszczono recenzję 1 ksiązki
- 3 lata później w londyńskim Mercurius Politycus – 1 reklama
- Tomy prasy otwierają się na formy liter.-nauk.
Oświecenie (czas przełomu) :
- rozwój czytelnictwa
- prasa różnicuje się tematycznie i formalnie (opisy krajów egzotycznych, odkrycia naukowe, rozwój rolnictwa)
- pojawiają się pierwsze magazyny (reprodukcje rysunków i rycin)
- Krystalizują się wszystkie klasyczne formy wypowiedzi prasowej.
MONITOR –pierwsze polskie czasopismo moralizatorskie
(Franciszek Bohomolec- uważany za „ojca felietonistów”)
Wielka Rewolucja francuska i jej prasa:
- prasa jako instrument polityki (skuteczność)
- nakłady niektórych dzienników przekroczyły100 tys. Egzemplarzy
- po raz pierwszy tak wielką rolę w kształtowaniu nastrojów mas odegrała prasowa karykatura i rysunek satyryczny.
- w publicystyce królował komentarz mistrzów gatunku J. Reul Morat’a czy Kamila Desmoulins’a
80% francuzów była niepiśmienna, dlatego używano rysunków satyrycznych i karykatur (okazało się że można wpłynąć na nastroje społeczne karykaturą).
1794 Telegraf optyczny –ksiądz Cloud Chopp na 200 kilometrowej trasie, między Paryżem a Lille ustawia 20 stacji. Wiadomość biegnie 2 min. Atakowany przez wrogów, posądzony o plagiat, popełnia samobójstwo.
Rok 1800 –rok FELIETONU
- do Journal des Debates dołączono luźną kartkę zadrukowaną tekstami błahymi i żartobliwymi, którą nazwano FEUILLE
- z czasem kartka przekształciła się w stałą rubrykę felietonową
- jeszcze przez wiele lat publikowano tam teksty o innej niż felietonowa, stylistyce.
Przed rokiem 1800 pisano felietony, ale nie były one tak nazwane.
Daniel Defoe – jako pierwszy wprowadził na początku XVIIIw. - stylistykę.
Epoka napoleońska:
- stworzył klimat i potrzebę świadomego kształtowania poglądów i postaw społecznych, poprzez manipulację informacją i jednostronną publicystykę.
- doceniał rolę prasy w kształtowaniu pozytywnego wizerunku swojej osoby i państwa
- przypisuje się mu pierwszeństwo w posługiwaniu się terminem „ opinia publiczna”
Reformy Emila De GIRARDIN:
1831 prasa nowoczesna.
- prasa miała stać się tworem i podlegać grze rynkowej
- powinna pozyskiwać jak największą grupę prenumeratorów
- powinna być tania i atrakcyjna dla przeciętnego człowieka
- powinna stronić od polityki
Francja jest kolebką prasy nowoczesnej.
Egirazolin zaproponował układ cztero kolumnowy, duża winieta tytułowa, numer rozpoczynał
artykuł wstępny: strona 1 miała być stroną handlową. Druga kolumna informacyjna – giełdowa, ceny towarów. Kolumna 3 publicystyczna 0 1/3 kolumny;
pod pał (tzw. podgląd) oddzielający tekst od np.; rubryki felietonu kolumna 4 była poświęcona wyłącznie ogłoszeniom i reklamom.
Rok 1836 początek (rewolucji) rywalizacji o czytelnika:
- do walki stają dwa paryskie dzienniki
- pierwszy to LA PRESSE Emila de Girardin
- druga to Le Siecle Armanda Dutacga
Wydawcy zaczęli prześcigać się w dostarczaniu materiałów lepszych, poczytnych, pozyskiwanie gwiazd (literaci) noweli i powieści. Pisarz wykreowany przez prasę Aleksander Dumas (zatrudniał pisarzy którzy wypełniali jego pomysły, dlatego bo prasa najwięcej od niego wymagała).
Wyniki rywalizacji:
- nowy dynamiczny układ dziennika
- rozbudowane i krzykliwe nagłówki
- różnorodne elementy graficzne
- dominacja form informacyjnych
- powieść odcinkowa
- niska cena
- kolportaż bezpośredni
„prasa bulwarowa” wywodzi się z okresu kiedy młodzi chłopcy sprzedawali ją na paryskich bulwarach.
