Ćwiczenia 9.docx

Ćwiczenia 9

Rozumowanie dedukcyjne

Rozumowanie dedukcyjne

·         polega na wyciąganiu wniosków z przesłanek z wykorzystaniem formalnych reguł logiki

·         wniosek taki jest NIEZAWODNY

·         wniosek prawdziwy nie musi być zgodny ze stanem faktycznym à należy odróżnić logiczną poprawność wniosku, wynikająca z rzetelnego zastosowania reguł wnioskowania, od jego prawdziwości, czyli zgodności ze stanem faktycznym

·         nie prowadzi do uzyskania nowej wiedzy

·         badania:

o        wymagające ewaluacji konkluzji

o        wymagające generowania konkluzji

(1)    wniosek KONIECZNIE wynika z przesłanek

(2)    wniosek jest  MOŻLIWY w świetle przesłanek

(3)    wniosek jest BŁĘDNY w świetle przesłanek

Niektóre A są B.

(1)     Wszystkie A są B

(2)     Żadne A nie są B

(3)     Niektóre A nie są B

(4)     Wszystkie B są A

(5)     Niektóre B są A

(6)     Żadne B nie są A

(7)     Niektóre B nie są A

Rozumowanie indukcyjne

·         Polega na wprowadzaniu nowych twierdzeń lub hipotez na podstawie skończonej liczby zgromadzonych przypadków (obserwacji)

·         Prowadzi do wykrycia i sformułowania prawidłowości ogólnych (przedmiotu twierdzenia)

·         Wniosek nie uwzględnia możliwości zaobserwowania w przyszłości zjawiska do którego ludzie nie dotarli w momencie formułowania wniosku

·         Dostarcza nowych informacji, jest sposobem nabywania nowej wiedzy

Psychologów poznawczych interesuje raczej deskryptywny niż normatywny poziom analizy rozumowania. (Jak przebiega proces umysłowy w trakcie rozumowania?)

W.Ewans:

1. problem kompetencji w zakresie rozumowania, który prezentują osoby bez specjalnego przygotowania z logiki

2. identyfikacja systematycznych tendencji ­w rozumowaniu, szczególnie tych, które skutkują popełnianiem błędów

3. wpływ zawartości zadania i kontekstu na rozumowanie

Rozumowanie sylogistyczne

·         Schematy wnioskowania dedukcyjnego, w których wniosek wyciąga się na podstawie dwóch przesłanek

·         Pierwsza przesłanka: termin większy (orzecznik wniosku, predykat) i środkowy
Druga przesłanka: termin środkowy i mniejszy (podmiot)

Adam jest wyższy od Bartka /Bartek jest wyższy od Cezarego/ Zatem Adam jest wyższy od Cezarego

·         W sylogizmie liniowym związek między wszystkimi trzema terminami ma charakter liniowy i dotyczy porównania natężenia (ilościowego/jakościowego)

·         Sylogizmy kategoryczne, orzekają o przynależności użytych w nich terminów do określonej kategorii à powstają cztery rodzaje przesłanek
1. Ogólno-twierdząca „a” (affirmo): Wszystkie A są B

2. Ogólno-przecząca „e” (nego): Żadne A nie są B

3. Szczegółowo-twierdząca „i” (affirmo): Niektóre A są B
4. Szczegółowo-przecząca „o” (nego): Niektóre A nie są B

Wniosek, że ludzie zwykle myślą nielogicznie jest uzasadniony o tyle, o ile jeko model normatywny stosujemy kryteria logiki formalnej.

Logika wielowartościowa – dopuszcza więcej niż dwie wartości logiczne (prawda/fałsz)

Błędy rozumowania sylogistycznego

·         Efekt atmosfery – tendencja do generowania wniosków na podstawie atmosfery tworzonej przez kwantyfikatory zawarte w przesłankach (wszystkie, wszystkie à wszystkie)

o        Faworyzowanie konkluzji negatywnej (żaden)

o        Faworyzowanie konkluzji szczegółowej (wszystkie, niektóre à niektóre)

Podobieństwo syntaktyczne przesłanek – jeśli obie przesłanki sa opatrzone takim samym kwantyfikatorem, ich składnia, tworząc określoną atmosferę, skłania nas do użycia podobnej składni we wniosku.

Hipoteza inwersji terminów w przesłankach – odwrócenie kierunku relacji między terminami zawartymi w przesłankach sylogizmu („Wszystkie A są B” to „Wszystkie B są A”)

Błąd inwersji – polega na stosowaniu równoważności w miejscu zawierania się (inkluzji) zbiorów w przypadku kiedy jest to nieuprawnione.

Hipoteza strategii dopasowania – wybór konkluzji pasującej do logicznej formy tej przesłanki, która jest bardziej „zachowawcza” (dotycząca mniejszej liczby przypadków) ß badania Wetherica i Gilhooly’a  konstruowania przesłanek

Formy reprezentacji sylogizmów liniowych – czy jest to reprezentacja wizualno-przestrzenna?
Reprezentacja przestrzenna – wyobrażenie sobie każdego z trzech terminów sylogizmu na liniowym kontinuum.
Reprezentacja propozycjonalna
Model werbalny
Model obrazowy
Stenberg zaproponował model mieszany. Sądy stosujemy w celu utworzenia reprezentacji informacji zawartych w przesłankach. Następnie przekształcamy te reprezentacje w postać wizualną w celu wyprowadzenia wniosku albo jego weryfikacji.

Uprzednia wiedza, a szczególnie osobiste poglądy i przekonania są istotną przyczyną błędów.

Interferencja dwóch czynników:

·         Logiczna poprawność wniosku

·         Jego prawdziwość, albo zgodność z przekonaniami

Wniosek może być:

(1)    Logicznie uprawniony i „sam w sobie” prawdziwy

(2)    Uprawniony, ale fałszywy

(3)    Nieuprawniony, ale prawdziwy

(4)    Nieuprawniony i fałszywy

Rozumowanie warunkowe (mgr. Kaczmarek powiedział, że to jest najważniejsze – jedyne ważnej z tego tematu)

Jest częścią logiki, zajmującej się rachunkiem zdań (Implikacja składa się z dwóch zdań: poprzednika i następnika, połączonego spójnikiem „jeżeli… to…” à „Jeżeli p to q”.

(1)    Modus Ponens
Jeżeli p, to q

P

Więc: q

(2)      Potwierdzenie
(afirmacja) Następnika

Jeżeli p, to q

q

Więc: p

(3)     Zaprzeczenie Poprzednika

Jeżeli p, to q

nie P

Więc: nie q

(4)    Modus Tollens

Jeżeli p, to q

nie q

Więc: nie p

Schematy (1) i (4) są niezawodne – ich użycie jest uprawnione i konkluzywne z logicznego punktu widzenia.

Zadanie selekcyjne Wasona
Jeżeli z jednej strony karty jest samogłoska, to z drugiej jest liczna parzysta.
 

Badani powinni podjąć decyzje o odwróceniu karty: A i 9

Modus ponens – odsłonięcie jedynie karty A à musiałaby znajdować się pod nią liczba nieparzysta, aby móc sprawdzić poprawność implikacji
Afirmacja następnika – odsłonięcie kart A i 6

Znacznie większa poprawność rozumowania warunkowego, gdy następuje zmiana treści z „abstrakcyjnej” na „życiową” à Efekt materiału tematycznego

Posługiwanie się implikacją w sytuacją społeczną – poproszenie badanych o wczucie się w rolę detektywa albo badacza społecznego. Badani o ile wcielali się w rolę detektywów świetnie radzili sobie z modus ponens i modus tollens. Badani, którzy byli badaczami społecznymi popełniali tyle samo błędów co w abstrakcyjnych badaniach Wasona.

Kontekst

·         Jest czynnikiem zmniejszającym ilość błędów w rozumowaniu (pada deszcz, Fred jest mokry; + pada śnieg)

·         Może przyczyniać się do zmniejszenia poprawności ( Ola, biblioteka, godziny otwarcia) à dodatkowa przesłanka może zwiększyć liczbę lub poziom złożoności modeli umysłowych, reprezentujących sytuację opisaną za pomocą kilku implikacji.