Sciagi_Historia_wychow_.doc

HISTORIA to nauka, dzięki której poznajemy dzieje ludzkości, czyli wydarzenia związane z życiem człowieka od najstarszych czasów. Historia wychowania jest tłem do zrozumienia historii, aby móc poznać prawidłowo m. in. daną epokę. Teorię wychowania wymyślił Kristian Szwarc. W 1802r. wydał „Nauki o wychowaniu”, a w 1822r. „Historie wychowania”.

SPARTA: Organizację systemu wychow. spartańskiego przypisuje się mitycznemu prowodawcy Sparty – LIKURGOWI. Podział społeczeństwa w Sparcie: HELOTOWIE (chłopi, niewolnicy, ok. 250000), PERJOJKOWIE (klasa średnia, ok. 10000) i Spartanie (ok. 2500 osób). Wychowanie w Sparcie było całkowicie w rękach państwa i miało charakter surowego wychowania fizyczno-wojskowego. Państwo decydowało, które  z dzieci nadawało się do życia, a które skazać na śmierć (chore, ułomne-zrzucano z góry Tajgetos). Państwo organizowało wychowanie dzieci w instytucjach państwowych. Do 7 lat dziecko przebywało w domu, a od 7 do 30 roku życia młody Spartanin był poddany surowemu reżimowi wychowawczemu. Od 7 do 18 r.ż. wychowywał się w państwowych inst. Typu koszarowego, a od 18-20 r.ż. przygotowywany był do służby wojskowej, którą następnie pełnił do 30 r. ż. Potem stawał się pełnoprawnym obywatelem. Istotą było – wychowanie jednostek mocnie fizycznie, zahartowanych, zaprawionych do walki, nieustraszonych i ofiarnych.. Gotowość bojową sprawdzano w tzw. kryptejkach (najazd na wioski i krwawa rzeź niewolników i helotów). Wychowanie umysłowe ograniczało się jedynie do nauki czytania i pisania, elementarnych rachunków, opowiadań oraz pieśni wojennych i patriotycznych. Wypowiedzi były lakoniczne (słowo od krainy Lakonia-kraina na pd-wsch części Poloponezu).

ATENY: Wychowanie w Atenach było znacznie łagodniejsze, niż w Sparcie.

Do siódmego roku życia dzieci mieszkały w części domu przeznaczonej dla kobiet. Po ukończeniu tego wieku dziewczynki nadal pozostawały w domu, a chłopcy byli zabierani od  niańki i oddawani pod opiekę pedagoga – niewolnika, który odtąd wszędzie im towarzyszył. Pedagog uczył chłopca dobrych manier i mógł go ukarać, gdy ten był nieposłuszny. Odprowadzał go do szkoły, często był obecny przy lekcjach, by mieć pewność, że chłopiec pilnie słucha. Do szkół uczęszczali wszyscy chłopcy z wyjątkiem tych z najbiedniejszych rodzin. Lekcje odbywały się w prywatnych domach nauczycieli. Naukę prowadziło trzech nauczycieli: gramatysta, kitarzysta, paidotryba. Uczono ich czytania, pisania i arytmetyki. Uczyli się także poematów Homera i ich głośnej recytacji. Po dwóch latach edukacji uczniowie rozpoczynali naukę muzyki i byli wprowadzani w tajniki sztuki poetyckiej. Gdy chłopiec kończył dwanaście lat, głównym przedmiotem jego edukacji stawało się wychowanie fizyczne. Przechodzili wówczas pod opiekę wychowawcy zwanego paidotribes. Uczył on gimnastyki oraz innych ćwiczeń fizycznych w celu przygotowania Ateńczyków do udziału w olimpiadach. Chłopcy byli dzieleni na dwie grupy według wieku. Lekcje odbywały się w palestrze. Był to rodzaj boiska otoczonego kolumnadą i tam też uczniowie pobierali nauki z zakresu literatury, poezji i wymowy. Chłopcy ćwiczyli nago. Po rozgrzewce rozpoczynali ćwiczenia w takich dyscyplinach, jak: rzut oszczepem i dyskiem, biegi – dolichos (bieg długi na 4,5 km), z pochodniami, ciężarkami, łucznictwo, walka na pięści, skoki oraz zapasy – pankration
Olimpiady w życiu mieszkańców starożytnej Grecji odgrywały bardzo ważną rolę. Najważniejsze igrzyska odbywały się od 776 r. p.n.e., co cztery lata w Olimpii, ale sławne były także zawody w Delfach, Koryncie i Argolidzie. Zwycięzca na okres 4 lat stawał się bohaterem, o którym śpiewano pieśni. Był pierwszym obywatelem przyjmowanym z honorami w każdym greckim polis. Celem igrzysk było wyłonienie indywidualnych zwycięzców w każdej dyscyplinie. Zawodnicy przychodzący na metę biegów, jako drudzy lub trzeci w ogóle nie byli brani pod uwagę. Obok dyscyplin sportowych odbywały się także konkursy literackie, oratorskie i muzyczne. W tym okresie powstało wiele nagich posągów, m.in. „Dyskobol” Myrona.

Wykształcenie zarówno umysłowe, jak i gimnastyczne kontynuowali młodzi Ateńczycy w tzw. gimnazjach, utrzymywanych przez gimnazjarchów, ale nadzorowanych już przez specjalnych. urzędników państwowych zwanych sofronistami. Do gimnazjów zaglądali filozofowie i uczeni, którzy w czasie przerw między ćwiczeniami gimnastycznymi prowadzili tam z dorastającą młodzieżą rozmowy i dyskusje na tematy moralne, polityczne i naukowe.

Uwieńczeniem systemu wykształcenia w Atenach było dwuletnie przy­gotowanie wojskowe i obywatelskie, czyli tzw. efebia państwowa,

Ateńczycy uczęszczali do Akademii, które interesowały się przede wszystkim zagadnieniami filozoficznymi. W Akademii Platona założonej w gaju Akademosa uprawiano również gorliwie nauki przyrodnicze i humanistyczne. Obok Akademii Platońskiej powstała Szkoła Arystotelesa założona w ogrodach Lykejonu (stąd nazwa Liceum), znacznie się od niej różniąca, ponieważ kształciła głównie w zakresie zoologii. W połowie V w. p.n.e. w Atenach pojawili się sofiści – sofistai, czyli ludzie uczący za pieniądze techniki wymowy niezbędnej do sprawowania władzy. Odegrali oni ważną rolę w życiu politycznym tej epoki, ponieważ pozwalali ludziom pochodzącym z rodzin niearystokratycznych, a posiadającym pieniądze na zdobycie ogólnego wykształcenia, umiejętności przemawiania i pewnej wiedzy o świecie. Sofiści zajmowali się logiką i analizą języka. Ucząc dialektyki zmuszali swoich

wychowanków do ścisłego myślenia. Stworzyli nowy, wyższy typ szkoły, która była dostępna tylko dla warstw zamożnych. Byli zdania, że ustrój, prawa, moralność są rodzajem umowy społecznej – nie mają wartości same w sobie. Znaczenie nauk sofistów dla kultury greckiej było olbrzymie. Swoimi tezami o powstawaniu państwa i prawa, jako o rezultacie procesu historycznego oraz tezami o prawie natury i o równości wszystkich ludzi podważali panujące dotąd poglądy tradycyjne. Przeciwko sposobom myślenia sofistów – relatywizmowi, wystąpił w końcu V w. p.n.e. Sokrates. Podstawa jego filozofii była idealistyczna. Syn kamieniarza ateńskiego nauczał, że istnieją powszechnie obowiązujące, niepisane prawa moralne mające charakter powszechny, niepowstające drogą umowy. Sokrates wierzył w istnienie obiektywnej prawdy i możliwość jej poznania. Według niego dobrem najwyższym i bezwzględnym jest cnota polegająca na wiedzy. Metoda nauki była dialektyczna i polegała na obalaniu argumentów rozmówcy przez doprowadzenie ich za pomocą pytań i odpowiedzi ad absurdum oraz na wydobywaniu prawdy w trakcie dyskusji. Sokrates posługiwał się metodą indukcyjną, dążył do precyzowania pojęć ogólnych. Mówił o sobie „wiem, że nic nie wiem”.

Ateńskie dziewczęta z klas średnich lub wyższych pobierały lekcje czytania, pisanie i gry na lirze pod kierunkiem domowej nauczycielki. Do ćwiczeń fizycznych były dopuszczanie jedynie w czasie uroczystości, ale nigdy publicznie, jak to miało miejsce w Sparcie. Ateńscy chłopcy pozostawali w szkole do osiemnastego roku życia. Następnie odbywali służbę wojskową. Każdy młodzieniec podlegał rutynowemu szkoleniu. Uczono podstaw musztry, w tym sposobów walki w szyku zwanym falangą, w szyku luźnym, zwartym, walki w biegu i władaniu bronią. Większość tego szkolenia młodzi Ateńczycy odbywali w przygranicznych fortach Attyki. Służba wojskowa w Atenach nie trwała długo, bo zaledwie trzy lata. Po ukończeniu służby zawierano związki małżeńskie, najczęściej ze względów majątkowych. Życie Ateńczyków nie było podporządkowane prowadzeniu wojny, dlatego też konsekwencje takiego, a nie innego wychowania były ogromne dla kultury. Swobodnie
mogły rozszerzać się ich horyzonty myślowe oraz potrzeby kulturalne W połowie V w. p.n.e. Ateny były ośrodkiem duchowego życia Hellady, gdzie jak pięknie pisał Perykles „jedna i ta sama osoba może w najłatwiejszy sposób z wdziękiem i zręcznością przystosować się do najrozmaitszych form życia i stać się przez to samodzielnym człowiekiem. Szczególna atmosfera panująca w demokratycznym państwie ateńskim tłumaczy nam, dlaczego stało się ono w V w. p.n.e. najżywszym ośrodkiem kultury, do którego ściągali z całej Grecji poeci, filozofowie i artyści.

Różnice:Wychowanie w Atenach i Sparcie bardzo się od siebie różniło, bo różne były jego cele. Sparta potrzebowała doskonałego, zdyscyplinowanego wojownika. Ateny – wszechstronnie wykształconego, pięknie mówiącego i dosadnie argumentującego polityka.

Spartański system wychowania i późniejszy sposób życia formował ludzi w ten sposób, że trudno im było zrozumieć i przystosować się do warunków świata zewnętrznego. Niezdrowa struktura społeczna i polityczna spowodowały już w VI w. p.n.e. odcinanie się Sparty od reszty świata greckiego w obawie przed „nowinkami”, które mogłyby zachwiać państwem spartańskim. Wychowanie twarde i bezwzględne stwarzało w Spartanach poczucie bezpieczeństwa i wyższości nad innymi Grekami. Istotnie zdyscyplinowany i małomówny Spartanin budził u innych Greków szacunek i podziw, często jednak wywoływał również niechęć. Spartanie byli szanowani, ale nie byli lubiani w świecie greckim. Wskutek konserwatyzmu, który miał chronić Spartan w V w. p.n.e. z ich anachronizmem gospodarczy i kulturalnym państwo spartańskie było słabe.

W Atenach w okresie demokracji (V-IV w. p.n.e.) w przeciwieństwie do Sparty państwo kładło nacisk na równomierny rozwój ducha i ciała. System wychowania miał przygotować młodego Ateńczyka do aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym i kulturalnym. Stąd duży nacisk kładziono na wszechstronny rozwój intelektualny. Ateńczycy wnieśli wiele nowego do kultury greckiej. Rozwinęli nauki humanistyczne, przyrodnicze i medyczne. Do dziś zachwycają nas ich osiągnięcia w zakresie literatury, rzeźby, ceramiki, architektury i polityki.

EPOKA HELEŃSKA: za początek można przyjąć datę 338 rpne (bitwa pod Cheroneją) i upadek niepodległości Grecji. Okres helenistyczny trwa do 30-31wpnCh. Kultura hel. Powstała z połączenia elementów greckich z elementami kultur podbitych narodów wschodnich. Do wielkich ośrodków kultury należały Ateny, Aleksandria i Antiochia (Syria)

Ateńczycy uczęszczali do Akademii, które interesowały się przede wszystkim zagadnieniami filozoficznymi. W Akademii Platona założonej w gaju Akademosa uprawiano również gorliwie nauki przyrodnicze i humanistyczne. Obok Akademii Platońskiej powstała Szkoła Arystotelesa założona w ogrodach Lykejonu (stąd nazwa Liceum), znacznie się od niej różniąca, ponieważ kształciła głównie w zakresie zoologii. W połowie V w. p.n.e. w Atenach pojawili się sofiści – sofistai, czyli ludzie uczący za pieniądze techniki wymowy niezbędnej do sprawowania władzy. Odegrali oni ważną rolę w życiu politycznym tej epoki, ponieważ pozwalali ludziom pochodzącym z rodzin niearystokratycznych, a posiadającym pieniądze na zdobycie ogólnego wykształcenia, umiejętności przemawiania i pewnej wiedzy o świecie. Sofiści zajmowali się logiką i analizą języka. Ucząc dialektyki zmuszali swoich
wychowanków do ścisłego myślenia. Stworzyli nowy, wyższy typ szkoły, która była dostępna tylko dla warstw zamożnych. Byli zdania, że ustrój, prawa, moralność są rodzajem umowy społecznej – nie mają wartości same w sobie. Znaczenie nauk sofistów dla kultury greckiej było olbrzymie. Swoimi tezami o powstawaniu państwa i prawa, jako o rezultacie procesu historycznego oraz tezami o prawie natury i o równości wszystkich ludzi podważali panujące dotąd poglądy tradycyjne. Przeciwko sposobom myślenia sofistów – relatywizmowi, wystąpił w końcu V w. p.n.e. Sokrates. Podstawa jego filozofii była idealistyczna. Syn kamieniarza ateńskiego nauczał, że istnieją powszechnie obowiązujące, niepisane prawa moralne mające charakter powszechny, niepowstające drogą umowy. Sokrates wierzył w istnienie obiektywnej prawdy i możliwość jej poznania. Według niego dobrem najwyższym i bezwzględnym jest cnota polegająca na wiedzy. Metoda nauki była dialektyczna i polegała na obalaniu argumentów rozmówcy przez doprowadzenie ich za pomocą pytań i odpowiedzi ad absurdum oraz na wydobywaniu prawdy w trakcie dyskusji. Sokrates posługiwał się metodą indukcyjną, dążył do precyzowania pojęć ogólnych. Mówił o sobie „wiem, że nic nie wiem”.
Najważniejsi SOFIŚCI to: Gorgiasz, Protagoras, Hippiasz, Antyfon i Prodikos

POJĘCIA:
Likurg- mityczny prawodawca Sparty, człowiek z autorytetem;

Helota- chłop w Sparcie; Porjojkowie – stan średni

Góra Tajgetos - zrzucano z niej noworodki z wadami lub słabowite skazane na śmierć przez państwo

Krypteja – krwawa rzeź niewolników i helotów przez spartan

Pedagog (w Atenach) – niewolnik

Pajdonom- komisarz wychowania w Sparcie

Efebia – regularna służba wojskowa

Gramatysta i lutnista- prywatni nauczyciele

Pedotriba – nauczyciel gimnastyki

Palestra-boisko, miejsce gromadzenia się młodzieży, gdzie rywalizuje między sobą

Gimnazjum - miejsce szkoła Ateńczyków

Gimnazjarcha – właściciele    lub osoby, które utrzymywały gimnazja;

Sofranista - urzędnik państwowy nadzorujący gimnazja

Wykształcenie Retoryczne-umiejętność wyrażenia w pięknym słowie zdobytej wiedzy

Wykształcenie Erudycyjne – to wykształcenie ogólne poszerzone o wiedzę fachową lub przygotow. Do zawodu

Inspektorzy lub Pedonomowie - osoby czuwające nad upowszechnieniem oświaty

Gimnazjum –szkoła w epoce helenistycznej

Scholarcha – kierownik

Eforowie – ciało ustawodawcze, urzędnicy

Gerontowie – rada starszych

Lasche – zgromadzenie ogólne

Tyrteusz – lityk

Lakoniczność – zwięzłość, precyzyjność wypowiedzi