„LE PETIT JOURNAL” pierwsze masowe pismo informacyjne o nakładzie 300 tyś. egzemplarzy (Moise Miliard) kosztował 1 SU (najmniejsza moneta we Francji)
Agencje prasowe:
- Charles Houas i jego biuro handlu informacją (pierwsza europejska AP)
- berlińscy plenipotenci
- Bernard Wolf (BPA) obecnie
- ISRAEL BEER VEL JULIUSZ REUTER (AP REUTERA) OBECNIE
Rozwój dziennikarstwa agencyjnego:
DEPESZE
- Samuel Morse jego telegraf i alfabet zaprezentowany w 1840r.
- pierwsze depesze 1844 w „ Boltimowe Patriot”
- brytyjski „Times” (w tym roku) publikuje depesze o narodzinach syna królowej Wiktorii.
POCZATKI FOTOGRAFII PRASOWEJ:
- Zois Daoguerre 1839
- 1842 „ Illustrated London News” pierwsze zdjęcia
- fotoreportaże - z wojny krymskiej Roberta Fentona 1855 I wojny secesyjnej Matthew Brady (1861-1865)
- pierwsza fotografia autentyczna fotografia prasowa 1888r. (portret)
Schyłek XIXw :
- kończy się w prasie europejskiej proces formowania się wszystkich klasycznych gatunków informacyjnych i publicystycznych oraz ich odmian
- chronologicznie ostatnim był reportaż społeczny.
Nowe medium – film Bracia Lumiere 1885r.
Początki radia:
- 1914 pierwsza publiczna audycja (Belgia)
- chronologicznie ostatni był reportaż społeczny
- ramówka radiowa zawiera klasyczne gatunki prasowe (wiadomość, depesze, felieton, Gawęda, komentarz; formy zmodyfikowane- transmisja; muzyka, literatura, rozrywka, reklama)
Telewizja:
- prace badawcze lata XX
- w 1929r. pierwsza stacja nadawcza w USA
- w 1935r. pierwsza elektroniczna stacja nadawcza w USA
Rewolucja internetowa:
- charakter globalny
- dodatkowy kanał dla mediów
- internetowe wersje gazet, chat, programy radiowe i telewizyjne
- portale pełniące funkcje czasopism i gazet
Gatunki informacyjne: „ Dziennikarze są historykami chwili” Albert Camus
INFORMACJA:
- o informacji mówi się jako o drugim obok publicystyki podstawowym rodzaju wypowiedzi dziennikarskiej, które są zbiorem publikacji o właściwym ich celach stylu kompozycji, źródła i miejsca publikacji.
- informacją potocznie nazywamy różne jej odmiany: wiadomość, notatkę, wzmiankę
Informacja może istnieć bez publicystyki zaś publicystyka nie może istnieć bez informacji.
Publicystyka to zwykle łączenie informacji wiązania przyczyn ze skutkami, analizowanie ciągów zdarzeniowych i refleksja intelektualna.
Informacja powiadamia o faktach, publicystyka o sądach.
Informacja poszerza zakres uczestnictwa w dziejących się wydarzeniach, pub. pogłębia przeżywanie tych zjawisk.
Informacja to przekazywanie odbiorcy za pośrednictwem mediów aktualnych treści poznawczych.
Publicystyka natomiast to aktualne tendencje (subiektywne) interpretowanie wszelkich zagadnień społecznych.
Cechy informacji:
- aktualność –actus czyń, działanie, jak najszybszy przekaz po fakcie
- wierność – odzwierciedlenie opisywanej lub pokazywanej rzeczywistości
- zrozumiałość –wiele przekazów o charakterze informacyjnym odbiorcy rozumieją. W miarę możliwości należy unikać wyrazów obcojęzycznych i nazw fachowych.
- zwięzłość –to w pewnym uproszczeniu dobranie takich środków językowych, by za pomocą niezbyt wielu słów precyzyjnie opisać istotę wydarzenia.
- ścisłość i jednoznaczność –komunikat powinien dotyczyć faktów przedstawionych w sposób konkretny. Należy unikać ujęć dygresyjnych i wątków pobocznych.
- obrazowość – należy używać wyrazów i sformułowań dających odbiorcy możliwość wyobrażenia sobie opisywanej sytuacji. Inform...
kasia.lukawska