Wykład 6: Behawioryzm
· Szybki rozwój przemysłu potrzebował „technokratów”
o Innowacyjnych, twórczych osób, które mogły być użyteczne dla społeczeństwa
o Nauka powinna dawać szybkie rezultaty do zastosowania w praktyce
· Osiągnięcia psychologii zwierząt
o Naukowcy sądzili, że badania nad zwierzętami ułatwiają zrozumienie człowieka
· Rozwój nauk medycznych – fizjologii
o Psycholodzy uznali, że wyjaśnień zjawisk psychologicznych należy szukać w mózgu
· Konieczność znalezienia nowych metod badań
o Introspekcja, dane subiektywne są nieprecyzyjne, zawierają błędy
· Psychologia porównawcza
o Część psychologii zwierząt
o Zoopsycholodzy badają zachowanie zwierząt dla niego samego
o Psycholodzy porównawczy – by wyciągnąć wnioski w odniesieniu do zachowania człowieka
· Karol Darwin (1809-1882)
o Wykazał morfologiczne i behawioralne związki między człowiekiem a resztą królestwa zwierząt
o Interesował się zachowaniem zwierząt, ale zastanawiał się także nad związkiem między ich zachowaniami a zachowaniem ludzi
o Najważniejsze dzieła:
ü pochodzeniu gatunków (1959)
ü pochodzeniu człowieka (1971)
ü wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt (1872)
· Georg John Romanes (1848-1894)
o Anglik, uczeń Darwina
o W badaniach nad zachowaniem wykorzystywał „introspekcję przez analogię”
o Antropomorfizm
· Edward Thorndike (1874-1949)
o Prace nad teorią uczenia się
o Podstawy pod koncepcję warunkowania instrumentalnego w behawioryzmie
o Prawo efektu Thorndike’a: zachowanie, które prowadzi do przyjemnych konsekwencji, jest powtarzane. ( i na odwrót)
· Iwan Pietrowicz Pawłow (1849-1936)
o Opisał „odruchy warunkowe” (warunkowanie klasyczne)
· Psychologia introspekcyjna była oparta na błędzie metodologicznym; miała podstawy nienaukowe.
· Stany świadomości nie mogą być obiektywnie sprawdzane, więc nie mogą być materiałem dla nauki.
· Introspekcja nie może być metodą nauki, a świadomość nie może być jej przedmiotem.
· Całe doświadczenie jest doświadczeniem zewnętrznym, nie ma doświadczenia wewnętrznego, za pomocą którego moglibyśmy coś wiedzieć bezpośrednio o swojej świadomości.
· Wiemy przez doświadczenie tylko o własnościach bodźców, a jeśli twierdzimy coś o sobie, o swej świadomości, to nie na podstawie doświadczenia.
· Świadomość nie ma dla życia znaczenia, nie ma wpływu na zachowanie się człowieka.
· Jest tylko dodatkiem do procesów fizycznych, dokonujących się w organizmie, jest ich skutkiem, a nie przyczyną; jest ubocznym procesem życia (epifenomenem).
· Pojęcie świadomości nie tylko jest pojęciem nienaukowym, ale też pojęciem pustym („pochodzi z przedwiecznych czasów przesądów i magii”)
· Puste są wszystkie pojęcia bardziej szczegółowe: wyobrażenie, wola, uwaga („doprawdy nie wiem, co one mają oznaczać”)
· Nigdy behawioryści dokładnie nie wyjaśnili, co to znaczy, że świadomości nie ma (nie ma duszy? Świadomość nie jest niczym odrębnym?)
· Po prostu przestali się zajmować świadomością
· Przedmiotem psychologii jest zachowanie się.
o Jeśli dana jest sytuacja, to jak jednostka się w niej zachowa?
o Jeśli jednostka w dany sposób się zachowała, to jaka sytuacja to spowodowała?
o Jaką reakcję wywołują dane bodźce i jakie bodźce wywołują daną reakcję?
· Zachowanie: wszelkie czynności fizyczne jednostki
o Widzialne i niewidzialne (np. wydzielanie gruczołów)
o Bierne i proste (np. spanie) i aktywne i złożone (np. pisanie książki)
· Najważniejsze zjawiska:
o Bodźce i reakcje; receptory i efektory,
o Układ nerwowy nie ma wielkiego znaczenia, tylko przenosi bodźce
· Wzruszenia – reakcja motoryczna organizmu, połączona ze zmianami w wydzielaniu dokrewnym i gruczołowym
o Wzruszeń można się uczyć, można się ćwiczyć
· Pamięć – odnawianie się w organizmie refleksów, jakie jakieś rzeczy wywołały
· Myślenie – ciche mówienie
o Gdy myślimy, mięśnie aparatu mowy są w ruchu, towarzyszą myśleniu także pewne ruchy w rękach, wnętrznościach, w całym ciele
· Mowa - rzeczy są zastępowane przez słowa;
o Dziecko uczy się rozumieć słowa, tak jak uczy się innych reakcji warunkowych
· Wg Watsona mamy bardzo wiele reakcji uwarunkowanych, niewiele stałych, wrodzonych.
· Normalne dziecko ma 3 typy reakcji wrodzonych:
o Reakcję miłości
o Reakcję leku (na nagły dźwięk, lub utratę równowagi)
o Reakcję złości (na przeszkadzanie mu w ruchach)
· Uśmiech dziecka na widok matki jest reakcją warunkową (bo widzi ją przy karmieniu)
· Watson twierdził, że reakcje człowieka zależą od warunków życia, otoczenia.
· Konsekwencje praktyczne behawioryzmu:
o Z każdym człowiekiem można zrobić wszystko, można zmieniać, ulepszać, zrobić specjalistę w dowolnej dziedzinie
· Eksperyment z Małym Albertem (1920 r.)
o Cel: uwarunkowanie emocji strachu na bodziec początkowo neutralny
· Sprawdzenie, czy Albert nie boi się białego szczura
· Prezentacja białego szczura z głośnym dźwiękiem
· Próby były powtarzane tak długo, aż Albert reagowała strachem na widok szczura
· Lek został zgeneralizowany na inne bodźce (futro matki, broda świętego Mikołaja
· Watson chciał także udowodnić, że wyuczona reakcje strachu można oduczyć (ale nie zdążył, matka zabrała Alberta)
o Zaprzecza, by świadomość była czymś realnym, a w każdym razie jakoby wpływała na zachowanie się człowieka
o Odrzuca wszelką introspekcję jako metodę naukową
o Zaprzecza istnieniu wyobrażeń
o Nie uznaje innej realności niż materialna ani innej przyczynowości niż mechaniczna
o Ma wszelkie postępowanie za wynik reakcji warunkowej i tłumaczy je jako odpowiedź organizmu na bodźce
o Sprowadza uczucia i wzruszenia do procesów fizjologicznych
o Sprowadza myśl do czynności mięśni
o Odmawia mózgowi i nerwom większej roli w zachowaniu się organizmu
o Odmawia wpływu na zachowanie czynnikom dziedzicznym, tłumacząc prawie wszystkie reakcje organizmu jako nabyte
ü Frenologia – nauka badająca związki między zdolnościami lub funkcjami umysłowymi a określonymi obszarami mózgu.
ü Behawioryzm – podejście uznające, że jedynym naukowo uzasadnionym przedmiotem badań psychologicznych jest obserwowalne i mierzalne zachowanie. Podejście naukowe to takie, które ogranicza zachowanie do reakcji mięśni obwodowych i gruczołów, a świadomość i wszelkie stany umysłu są nieważne.
ü Psychologia porównawcza – zajmująca się badaniem zachowań różnych gatunków zwierząt, kładąc nacisk na dokonanie porównań między nimi.
ü Introspekcja przez analogię – badanie własnych doznań psychicznych za pomocą analogii
ü Kanon Morgana – ostrzegał przed nadużyciami interpretacyjnymi nowej dziedziny, psychologii porównawczej i głosił, że wyjaśnienie zachowania zwierzęcia najlepiej jest przyjąć interpretację psychologicznie najprostszą: lepiej jest odwołać się do niższych lub bardziej prymitywnych mechanizmów, niż zakładać działanie wyższych procesów umysłowych.
ü Odruch warunkowy - nabyta reakcja organizmu.
ü Odruch bezwarunkowy – reakcja niezawodnie wywoływana w organizmie przez dany bodziec bezwarunkowy.
ü Bodziec bezwarunkowy – to bodziec, który z natury wykonuje zachowania odruchowe
ü Bodziec warunkowy – to bodziec obojętny skojarzony z bodźcem bezwarunkowym.
ü Reakcja bezwarunkowa - zachowanie wywołane przez bodziec bezwarunkowy.
ü Reakcja warunkowa - zachowanie odruchowe wywołane przez bodziec warunkowy.
ü Warunkowanie – uczenie się skojarzeniowe. 2 typy: klasyczne (Pawłow) i sprawcze (Skinner).
ü Warunkowanie klasyczne – jest to uczenie się przewidywalnych. Jest jedną z podstawowych form uczenia się, w którym jeden bodziec czy zdarzenie pozwala przewidzieć wystąpienie innego bodźca czy zdarzenia.
dori.demi