Szansą dla uczniów z dysfunkcjami grafomotorycznymi jest wykorzystanie metody kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona zwanej potocznie gimnastyką umysłu. Ćwiczenia będące istotą kinezjologii edukacyjnej pobudzają pracę mózgu ludzkiego, pomagają w pełni wykorzystać jego potencjał, koordynują pracę obu półkul mózgowych, rozluźniają  napięcie mięśniowe, eliminują stres. W metodzie tej istotnym elementem jest picie wody, której należy w ciągu dnia wypić taką ilość szklanek, ile wynosi 1/11 wagi ciała.

Dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości wody jest pierwszym niezbędnym elementem ćwiczeń wstępnych, gdyż woda zapewnia odpowiedni poziom energii i ułatwia mózgowi  przyswojenie informacji.

Drugim ćwiczeniem wstępnym jest masowanie, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, punktów na myślenie. Jedną dłoń kładziemy na pępek, który jest naszym punktem centralnym, a drugą (kciukiem i palcem środkowym) masujemy zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara wgłębienia pod obojczykiem. Ćwiczenie usprawnia przesyłanie informacji z prawej półkuli do lewej, eliminuje przestawianie liter, przekręcanie sylab.

Trzecie ćwiczenie wstępne polega na wykonywaniu ruchów naprzemiennych pozwalających przekroczyć umowną linię środka ciała. Uczeń dotyka lewym łokciem prawe kolano i na odwrót, prawą ręką chwyta lewe ucho, prawą ręką chwyta lewą piętę,(wykonując głębokie skręty ciała), prawą ręką dotyka lewe ucho lewą ręką dotyka nos itd. Ćwiczenie poprawia wymowę, pisownię, umiejętności czytania, słuchania i rozumienia, pomaga w utrzymaniu równowagi i polepsza koordynację ruchową.

Pozycja Dennisona (inaczej pozycja Cooka) jest czwartym ćwiczeniem wstępnym.

Uczeń wygodnie siada, przyjmuje pozycję „telewizyjną”, nogi ma wyciągnięte przed siebie, stopy skrzyżowane w kostce, założone jedna na drugą. Ręce prostuje przed sobą, splata palce rąk jak do zabawy „idzie kominiarz po drabinie”, krzyżuje je na piersi, czubek języka dotyka podniebienia twardego, zamyka oczy i relaksuje się w takiej pozycji. Otwiera oczy, język wraca na swoje miejsce, rozplata ręce, zgina w kolanach nogi, siada prosto. Na zakończenie ćwiczenia dociska mocno opuszki palców obydwu rąk.

Ćwiczenie daje wzrost koncentracji, poprawia wymowę, umiejętność słuchania i umiejętność dostosowania się do środowiska, nastraja optymistycznie.

  Usprawnieniu umiejętności czytania i pisania służą proste ćwiczenia gimnastyczne wykonywane przez kilka minut na zajęciach wyrównawczych, lekcjach jako przerywnik w zajęciach, oraz systematycznie w domu.

OPIS WYBRANYCH ĆWICZEŃ KINEZJOLOGII EDUKACYJNEJ DENNISONA

1.      Leniwe ósemki

Uczeń wyciąga przed siebie rękę, kciuk postawiony, głowa nieruchoma. Dłonią kręci leżące (w poprzek) ósemki, po 6 ruchów każdą ręką. Ręka musi znajdować się cały czas w polu widzenia ucznia-w lewo, w prawo, w dół i w górę. Przy tym ćwiczeniu pracuje tylko oko, które wodzi za kciukiem. Ćwiczenie to wykonujemy najpierw jedną ręką, potem drugą, następnie obydwiema. Ósemkę wykonujemy zawsze od środka w górę w lewo.

Ćwiczenie to poprawia koordynację wzroku, zwiększa ruchliwość gałek ocznych. Poprawia sprawność czytania, odszyfrowywania, kodowania informacji pisemnej, usprawnia różnicowanie symboli.

2.      Alfabetyczne ósemki

W leżącą ósemkę uczeń wpisuje literę, zawsze zaczynając kreślenie „8” od środka w górę w lewo. Do którego „brzuszka” ósemki wpiszemy literę zależy od jej kształtu np.; „a” wpiszemy do lewego brzuszka, „b” do prawego, „c” do lewego itd.  Literę należy „obrysować” ósemką. Do alfabetycznych ósemek można wpisywać całe wyrazy.

3.      Rysowanie oburącz

Uczeń rysuje na plecach drugiej osoby, na tablicy lub w powietrzu takie same elementy obydwiema rękoma równocześnie, (kółka, serduszka, choinki, bałwanki itd.) Ćwiczenie poprawia koordynację ruchów.

  4.      Rysowanie oburącz na kartce

Na podzielonej kartce uczeń rysuje farbami lub kredkami taki sam rysunek. Ćwiczenie poprawia orientację przestrzenną, różnicowanie kształtów i kierunków. Usprawnia pisownię, wymowę, ćwiczenie wspomagające przy nauce matematyki.

  5.      Pisanie alfabetu bez odrywania ręki od kartki

Ćwiczenie usprawnia technikę pisania, koordynację ruchów, litery są bardziej kształtne.  

6.      Słoń

Uczeń stoi na lekko rozszerzonych i ugiętych nogach, jedna ręka jest wyciągnięta (to trąba), głowa jest przyłożona do ramienia wyciągniętej ręki i kreślimy leżące ósemki po 6 ruchów każdą ręką. Przy tym ćwiczeniu pracuje całe ciało wykonując głębokie skłony. „Słoniem” można też pisać wyraz, z którym są problemy. To ćwiczenie poprawia rozumienie ze słuchu, umiejętność formułowania myśli, literowania. Usprawnia naukę matematyki, zapamiętywanie cyfr. Poprawia poczucie równowagi i koordynacji górnej i dolnej połowy ciała

  7.      Sowa

Uczeń rozciera mięsień kapturowy (pomocniczy mięsień głowy, od kręgosłupa do mięśnia ramiennego), kładzie na nim rękę, prawą na lewym ramieniu lub lewą na prawym, nabiera nosem powietrze i odwracając głowę w stronę przeciwną wydmuchuje powietrze pohukując jak sowa. 6-7 wydechów na jednym ramieniu.

Ćwiczenie poprawia słuch, rozpoznawanie i percepcję dźwięków, pamięć długotrwałą i krótkotrwałą. Usprawnia rozumienie ze słuchu, formułowanie myśli, w matematyce zapamiętywanie cyfr, znacznie ułatwia operowanie oddechem przy czytaniu głośnym, dłuższej wypowiedzi ustnej i pływaniu.

8.      Kapturek myśliciela

Uczeń delikatnie masuje uszy od góry w dół lekko odginając brzegi ucha. Ćwiczenie poprawia słuch

Ćwiczenia domowe

Ćwiczenia głośnego czytania uczeń powinien prowadzić codziennie z udziałem dorosłej osoby, która dobrze opanowała technikę czytania. Czas ćwiczeń nie powinien przekroczyć 10 minut i nie powinien być krótszy niż 5 minut dziennie. Dorosły musi stale kontrolować czytające dziecko, tak aby zapobiec ewentualnym błędom. Musi on również dbać, aby dziecko czytało poprawnie, powoli i wyraźnie, nie zniekształcając i przekręcając wyrazów.
Teksty powinny być dla dziecka przystępne, najlepiej jeśli związane będą z jego osobistymi zainteresowaniami. Pomocą może służyć też magnetofon, na którym dorosły nagrywa z dzieckiem tekst, a następnie dziecko wodząc palcem po tekście odsłuchuje taśmę .

Czytanie ze zrozumieniem to kolejny etap nauki czytania. Uczeń starszy powinien przeczytać na głos ok.1 strony. Następnie dorosły kontynuuje głośną lekturę, ok.3 stron, a dziecko śledzi tekst w swojej książce. Następuje znów zamiana ról – tym razem dziecko czyta na głos jeszcze obszerniejszą partię tekstu ( 4 strony). Ten cykl powtarza się aż do zakończenia rozdziału, który należy posumować streszczając go, układając plan wydarzeń oraz omawiając, dyskutując nad zawartymi weń problemami.

Ćwiczenia pisania
Uczeń zakłada zeszyt ćwiczeń. Powinien to być zeszyt w linie, w którym można używać do pisania tylko ołówka. W wypadku błędów można je
szybko wymazać. W zeszycie nie powinno być żadnych błędów. Ważne jest wpojenie konieczności samokontroli. Zajęcia nie powinny trwać dłużej niż 15 minut dziennie i to od nich właśnie uczeń powinien zaczynać odrabianie lekcji. Codzienne zapisywanie daty przypomina o konieczności systematycznej pracy.
Zmuszając do przepisywania zbyt długiego tekstu, doprowadzić można jedynie do zmęczenia i zniechęcenia, a w rezultacie do straty czasu. Grozi to również utrwaleniem błędów. Zatem tekst winien być krótki i mierzyć nie więcej niż 5 zdań.
Uczeń rozpoczyna od przepisywania, potem pisze z pamięci i ostatecznie pisze ze słuchu – pod dyktando. W tym celu wykorzystać można dowolny zbiór dyktand dla klas IV – VI,

Etapy opracowywania tekstu:
( Jednemu tekstowi poświęć trzeba jeden tydzień.)
•Dzień 1 Uzupełnianie luk w wyrazach ze słownikiem ortograficznym.
•Dzień 2 Wypisanie z tekstu wyrazów z pułapkami oraz uzasadnienie ich pisowni.
•Dzień 3 Przepisanie opracowanego tekstu do zeszytu ćwiczeń.
•Dzień 4 Pisanie z pamięci wcześniej odczytanych zdań.
•Dzień 5 Kilkakrotne odczytanie opracowywanego tekstu, znajdującego się w zbiorze dyktand, wymazanie wpisanych liter, a następnie już samodzielne uzupełnienie na nowo luk. Sprawdzenie ze wzorem w zeszycie ćwiczeń poprawności zapisu.
•Dzień 6 Przeczytanie tekstu. Zapisanie tekstu dyktowanego przez dorosłego. Samodzielna kontrola i poprawa ew. błędów. Tak zaplanowane ćwiczenia w pisaniu poprzedzić należy gruntownym powtórzeniem i utrwaleniem zasad pisowni, stopniowo, nie mieszając różnych trudności ortograficznych. Ponieważ pisowni wielu wyrazów nie można poprzeć zasadami, konieczne jest po prostu wyuczenie się ich na pamięć.
Uczeń wybiera jednolitą ( ze względu na trudność ) grupę wyrazów, zapisuje je w pionowych kolumnach i uczy się ich - 10 przez jeden tydzień. Kartkę z aktualnie ćwiczoną listą wyrazów przypina w dobrze widocznym miejscu w domu. Do kolejnej dziesiątki przejść może dopiero, gdy bezbłędnie opanuje poprzedni zestaw.
Uczniowi i jego rodzicowi można zaproponować również tzw„dyktando w 10 punktach z komentarzem ortograficznym” ( M. Bogdanowicz )
1.Umowa. Rodzicu, umów się z dzieckiem, że codziennie będziecie robić dyktando obejmujące tylko 3 zdania. Razem wymyślcie nagrodę po każdym tygodniu.
2. Wybór tekstu. Zaznacz w książce dziecka 3 zdania i przeczytaj na głos pierwsze zdanie.
3. Komentarz ortograficzny. Poproś dziecko o powtórzenie zdania i omówienie i uzasadnienie pisowni każdego z wyrazów.
4. Zapisywanie. Poleć dziecku zapisanie zdania.
5. Kontrola 1 – dziecko. Poproś, aby samodzielnie sprawdziło cały napisany tekst.
6. Kontrola 2 – dorosły. Sam sprawdź tekst. Jeśli znajdziesz błędy, podaj ich liczbę.
7. Kontrola 3 – dziecko. Poleć, aby ponownie sprawdziło tekst z pomocą słownika ortograficznego.
8. Kontrola 4 – dorosły. Sprawdź poprawiony tekst. Jeśli znajdziesz jeszcze błędy, pokaż dziecku wzór, z którego dyktowałeś zdanie.
9. Kontrola 5 – dziecko. Poproś, aby dziecko porównało napisany przez siebie tekst zez wzorem i ostatecznie poprawiło błędy.
10. Poprawa. Dziecko musi opracować błędnie zapisane wyrazy przez podanie zasady pisowni, dodanie wyrazu pokrewnego, odmienienie przez przypadki, wymienienie go na inną formę.
Niezmiernie istotne jest, że w wypadku takiej metody pracy dziecku daje się prawo do popełnienia błędu, ale absolutnie nie zezwala się na jego pozostawienie bez poprawy – wytwarza się nawy samokontroli piszącego. Dodatkowo uczeń nabiera również nawyku stałego przywoływania zasad ortograficznych.

Nauczanie multisensoryczne (metoda Orton-Gillingham; multisensory teaching) polega na wykorzystywaniu i stosowanie systemów reprezentacyjnych (sensorycznych), czyli preferowanych sposobów odbierania i przetwarzania informacji wewnątrz umysłu. Dominująca jest tu rola zmysłów: wzroku, słuchu i dotyku. Kształcenie multisensoryczne  to  wykorzystanie wszystkich kanałów zmysłowych. Nauczanie multisensoryczne  umożliwiając przyswajanie języka uczniom o różnych typach inteligencji, temperamentu i z ewentualnymi dysfunkcjami któregoś z kanałów percepcji.

Mnemotechniki (techniki pamięciowe) to według Encyklopedii PWN, zespół reguł, sposobów ułatwiających zapamiętywanie trudnego materiału, zwłaszcza słownego.   Wykorzystują one zdolność mózgu do kojarzenia słów, idei, obrazów. Najpopularniejsze techniki pamięciowe zwiększające możliwości pamięci to:

·         akronimy – wyrazy układane z pierwszych liter grupy wyrazów; technika pomocna zwłaszcza przy zapamiętywaniu sekwencji wyrazów

·         technika loci – technika kojarzenia zapamiętywanej informacji z wyobrażeniem znanego miejsca

słowa- haki – wyrazy, które maja być zapamiętane są kojarzone ze słowami- hakami, tworząc w wyobraźni najczęściej zabawne obrazy, łączące słowo-hak ze słowem, które należy zapamiętać; technika ta pozwala zapamiętać sekwencje elementów w sposób uporządkowany

Terapia dysleksji metodą Raviv

Raviv opracowała program terapii opierający się na ćwieczeniach ruchowych wymagających współpracy obu półkul mózgowych. Ćwiczenia stymulują tworzenie nowych połączeń nerwowych, co pomaga przezwyciężyć takie trudności w uczeniu jak dysleksja, ADHD, zaburzenia uwagi, zaburzenia mowy itpW trakcie terapii stosuje się ćwiczenia relaksacyjne oparte na jodze. Dzieci uczą się bardziej efektywnie oddychać, dotleniać mózg. Ćwiczenia ruchowe to przede wszystkich nauka specyficznego sposobu chodzenia, jednak trenerzy metody zaznaczają, iż te ćwiczenia muszą być przeprowadzane pod okiem certyfikowanego trenera i powinny być dostosowane do wieku i fazy rozwoju dziecka

Ortograffiti - Rebusomania

Na stronach internetowych Wydawnictwa Pedagogicznego Operon znajdują się ćwiczenia dla uczniów dyslektycznych. Rebusomania to zestaw zabaw, usprawniających funkcje wzrokowe, słuchowe oraz rozwijające orientację w przestrzeni.
Zadania polegają na rozwiązaniu rebusa. Jednak w odróżnieniu od zwykłych rebusów, funkcje obrazków pełnią litery, a uzupełnienie ich przyimkami doprowadza do odpowiedzi.

Należy dostrzec wzajemne usytuowanie liter i zastosować odpowiedni przyimek. W ćwiczeniach zostały użyte przyimki na, nad, po, pod, przed, w, z, za. I tak, na przykład rebus:

odczytamy jako SPRZEDAĆ, ponieważ litera S jest PRZED literami AĆ
Na stronie zostały opublikowane tylko wybrane rebusy, pełen wybór rebusów w książce pt. “Rebusomania. Rebusy literowe rozwijające twórcze myślenie i orientację w przestrzeni”.
Ćwiczenia są polecane jako uzupełnienie terapii dysleksji.

Ortofrajda - Kolorowa Ortografia

System dydaktyczny Kolorowa Ortografia jako opiera się na przypisaniu poszczególnym ortogramom (tzn. ż, rz, ó, u, h, ch, i wyjątkom) stałych kolorów i jest bezstresowym, pamięciowo - wzrokowym sposobem uczenia się i nauczania pisowni.
Kolorowa Ortografia, w skład której wchodzi cały pakiet słowników, książek, gier i zabaw, opiera się na nauce ortografii za pomocą kolorów i jest wielokrotnie przetestowanym i sprawdzonym sposobem na skuteczne uczenie się i łagodzenie skutków dysortografii u dzieci. Wg ocen specjalistów, pamięciowo - wzrokowe formy nauczania ortografii uzupełniają, a także zastępują dotychczasowe metody.

Na stronie internetowej ortofrajda.pl możemy skorzystać z gier dydaktycznych online uczących zasad pisowni. Większość z nich to dyktanda. Zadaniem ucznia jest wybranie prawidłowego warianta pisowni, np. K rz/ż ysiu czy straszny ch/h. “Trudne litery” są wyróżnione  kolorami ortofrajdy, czyli “ó” jest różowe, “rz” granatowe, “ż” zielone, “h” brązowe, wyjątki oznaczone są kolorem czerwonym, a ch i u są czarne. Ciekawym ćwiczeniem są zagadki “Namaluj swój pierwszy ortograficzny obraz”. Uczeń, podobnie jak w dyktandzie wybiera poprawny wariant pisowni. Gdy odpowiada poprawnie odkrywa się kolejny element obrazka.