Wykład 9: Układy smaku i węchu
· Powierzchnia języka pokryta jest gęsto brodawkami należącymi do dwóch typów: mechaniczne (większość) i smakowe.
· Na brodawkach języka znajduje sie 2- 5 tysięcy kubków smakowych.
· Komórki receptorowe odpowiedzialne za odbiór bodźców smakowych znajdują sie w kubkach smakowych.
· W każdym kubku smakowych jest 50-150 receptorowych komórek smakowych. Wymieniane są średnio co 10-30 dni.
· Rozróżniamy 5-7 podstawowych receptorów smakowych, każdy mający odmienne białko receptorowe, których pobudzenie odpowiada za odczuwanie jednego ze smaków:
o Słodki – najsilniejsza reakcja na cukry proste i dwucukry
o Słony – reakcja na kationy sodu i potasu
o Kwaśny – reakcja na jony wodoru, powstające przy dysocjacji kwasów
o Gorzki – alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Kationy dwuwartościowe.
o Umami – kwas glutaminowy, aminokwas występujący w większości białek. (od 2000r.)
o Ostatnio postuluje się istnienie jeszcze dwóch receptorów smakowych: kwasów tłuszczowych i dwutlenku węgla.
· Najmniej czułe jest wykrywanie substancji słodkich, najbardziej – gorzkich.
· Smak słodki sygnalizował obecność cukrów, których zjadanie przynosiło zysk energetyczny dopiero wtedy, gdy ich stężenie było dostatecznie duże. Odczycie goryczy jest wywołane przez wiele związków wytwarzanych przez rośliny jako substancje obronne. Wiele z nich jest silnie trujące i musi być wykrywane w bardzo małych stężeniach, by zapobiec zatruciu.
· Wiele osób (zwłaszcza kobiety) jest szczególnie uwrażliwiona na smak gorzki.
· WSZYSTKIE RODZAJE KUBKÓW SMAKOWYCH SĄ ROZMIESZCZONE NA CAŁEJ POWIERZCHNI JĘZYKA, jednak w niektórych jego rejonach pewne receptory występują częściej, co powoduje różnice wrażliwości na pewne bodźce smakowe.
· Liczba receptorów smakowych zmniejsza się z wiekiem. W okresie starości jest o połowę mniejsza (około 2tys.)
· U małych dzieci kubki smakowe występują nie tylko na języku ale i na wargach (znikają około 10 roku życia).
· U kobiet wrażliwość na bodźce smakowe wrasta w okresie ciąży.
· Droga czuciowa smakowa
· Połączenie układu smakowego z układem emocji
o Wpływ smaku na nastrój jest naszą ewolucyjną spuścizną.
o Smak słodki, sygnalizujący kaloryczny pokarm silnie pobudza przyjemne emocje.
o Podobnie przyjemny smak umami sygnalizował obecność w pokarmie ważnego dla życia białka.
o Smak słony jest ambiwalentny – bardzo przyjemny i pożądany w przypadkach niedoboru sodu, nieprzyjemny w dużych koncentracjach mogących wywołać odwodnienie.
o Smak kwaśny i gorzki wywołują na ogół nieprzyjemne emocje – miały nas ostrzegać przed niedojrzałym i trującym pokarmem roślinnym.
· Komórki receptorowe układu węchowego znajdują sie w nabłonku jamy nosowej.
· Maja one kosmki, na których są położone receptory węchowe (białka), a ich akson podąża do opuszki węchowej.
· Komórki receptorowe stale giną i stale powstają nowe.
· W każdej komórce receptorowej występuje tylko jeden z ponad 1000 receptorów węchowych.
· Jeden związek chemiczny pobudza wiele receptorów, a każdy receptor reaguje na wiele związków.
· Węch jest 10 tys. Bardziej czuły niż smak.
· Ludzie mają około 40mln komórek receptorowych węchowych; psy ok. 1mld.
· W genomie ssaków jest około 1000 różnych receptorów węchowych, ale u człowieka ekspresji ulega tylko około 300.
· Opuszka węchowa sortuje o porównuje informacje węchowe.
· Receptory jednego typu przesyłają informacje od jednej „glomeruli” w opuszce węchowej.
· Kora węchowa jest bezpośrednio połączona z układami emocji i pamięci, stąd silne reakcje emocjonalne na bodźce węchowe.
· System węchowy to jedyny system czuciowy, który nie łączy się z korą przez wzgórze. Pierwszorzędowa kora węchowa nie należy do kory nowej.
· Wtórna kora węchowa: zaliczamy do niej część kory czołowej i dolna część hipokampa.
· Interpretacja wrażeń węchowych jest bardzo indywidualna, zależna od wspomnień i emocji. Bodźce węchowe często wywołują wspomnienia.
dori.demi