472.pdf

WYCHOWANIE W ŚREDNIOWIECZU

Średniowiecze było najdłuŜej trwającą epoką, powstało w momencie upadku

cesarstwa rzymskiego. Wojny, zuboŜenie miast i miasteczek spowodowały gwałtowny zanik

szkół. Niekiedy rodziny zamoŜne starały się dawać ogładę umysłową swoim dzieciom, lecz i

to z czasem zanikło. Kościół musiał przejąć rolę opiekuna wykształcenia, chcąc nawracać

barbarzyńskie ludy. Nie mógł się oprzeć na wychowaniu staroŜytnym, poniewaŜ poglądy te

były sprzeczne. W staroŜytności pielęgnowane było ciało, kościół natomiast uwaŜał, Ŝe ciało

było skupiskiem nierządu, hamujący rozwijanie się charakteru duchowego człowieka. Stąd

wyszedł kierunek ascetyczny, poniewaŜ umartwienie ciała zmierzało do zmiany charakteru

ludzkiego. Rodzina powinna zwracać uwagę na wychowanie moralne dzieci, a rozwój

umysłowy potrzebny był tylko po to, aby zrozumieć zasady wiary. Uczono więc religii

chrześcijańskiej, która stała się głównym przedmiotem kształcenia, opartej na Piśmie

Świętym. Podstawą więc była nauka czytania i pisania. JuŜ ojcowie kościoła stwierdzili, Ŝe

aby zgłębić Pismo Święte potrzebne jest przechodzenie studiów szkolnych, a zatem

duchowieństwo nie powinno się od nich odsuwać. W VI wieku Kościół na Zachodzie był

prawie bez szkół, a i sam był naraŜony na zgubne skutki ciemnoty, a ogół chrześcijaństwa był

podejrzliwy na wszelkie przejawy wiedzy.

Zmiany w wykształceniu zaczynają być widoczne w VIII w n.e. za panowania Karola

Wielkiego – władcy państwa frankońskiego, pragnął on doprowadzić do zjednoczenia

podbitych narodów o róŜnej kulturze i obyczajach. Czynnikiem który mógł scementować

poszczególne narody była religia chrześcijańska. Kler za czasów jego panowania stał na

niskim poziomie umysłowym i moralnym, podniesienie poziomu umysłowego widziano w

oświacie. Aby zapewnić odpowiedni poziom polecił biskupom podjąć pracę nad

dokształcaniem całego kleru, i nauczać ich siedmiu sztuk wyzwolonych. Wydał polecenie aby

w kaŜdym mieście jak i na wsi powstawały szkoły nie tylko dla kształcenia kleru, ale i dla

świeckich chłopców. Poznając kulturę staroŜytną i jej dorobek Karol Wielki zaczął ściągać na

swój dwór włoskich uczonych i zorganizował szkołę pałacową. W szkole tej uczono siedmiu

sztuk wyzwolonych, duŜy nacisk kładziono na przedmioty matematyczne, ale takŜe uczono

umiejętności redagowania dokumentów państwowych oraz zarządzeń państwowych. Karol

Wielki zakładając tego typu szkołę, pragnął, aby choć częściowo zmniejszyć ciemnotę swoich

czasów, która większość zjawisk otaczającego świata tłumaczyła działalnością złych i

dobrych duchów, a choroby były karą za grzechy. Próba realizacji powszechnego nauczania

przez Karola Wielkiego spotkała się z duŜym oporem kościoła, szlachty i chłopstwa.

Sytuacja ta uległa zmianie dopiero w IX w., gdy władze kościelne zaniepokoiły się

wysiłkami następców Karola Wielkiego i jego naśladowców, którzy zmierzali do stworzenia

oświaty pod opieką władz świeckich. Organizowanie wychowania przez osoby świeckie stało

się dla kościoła szkodliwe. Sobór latareński z 1179r. nałoŜył obowiązek na powstanie szkół

katedralnych a środki na ich utrzymanie zabezpieczył dochodami kościoła. Biskup powoływał

specjalnego urzędnika do nadzorowania szkolnictwa na terenie własnej diecezji, nazywanego

scholastykiem. Scholastyk nie tylko odpowiadał za szkoły, ale równieŜ wydawał pozwolenie

na prowadzenie szkół. W szkołach tych kształcić mogli się tylko kandydaci do stanu

duchownego, a osoby świeckie mogły w tych szkołach się kształcić tylko wtedy, kiedy

cieszyli się poparciem wysokich osobistości kościelnych.

Znaczniej wolniej powstawały szkoły parafialne, pomimo nałoŜenia obowiązku ich

zakładania przez papieŜa Leona IV. Powstawały one w przy niektórych wiejskich kościołach,

kształcąc kandydatów na proboszczów wiejskich. Program nauczania obejmował: naukę

śpiewania Psalmów, czytania i pisania.

Najbardziej opornie rozwijały się szkoły klasztorne, ich rozkwit przypadł na IX w., oddając

wielką przysługę naukom świeckim. Szkoły te powstały na terenach Francji, Wielkiej

Brytanii, Irlandii.

Metody wychowania w średniowieczu były bardzo zacofane w porównaniu z okresem

staroŜytnym. Uczniowie podawani byli karom cielesnym za najmniejsze przewinienie.

Nauczyciel bił uczniów nie tylko za przewinienia zawinione, ale teŜ za przewinienia nie

stwierdzone. Karę spadały na dzieci nie tylko za złą wolę, ale teŜ za roztargnienie w czasie

nauki lub teŜ za słabą pamięć, poniewaŜ na pamięci opierało się całe nauczanie. Językiem

nauczania była łacina, a uczniom zabroniono się posługiwać językiem ojczystym. Autorytet

nauczyciela był nie podwaŜalny.

Program nauczania oparty był przede wszystkim na siedmiu sztukach wyzwolonych,

pozwalając młodzieŜy na zrozumieniu prawd religijnych i ksiąg kościelnych. Uczeń najpierw

uczył się nauki czytania i pisania, gramatyki łacińskiej ułatwiającej poprawne mówienie i

pisanie. Bez tych umiejętności nie mógł się obyć się Ŝaden duchowny. Po opanowaniu

gramatyki łacińskiej uczniowie przystępowali do nauki retoryki, jako kancelaryjnego stylu

redagowania urzędowych dokumentów i listów. Dialektyka nie cieszyła się popularnością w

średniowieczu, poniewaŜ budziła największą nieufność kościoła, poglądy na dialektykę

zaczęły się zmieniać w X w. pod wpływem dzieł Arystotelesa. Gramatyka, retoryka i

dialektyka stanowiły niŜszy stopień nauczania w szkołach średnich. WyŜszy stopień

obejmował arytmetykę, astronomię, geometrie, muzykę. Kościelna szkoła przejęła te nauki ze

staroŜytności, które nie wywierały złego wpływu na młodzieŜ swym pogańskim charakterem.

Celem pracy szkolnej było przede wszystkim wychowanie a potem nauczanie.

Ukształtowały się teŜ odrębne systemy wychowawcze uzaleŜnione od stanu

społecznego takie jak: rycerstwo, rzemieślnictwo. Idealny rycerz musiał nauczyć się władania

mieczem, pieśni rycerskich. Jego zadaniem była obronna miasta, słabszych ludzi. Nauka

czytania i pisania nie była mu potrzebna. Rzemieślniczy, kupcy posiadali swój odrębny

system kształcenia. Skupiali się w związkach nazwanymi z języka niemieckiego cechami.

Dziecko wychowało się w rodzinie majstra cechowego. Uczyło się zasad solidarności

narodowej i obronny interesu ludzi danego cechu. Dziecko po kilku latach nauki otrzymywało

tytuł czeladnika, a po zdanych egzaminie otrzymywał tytuł mistrza cechowego.

Na terenach dawnego cesarstwa rzymskiego we Francji Włoszech przetrwały szkoły,

które były załoŜone jeszcze przez Rzymian. Specjalizowały się w nauczaniu filozofii,

medycyny, prawa rzymskiego. Nazywano je studia generalia czyli szkoły powszechne, bo

były otwarte dla kaŜdego mieszkańca średniowiecznej Europy. MłodzieŜ która ściągająca do

tych szkół, była zwabiona sławą mistrzów wykładających w tych szkołach. Z tych szkół

wywodzą się średniowieczne uniwersytety.

Ukształtowały się dwa typy uniwersytetów:

Paryski - władza w rękach kościoła,

Boloński - władza w rękach studentów.

W XIII w zaczęły powstawać w Europie uczelnie, które stawały się szybko głównymi

centrami nauki. Cenione były najwyŜej przez monarchów i papieŜa. Uniwersytety powstały w

takich miastach jak: ParyŜ, Bolonia, Padwa, Cambrigge, Oxfort, Praga Czeska, w Krakowie.

Uniwersytet Krakowski był załoŜony przez króla Kazimierza Wielkiego w 1364r. (typ

boloński) i posiadał trzy wydziały: siedmiu sztuk wyzwolonych, prawa rzymskiego,

medycyny, odnowiony w 1400r. przez króla Władysława Jagiełłę (typ paryski). Za zgodą

papieŜa mógł powstać jeszcze wydział teologiczny. Uniwersytet Krakowski finansowany był

przez króla Kazimierza wpływami z kopalni soli w Wieliczce, a potem przez Władysława

Jagiełłę dochodami z cła krakowskiego.

Od początku powstania uniwersytetów realizowana była zasada samorządności, wyboru

władz uniwersyteckich, prawo wykładania dla profesorów, powoływania sądów

uniwersyteckich.

Zajęcia uniwersyteckie sprowadzały się do trzech podstawowych form: wykładów, ćwiczeń i

dysput. Uniwersytety średniowieczne składały się z czterech wydziałów: teologii, prawa

rzymskiego i kanonicznego, medycyny, ale Ŝeby moŜna było studiować na tych wydziałach

student musiał ukończyć wydział siedmiu sztuk wyzwolonych. Po ukończeniu podstawowego

wydziału sztuk wyzwolonych otrzymywał tytuł bakałarza, a po dalszej nauce na pozostałych

wydziałach trwającej dwa lata tytuł mistrza.

Powstanie uniwersytetów przyczyniły się do przełomu mentalności Europejczyków i rozwoju

kultury Europy i stawały się międzynarodowymi ośrodkami Ŝycia naukowego, co

doprowadziło do upadku średniowiecza i powstania nowego okresu zwanego Odrodzeniem

lub Renesansem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: