[Antoni Podolski] Polska Strategia Bezpieczeństwa Narodowego jako praktyczna implementacja Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa - między teorią a praktyką(1).pdf - teorie bezpieczeństwa - asiab.90

Centrum Stosunków Międzynarodowych

Center for International Relations

Raporty i Analizy 1/05

Antoni Podolski

Polska Strategia Bezpieczeństwa

Narodowego jako praktyczna

implementacja Europejskiej Strategii

Bezpieczeństwa – między teorią a praktyką

Raport powstał w ramach Programu Transatlantyckiego Centrum Stosunków

Międzynarodowych, sponsorowanego przez German Marshall Fund of the

United States.

CENTRUM STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

ul. Emilii Plater 25, 00-688 Warszawa

TEL.: (22) 646 52 67, FAX: (22) 646 52 58

www.csm.org.pl , info@csm.org.pl

Centrum Stosunków Międzynarodowych ©

Polska Strategia Bezpieczeństwa Narodowego jako praktyczna implementacja

Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa – między teorią a praktyką

Po upływie roku od przyjęcia przez Radę Unii Europejskiej w grudniu 2003 roku

Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa (European Security Strategy – ESS) 1 można

już postawić pytanie o polski stosunek do tego dokumentu, o jego wpływ nie tylko na

polską teorię, ale i praktykę w obszarze bezpieczeństwa narodowego RP.

Gdyby brać pod uwagę jedynie liczbę publikacji i wypowiedzi poświęconych ESS, to

wydawać by się mogło, że nie wywołała ona w Polsce głębszego odzewu ani

refleksji. Jednak nawet tych kilka – acz znaczących – wypowiedzi 2 było sygnałem

znacznie poważniejszego skutku, jaki ESS wywołała w Polsce – głębokiej zmiany

podejścia do kwestii bezpieczeństwa narodowego. Symbolem i praktycznym

dowodem tego procesu jest przyjęta we wrześniu 2003 roku nowa Strategia

Bezpieczeństwa Narodowego RP (SBN) 3 .

Chociaż Strategia Bezpieczeństwa Narodowego została przyjęta kilka miesięcy przed

formalnym zatwierdzeniem ESS, to można ją traktować jako polską implementację

europejskiego dokumentu. W wielu miejscach oba dokumenty są bardzo podobne.

Mówił o tym m.in. prezydent Aleksander Kwaśniewski, 08.09.2003, po podpisaniu

Strategii: “...wstępnie przedstawiano doktrynę bezpieczeństwa Unii Europejskiej i

okazuje się, że ona nie stoi w żadnej sprzeczności z naszą doktryną, lecz w wielu

punktach, szczególnie gdy idzie o analizę jest wręcz identyczna, a nasza satysfakcja

polega na tym, że nasz dokument był przyjęty wcześniej. A więc polskie myślenie o

sprawach bezpieczeństwa i ładzie międzynarodowym jest jak widać nie tylko

1 ESS została zatwierdzona 13 grudnia 2003 przez Radę Europejską:

http://ue.eu.int/cms3_fo/showPage.ASP?id=266&lang=EN&mode=g

2 M.in. ówczesny wiceminister spraw zagranicznych RP Adam D. Rotfeld, prof. Roman Kuźniar.

3 Strategia Bezpieczeństwa Narodowego została zatwierdzona 22 lipca 2003 przez Radę Ministrów, a

8 września 2003 przez Prezydenta RP: http://www.msz.gov.pl/index.php?page=1131800000

Centrum Stosunków Międzynarodowych ©

autorskie, ale również wspólne z myśleniem innych ważnych centrów politycznych na

świecie” 4 .

W tym miejscu rodzić by się mogła uzasadniona wątpliwość związana z faktem, jak

to się stało, iż niektóre fragmenty wcześniej przecież przyjętej polskiej strategii są

bardzo podobne do zapisów strategii unijnej, zatwierdzonej prawie trzy miesiące

później. Być może rozwiązaniem tej zagadki jest fakt, iż prace nad polską strategią

koordynowało MSZ, które “otrzymało mandat do (...) przygotowania ostatecznego

tekstu dokumentu” 5 . Ten sam resort brał udział w konsultacjach dotyczących ESS.

Innym sposobem wyjaśnienia tej zbieżności mogłoby być to, iż wstępną wersję ESS

przyjęto na szczycie w Salonikach w dniach 19-20 czerwca 2003, a więc na miesiąc

przed zatwierdzeniem SBN przez polski rząd.

Można więc postawić roboczą hipotezę, iż poprzez przyjęcie nowej strategii

bezpieczeństwa Polska zaakceptowała nie tylko formalnie, ale i w wymiarze

praktycznym ESS. Jednak relacja pomiędzy obydwoma dokumentami rodzi kilka

pytań natury podstawowej:

¾ czy SBN jest efektem głębszej analizy uwarunkowań polskiego bezpieczeństwa

narodowego czy mechanicznie adaptuje niektóre elementy europejskiej strategii

do wcześniejszych rodzimych dokumentów?

¾ czy polskie uwarunkowania i percepcja zagrożeń bezpieczeństwa narodowego są

tożsame czy odmienne z uwarunkowaniami “starej” Unii, która opracowała ESS?

¾ czy SBN (a pośrednio więc i ESS) zostały rzeczywiście implementowane w

Polsce?

Prace nad SBN zaczęto w lutym 2002 roku na skutek konstatacji, iż dotychczasowa

Strategia z 2000 roku straciła aktualność w wyniku zamachów terrorystycznych 11

września 2001 6 .

I mimo iż te zamachy zmieniły m.in. (niestety na niekorzyść) rolę NATO, to SBN już

na wstępie stwierdza, iż to właśnie gwarancje Sojuszu “zapewniają wyjątkowy w

naszej historii poziom bezpieczeństwa” państwa. Z drugiej strony już w kolejnym

akapicie stwierdza się, iż “dynamiczne zmiany sytuacji międzynarodowej” (tu

4 http://www.prezydent.pl/ser/index.php3?tem_ID=6209&kategoria=

5 Adam D. Rotfeld w przemówieniu na inauguracji roku akademickiego w Akademii Obrony

Narodowej, 01.10.2003: http://www.aon.edu.pl/biuletyn2003/d1.htm

6 Adam D. Rotfeld w przemówieniu na inauguracji roku akademickiego w Akademii Obrony

Narodowej, 01.10.2003: http://www.aon.edu.pl/biuletyn2003/d1.htm

Centrum Stosunków Międzynarodowych ©

przywołany 11 września 2001) rodzą “nowe wyzwania i zagrożenia”, które “zmieniają

uwarunkowania bezpieczeństwa”. Nowym kontekstem polskiej polityki

bezpieczeństwa jest nie tylko wejście Polski do UE, ale też rozszerzenie i

przeobrażenie NATO, “które zacieśnia jednocześnie współpracę z (...) Rosją i

Ukrainą”. Nasuwa się tutaj uwaga, iż trudno jednak stawiać na równi relacje NATO z

Rosją i Ukrainą. Podczas gdy Rosja budować chce swą pozycję jako równoprawnego

partnera Sojuszu, to Ukraina w ciągu ostatniej dekady zmierzała – choć krętą drogą –

ale jednak do członkostwa w Pakcie 7 .

Poza tym zdaniem autorów SBN “istotne wnioski wypływają z konfliktu irackiego i

innych kryzysów międzynarodowych”. To wszystko zdaniem polskiego rządu

uzasadniało konieczność “refleksji i dostosowania naszej strategii do zmieniających

się uwarunkowań”.

Rozwinięciem powyższych założeń jest pierwszy rozdział SBN zatytułowany “Nowe

wyzwania”. Jest to pewna odmienność metodologiczna nie tylko w stosunku do

klasycznych zasad pisania tego typu dokumentów 8 , ale i w stosunku do nowoczesnej

ESS. W unijnym dokumencie konsekwentnie zastosowano podział na “globalne

wyzwania” (Global Challenges) i “kluczowe zagrożenia” (Key Threats). Warto zresztą

na chwilę zatrzymać się przy porównaniu samej konstrukcji obydwu dokumentów. O

ile ESS stanowi jedną, dokładnie przemyślaną i dopracowaną całość, polska SBN

nadal (jak zwykle w tego typu dokumentach w Polsce) sprawia raczej wrażenie

kompilacji szeregu innych dokumentów z poszczególnych resortów niż jednego

autorskiego tekstu. Wynikało to zapewne z metody pracy typowej dla administracji, w

której poszczególne resorty proponują resortowi wiodącemu (w tym przypadku MSZ)

tzw. “wkład merytoryczny” w zakresie swej właściwości, który następnie jest niemal in

extenso włączany do końcowego tekstu 9 .

Mimo tytułu “nowe wyzwania” mają w swej pierwszej części charakter retrospektywny

i zawierają dalszą ocenę stanu bezpieczeństwa RP i szerzej bezpieczeństwa

7 Szerzej na ten temat: Janusz Onyszkiewicz – “Ukraina a NATO” – Raporty i Analizy 3/03, CSM

2003.

8 Pisze o tym m.in. gen. Stanisław Koziej w “Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego RP”,

PWSBiA Warszawa, s. 97.

9 O wiodącej roli MSZ w tworzeniu SBN mówił m.in. minister Adam D. Rotfeld w przemówieniu na

inauguracji roku akademickiego w Akademii Obrony Narodowej, 01.10.2003:

http://www.aon.edu.pl/biuletyn2003/d1.htm

europejskiego w momencie powstawania strategii (2003). Jest to ocena

zdecydowania pozytywna 10 . Zawiera kategoryczne stwierdzenie, iż “znikła groźba

wybuchu w Europie poważnego konfliktu militarnego, który zagrażałby naszym

aspiracjom”. I tu nasuwa się pytanie, czy ten trochę ezopowy język (zrozumiały w

warunkach jawności SBN) oznacza brak bezpośredniego zagrożenia militarną

agresją na RP czy też brak zagrożenia jakimkolwiek konfliktem zbrojnym

zagrażającym nawet pośrednio Polsce. Co oznacza “zagrażanie naszym

aspiracjom”? Czy jest to tożsame z zagrożeniem bezpieczeństwa i niepodległości czy

też oznacza literalnie tylko tyle, ile zawiera w sobie słownikowa definicja “aspiracji”? 11

Zwraca zresztą uwagę fakt, iż w ESS pisze się bardziej jasno i bezpośrednio o

nieprawdopodobieństwie agresji na dużą skalę przeciwko państwom członkowskim

UE – tyle że jeszcze w starym, 15-państwowym składzie 12 . Z drugiej strony w tejże

ESS zawarta jest już na wstępie przestroga, iż w Europie nadal istnieją zagrożenia i

wyzwania dla bezpieczeństwa, a konflikt na Bałkanach był przypomnieniem, iż wojna

nie zniknęła z europejskiego kontynentu 13 .

Czy więc polska diagnoza nie tyle przenosi diagnozę “starej Unii” na nasz obszar, co

wręcz ją łagodzi, swym definitywnym optymizmem? Aby to rozstrzygnąć,

musielibyśmy jak wspomniałem wiedzieć, jakie znaczenie autorzy SBN przykładają

do terminu “aspiracje”.

Kolejnym przykładem niejasnego sformułowania jest akapit, iż niepokój budzą

ostatnie bastiony autorytaryzmu na obszarze euroatlantyckim”, gdyż zależy to od

sposobu zdefiniowania tegoż obszaru – geograficznego lub politycznego. Czy

dotyczy on także Rosji?

Jednak z tych diagnoz wypływają dalsze – iż “istota zmian w naszym środowisku

bezpieczeństwa polega zatem na przesuwaniu się punktu ciężkości z zagrożeń

klasycznych (inwazja zbrojna), których znaczenie się zmniejsza, na zagrożenia

10 Zdaniem gen. Kozieja (op. cit. s. 100) autorzy Strategii zawęzili spektrum oceny zewnętrznych

warunków bezpieczeństwa Polski jedynie do kwestii znajdujących się obecnie w bieżącym

zainteresowaniu, pomijając np. potencjalne zagrożenia agresją.

11 Słownik języka polskiego PWN: “zwykle w lmn «dążenie do czegoś, pragnienie osiągnięcia czegoś

(najczęściej: w odniesieniu do ambitnych zamierzeń, celów, ideałów życiowych, itp.); ambicja,

wymaganie»”.

12 “Large-scale agression against any Member State is now improbable” – ESS, “Key Treats”, s. 3, EU

2003

[Antoni Podolski] Polska Strategia Bezpieczeństwa Narodowego jako praktyczna implementacja Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa - między teorią a praktyką(1).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: