Zjawisko Mimikry a Problem Orientacji i Decepcji - Jolanta Koszteyn.pdf - Dziedzina - Entomologia - Tatar73

Jolanta KOSZTEYN *

ZJAWISKO MIMIKRY A PROBLEM ORIENTACJI I DECEPCJI

[Artykuł zamieszczony w: Ziemia ń ski S. SJ (red.)

Philosophia vitam alere . WSF-P „Ignatianum”, Wyd. WAM, Kraków

pp. 277- 303, 2005]

Zjawiska mimikry – badane i opisywane przez biologów od co najmniej 150 lat – s ą ś ci ś le

zwi ą zane z pewnymi istotnymi dla filozofa pytaniami: Czy barwy, kształty, zapachy, dynamiczne

wzory ruchów, itp., nale Ŝą do sfery przedmiotu czy te Ŝ s ą wytworem dynamiki poznawczej podmiotu?

Czy tego rodzaju cechy mo Ŝ na – jako tak zwane akcydensy – przeciwstawia ć „gł ę bszej” sferze

przedmiotu, zwanej tradycyjnie „substancj ą ”, „istot ą ”, „natur ą ”? Czy formy zwierz ę ce lub ro ś linne

mog ą poznawa ć pewne cechy otoczenia lub swojego ciała? Czy mog ą wpływa ć – a je ś li tak, to w jaki

sposób – na procesy poznawcze, a po ś rednio na behawior innych form Ŝ ywych?

W pierwszej cz ęś ci tego opracowania zostan ą przedstawione wybrane przykłady mimikry razem z

t ą interpretacj ą tego zjawiska, której dokonali nie filozofowie, ale sami biolodzy. W drugiej cz ęś ci

podj ę ta b ę dzie próba epistemologiczno-ontologicznej analizy zjawiska mimikry. B ę dzie to próba

powi ą zania poj ęć czysto biologicznych z poj ę ciami stosowanym przez filozofa, analizuj ą cego zjawiska

dotycz ą ce podmiotu poznaj ą cego. W ten sposób empiria biologiczna zostanie wykorzystana jako

przesłanka w dyskusji, dotycz ą cej wiarygodno ś ci procesów poznawczych.

Mimikra jako tendencja do wprowadzania w bł ą d

Co najmniej od czasów H.W. Batesa i F. Müllera 1 wiadomo, Ŝ e ró Ŝ norodne formy Ŝ ywe (ro ś liny,

zwierz ę ta, a nawet bakterie 2 ) s ą w stanie skutecznie wprowadza ć w bł ą d inne formy Ŝ ywe, nie

wył ą czaj ą c człowieka.

Wystarczy si ę przyjrze ć b ą kom (ptakom z rodziny czaplowatych – Ardeidae),

Ŝ yj ą cym po ś ród szuwarów i trzcin. Maskuj ą ce ubarwienie ich piór powoduje, Ŝ e z

łatwo ś ci ą wtapiaj ą si ę w ro ś linno ść porastaj ą c ą brzegi zbiorników wodnych. Ich grzbiet

jest br ą zowy, a brzuszna strona ciała jest jasna z pionowymi, przerywanymi pr ąŜ kami.

Efekt maskowania wzmaga odpowiednie zachowanie si ę ptaków. Gdy b ą ki dostrzeg ą

intruza, wyci ą gaj ą pionowo w gór ę szyj ę oraz dziób i nieruchomiej ą w postawie „na

baczno ść ” – ale tylko wówczas, gdy jest bezwietrznie. Je Ŝ eli powieje wiatr, ptaki

zaczynaj ą si ę kołysa ć , „faluj ą c” w rytm trzcin, poruszanych podmuchami powietrza 3 .

* Instytut Oceanologii PAN w Sopocie; e-mail: sagitta@iopan.gda.pl

1 Henry Walter Bates (1825-1892) był angielskim przyrodnikiem – samoukiem. W latach 1848-1859 uczestniczył

w wyprawie naukowej A.R. Wallace’a do Brazylii. Poczynił szereg spostrze Ŝ e ń zwi ą zanych z adaptacj ą ochronn ą i

mimikr ą u motyli (polegaj ą c ą na upodobnianiu si ę przedstawicieli gatunków nieszkodliwych do osobników

gatunków toksycznych lub „niesmacznych”).

Fritz Müller (1821-1897) był niemieckim przyrodnikiem. Wyemigrował do Brazylii w 1852 r., i w latach 1874-

1891 zbierał okazy flory i fauny dla Brazylijskiego Muzeum Narodowego. Opisał – mi ę dzy innymi - mimikr ę u

motyli, polegaj ą c ą na upodobnianiu si ę do siebie przedstawicieli ró Ŝ nych toksycznych lub „niesmacznych”

gatunków tych owadów.

2 Zjawisku mimikry u bakterii po ś wi ę cone s ą m.in. artykuły: Galán 2001; Litvak, Selinger 2003; Stebbins, Galán

2001.

3 Ameryka ń ski biolog, profesor Walter B. Barrows, pozostawił malowniczy opis swojego spotkania z tymi

ptakami. Wraz z towarzyszem obserwował on ameryka ń skiego b ą ka ( Botaurus lentiginosus ), który wyl ą dował

w ś ród trzcin porastaj ą cych staw. Gdy ptak dostrzegł zbli Ŝ aj ą cych si ę ludzi, przyj ą ł charakterystyczn ą nieruchom ą

poz ę . „As we stood admiring the bird and his sublime confidence in his invisibility, a light breeze ruffled the

surface of the previously calm water and set the cattail flags rustling and nodding as it passed. Instantly the

Bittern began to sway gently from side to side with an undulating motion which was most pronounced in the neck

but was participated in by the body and even the legs. So obvious was the motion that it was impossible to overlook

it, yet when the breeze subsided and the flags became motionless the bird stood as rigid as before and left us

wondering whether after all our eyes might not have deceived us.

It occurred to me that the flickering shadows from the swaying flags might have created the illusion and that the

rippling water with its broken reflections possibly made it more complete; but another gentle breeze gave us an

opportunity to repeat the observation with both these contingencies in mind and there was no escape from the

conclusion that the motion of the Bittern was actual, not due to the shadows or reflections, nor even to the

disturbance of the plumage by the wind itself. /.../ This was repeated again and again, and when after ten or fifteen

Poniewa Ŝ brzuszna strona ciała lepiej je maskuje ni Ŝ grzbiet, ptaki ustawiaj ą si ę przodem

do ź ródła zagro Ŝ enia. Gdy intruz zmienia swoje poło Ŝ enie, b ą ki równie Ŝ si ę odwracaj ą

(por. Barrows 1913; Cott 1957/346-347; McGowan 2000/130-131).

Kamufla Ŝ b ą ków jest jednym z przykładów mimikry 4 – zjawiska par excellence biologicznego,

bardzo zło Ŝ onego i przybieraj ą cego ró Ŝ norodne formy (Ramka 1). St ą d bior ą si ę trudno ś ci i

kontrowersje, zwi ą zane zarówno z jej w miar ę zwi ę złym i jednoznacznym zdefiniowaniem, jak i z

klasyfikacj ą jej ró Ŝ nych form 5 .

Ramka 1. Niektóre formy mimikry (obszerniejszy ich przegl ą d i opis por. m.in. Wiens 1978).

Mimikra batesowska – upodobnienie si ę „bezbronnego” organizmu do organizmu

niebezpiecznego lub niesmacznego dla potencjalnego drapie Ŝ nika. Ta forma mimikry jest

szczególnie cz ę sto spotykana u owadów (np. „bezbronny” motyl przeziernik upodabnia si ę do

osy).

Mimikra müllerowska – upodobnienie si ę do siebie osobników ró Ŝ nych niebezpiecznych (lub

niesmacznych) gatunków, zamieszkuj ą cych ten sam obszar. Zjawisko rozpowszechnione

w ś ród owadów (głównie motyli).

Mimikra wasmannowska – upodobnienie si ę organizmu („lokatora”) zamieszkuj ą cego w

gnie ź dzie innego gatunku do „gospodarza”. Np. ró Ŝ ne gatunki chrz ą szczy z rodziny

kusakowatych, upodobniaj ą si ę do mrówek („gospodarzy”), w gniazdach których mieszkaj ą .

Mimikra agresywna – drapie Ŝ ca upodabnia si ę do otoczenia fizycznego lub innego organizmu

Ŝ ywego (np. ro ś liny) by sta ć si ę nierozpoznawalny dla potencjalnej ofiary. Przykładem mog ą

by ć modliszki, na pierwszy rzut oka nieodró Ŝ nialne od ro ś lin, na których czatuj ą na zdobycz.

Niekiedy drapie Ŝ ca upodobnia si ę pod okre ś lonym wzgl ę dem do swej ofiary (np. samica

drapie Ŝ nego ś wietlika Photuris , wabi inne ś wietliki – swoje ofiary – wysyłaj ą c

charakterystyczne dla nich sygnały ś wietlne).

Mimikra reprodukcyjna – na ś ladowca upodobnia si ę do organizmu po ś rednicz ą cego w

przenoszeniu jego komórek rozrodczych. Przykładem mog ą by ć storczyki, które upodobniaj ą c

swoje kwiaty do samic owadów zapylaj ą cych, zwabiaj ą samce, przenosz ą ce pyłek z kwiatu na

kwiat.

Mimikra grupowa – grupa organizmów „zespołowo” upodobnia si ę do innego organizmu.

Przykładem mog ą by ć niektóre gatunki pluskwiaków, które „zespołowo” upodobniaj ą si ę do

kwiatostanów ro ś lin.

Mówi ą c o mimikrze mo Ŝ emy mie ć na my ś li albo dynamik ę formy Ŝ ywej, prowadz ą c ą do jej

upodobnienia si ę do okre ś lonego modelu, albo rezultaty tej dynamiki, w postaci konkretnych cech

strukturalnych lub behawioralnych.

Ukazuj ą c podstawowy , dynamiczny sens poj ę cia mimikry, nale Ŝ y na wst ę pie zasygnalizowa ć kilka

istotnych – i jak si ę wydaje niekontrowersyjnych – faktów empirycznych, wspólnych dla ró Ŝ nych form

mimikry:

1) dana forma Ŝ ywa ( na ś ladowca ) tworzy zespół cech, upodobniaj ą cych j ą – pod pewnym

wzgl ę dem, w pewnym aspekcie – do okre ś lonych elementów otoczenia ( modelu ),

minutes we went back to our work, the bird was still standing near the same spot and in the same rigid position

although by almost imperceptible steps it had moved a yard or more from its original station.” (Barrows 1913).

4 Terminologia zwi ą zana ze zjawiskiem mimikry nie jest spójna. Kamufla Ŝ ( crypsis ), podobnie jak mimetyzm,

bywa bardzo cz ę sto uwa Ŝ any za zjawisko ró Ŝ ne (odr ę bne) od mimikry.

„Crypsis /.../ refers to the general camouflaging effects of morphology, color, and behaviour, which allow an

organism to blend into a particular environment and remain undetected by potential predators” (Wiens 1978; por.

te Ŝ Cott 1957; Robinson 1969).

Mimetyzm ( mimesis ) natomiast, bywa okre ś lany jako ochronne upodobnienie si ę ( protective resemblance )

zwierz ę cia do ro ś liny lub do jakiego ś elementu ś rodowiska abiotycznego (por. m.in. Jura 1998/396).

W niniejszej pracy kamufla Ŝ i mimetyzm – mimo ich niezaprzeczalnej specyfiki - b ę d ą traktowane jako pewne

formy mimikry , a nie odr ę bne zjawiska. Jak zauwa Ŝ a Wiens, wydaje si ę „little rationale for maintaining crypsis [or

mimesis - JK] as a separate category. What, after all, is the fundamental differences between whether an operator

is unable to discriminate one insect from another or from the physical environment? In either case the result is the

same; only the models differ. Furthermore, maintaining crypsis [or mimesis - JK] as category distinct from

mimicry often results in inconsistent usage, since authors who define mimicry in a strict sense then often proceed

to discuss stick ‘mimicry’, leaf ‘mimicry’, dung ‘mimicry’, etc.” (Wiens 1978).

5 „Attempts to define and classify any widely diverse phenomenon such as mimicry produces difficulties.” (Wiens

1978).

Krab Dromia caput-mortuum – na przykład – po ka Ŝ dej wylince (a wi ę c wielokrotnie

w ci ą gu Ŝ ycia) przykrywa swoje ciało g ą bk ą , która do ść skutecznie maskuje go przed

wzrokiem o ś miornic i innych drapie Ŝ ników.

Obserwacje krabów hodowanych w akwariach pozwoliły na prze ś ledzenie, w jaki

sposób si ę to odbywa. Najpierw krab wybiera g ą bk ę , znajduj ą c ą si ę b ą d ź to na kr ą głym

kamieniu, b ą d ź to na wypukłej muszli mał Ŝ a 6 . Nast ę pnie Dromia wspina si ę na g ą bk ę i

zaczyna j ą przycina ć kleszczami (najpierw z jednej

strony, a potem z drugiej) do takich rozmiarów, by

całkowicie przykryła jej ciało.

Teraz przychodzi moment nało Ŝ enia na siebie

przyci ę tej g ą bki (Rys. 1). Najpierw Dromia

przewraca g ą bk ę tak, by wkl ę sła strona była

zwrócona ku górze. Potem krab przewraca si ę do

góry nogami i zaczyna nakłada ć g ą bk ę na grzbiet,

pomagaj ą c sobie tylnymi odnó Ŝ ami, specjalnie do

tego przystosowanymi. Zako ń czywszy nakładanie

g ą bki, krab staje na głowie, po czym przewraca si ę

na grzbiet, a nast ę pnie staje na nogi (por. Birštejn,

Zarenkov 1988/399; Cott 1957/235; Ruppert,

Barnes 1994/701).

Rys. 1. Dromia caput-mortuum nakładaj ą ca sobie na grzbiet przyci ę t ą wcze ś niej

g ą bk ę (wg Birštejn, Zarenkov 1988/399).

2) utworzony przez na ś ladowc ę zespół cech upodobniaj ą cych ma utrudni ć innej formie Ŝ ywej

( operatorowi ) prawidłowe rozpoznanie na ś ladowcy, czyli – mówi ą c innymi słowami – ma wprowadzi ć

operatora w bł ą d.

3) dynamika tworzenia przez na ś ladowc ę zespołu cech upodabniaj ą cych go do modelu, jest

specyficzn ą form ą adaptacji osłonowej , b ę d ą cej wyrazem takich fundamentalnych tendencji istot

Ŝ ywych, jak: ochrona własnego Ŝ ycia lub Ŝ ycia potomstwa 7 przed agresorami (intruzami), czy te Ŝ

zapewnienie sobie lub potomstwu optymalnych warunków Ŝ ycia (tzn. rozwoju, od Ŝ ywiania si ę ,

rozmna Ŝ ania si ę , itp.; por. Koszteyn, Lenartowicz 1997).

Z ogromnej liczby zaobserwowanych i opisanych przez biologów zjawisk mimikry wybrano kilka

przykładów, które b ę d ą pełni ć rol ę ilustracji dla dalszej dyskusji.

Przykład I. G ą sienice ć my Nemoria arizonaria - ptaki owado Ŝ erne.

Nemoria arizonaria jest ć m ą z rodziny miernikowcowatych (Geometridae), wyst ę puj ą c ą w

Arizonie, Nowym Meksyku, Teksasie oraz w północnej cz ęś ci Meksyku 8 . Samice tych ciem składaj ą

jaja na d ę bach ( Quercus arizonica , Q. emaryi , Q. undulata , Q. grisca ) dwa razy do roku – wiosn ą i

latem.

Wiosn ą , przez ponad trzy tygodnie, d ę by kwitn ą i pokryte s ą kotkowatymi kwiatostanami.

G ą sienice, wyl ę gaj ą ce si ę z jaj zło Ŝ onych w tym czasie, kształtuj ą powłoki ciała, które barwami i

pokrojem s ą nieodró Ŝ nialne od kwiatostanów d ę bu (Rys. 2, po lewej).

„Caterpillars of the spring brood feed on oak catkins (staminate flowers) and develop into

remarkable mimics of the catkins: the integument is a rich yellow color, and densely cugose in

6 Warto w tym miejscu doda ć , Ŝ e je ś li g ą bka znajduje si ę na muszli Ŝ ywego mał Ŝ a, wówczas krab najpierw usuwa

mał Ŝ a z muszli, a dopiero potem zajmuje si ę g ą bk ą (por. Birštejn, Zarenkov 1988/399).

7 Przykładem ochrony dynamiki rozwojowej potomstwa jest kamufluj ą ce, ochronne zabarwienie jaj wielu ptaków

gnie Ŝ d Ŝą cych si ę na ziemi. „a deceptive, disruptive effect is nicely combined with close colour-resemblance to the

environment. For instance, various species nesting normally among greenish ground vegetation have eggs with a

decidedly greenish ground-tint – as the case with the Curlew (Numenius arquata), Whimbrel (N. phaeopus), Snipe

(Capella gallinago), Ruff (Philomachus pugnax) and Dunlin (Calidris alpina schinzii). Perhaps the most perfect

examples are to be found among birds which their nesting haunts tend to restrict themselves to a particular

environment. For instance, among British-breeding species are some – notably Ringed Plover (Charadius

hiaticula), Little Tern (Sterna albifrons) and Oyster-Catcher (Hematopus ostralegus) – which generally breed on

sandy shore or shingle beaches close to high-water mark. The eggs of the first are pale stone-buff, finely speckled

with dark-brown; those of the second are similar in ground-colour, with deep-brown blotches and ashy shell-

marks; these of the third are yellowish-grey or clay-coloured, spotted and streaked with blackish-brown and ash-

grey.” (Cott 1957/125-126; por. te Ŝ Cott 1957/16, 124-133; Makatsch 1957/194).

8 „The adults are easily recognized by their beautiful green color, which gives them the common name of ‘emerald

moths’.” (Greene 2000).

texture with many papillae; large dorsolateral processes project from the sides of the thoracic and

abdominal segments; two rows of reddish-brown, stamen-like dots occur along the dorsal midline.

These morphological characteristics render the catkin morphs virtually indistinguishable from the

oak catkins” (Greene 1989; por. te Ŝ Greene 1996, 2000).

Natomiast z jaj, zło Ŝ onych w lecie (gdy na drzewie nie ma ju Ŝ kwiatów) rozwijaj ą si ę g ą sienice,

upodobniaj ą ce si ę do gał ą zek (Rys. 2, po prawej) 9 .

„the integument is greenish-grey and less rugose than the catkin morph; the dorsolateral processes

are not as pronounced as in the catkin morphs” (Greene 1989/644; por. te Ŝ Greene 1996, 2000).

Wra Ŝ enie podobie ń stwa wzmaga przyj ę cie przez zagro Ŝ on ą g ą sienic ę odpowiedniej pozycji na

gał ą zce. Małe gał ą zki odchodz ą od wi ę kszych pod pewnym charakterystycznym k ą tem. G ą sienice

ustawiaj ą si ę pod takim samym k ą tem.

Rys. 2. Nemoria arizonaria : wiosenna (po lewej) i letnia (po prawej) posta ć g ą sienicy (na

podstawie Greene 2000, zmodyfikowane).

Ta „maskarada” w oczywisty sposób utrudnia ptakom rozpoznanie – w tych niby-kwiatostanach i

niby-gał ą zkach – g ą sienic (co skutecznie chroni ć my przed zjedzeniem przez owado Ŝ erne ptaki, nie

zainteresowane pokarmem ro ś linnym). Nie trzeba dodawa ć , Ŝ e upodobnienie morfologiczne ma sens

jedynie wówczas, gdy „wiosenna” g ą sienica przebywa po ś ród kwiatostanów, a „letnia” g ą sienica w

pobli Ŝ u młodych gał ą zek.

Nale Ŝ y zauwa Ŝ y ć , Ŝ e materiały u Ŝ yte do budowy „imitacji” s ą ró Ŝ ne od oryginalnych, tzn. u Ŝ ytych

przez ro ś lin ę (mamy tu wi ę c rzeczywi ś cie do czynienia z imitacj ą tego samego rodzaju, jak w

przypadku woskowych owoców lub plastikowych kwiatów, produkowanych przez człowieka).

Przykład II. Konik morski ( Phycodurus eques ) – ryby drapie Ŝ ne.

W warstwie perceptualnej konik morski ( Phycodurus eques ) przypomina szkielet kr ę gowca

poro ś ni ę ty glonami (Rys. 3). W warstwie gł ę bszej, jest to oczywi ś cie Ŝ ywa ryba, która dzi ę ki

zespołowi cech upodabniaj ą cych j ą do elementów ś rodowiska, w którym Ŝ yje, utrudnia drapie Ŝ nikom

dostrze Ŝ enie ich potencjalnej ofiary.

9 Nale Ŝ y podkre ś li ć , Ŝ e dopiero co wyl ę głe g ą sienice Nemoria - zarówno wiosenne, jak i letnie - nie ró Ŝ ni ą si ę od

siebie pod wzgl ę dem morfologicznym i anatomicznym „the spring and summer broods of caterpillars look

identical when they hatch” (Greene 1996; por. te Ŝ Greene 1989, 2000). Eksperymenty zmierzaj ą ce do wyja ś nienia,

co „wyzwala” rozwój larw w posta ć kwiato- lub gał ą zkopodobn ą wskazuj ą , Ŝ e nie jest to zwi ą zane z ró Ŝ nicami

genetycznymi mi ę dzy g ą sienicami wiosennymi i letnimi. Greene badał bowiem potomstwo samic, które zło Ŝ yły

jaja wiosn ą . Te ś wie Ŝ o wyl ę głe g ą sienice, które były karmione kwiatostanami rozwijały si ę w posta ć

kwiatopodobn ą , a te, które Ŝ ywiono li ść mi, rozwijały si ę w posta ć gał ą zkopodobn ą (por. Greene 1996). „Two eggs

with identical genotypes placed on two different substrates develop into distinct morphs.” (Dukas 1998/130).

W jaki sposób i po czym g ą sienice orientuj ą si ę , Ŝ e ich rozwój odbywa si ę otoczeniu kwiatostanów lub

ulistnionych gał ą zek d ę bu, pozostaje w znacznym stopniu zagadk ą . Greene (1989, 1996) sugeruje, Ŝ e s ą to przede

wszystkim jakie ś sygnały (wskazówki) chemiczne, zwi ą zane z konsumowanym pokarmem (pyłkiem lub li ść mi).

Nale Ŝ y jednak zauwa Ŝ y ć , Ŝ e tak, jak nie ma Ŝ adnej bezpo ś redniej fizycznej wi ę zi przyczynowo-skutkowej mi ę dzy

składem chemicznym ziaren pyłku (lub li ś ci) a kształtem kwiatostanu (lub gał ą zek), tym bardziej nie ma tego

rodzaju wi ę zi mi ę dzy składem chemicznym ziaren pyłku (lub li ś ci) a kwiatopodobn ą (lub gał ą zkopodobn ą ) form ą

powłok ciała g ą sienicy. Za słown ą „etykietk ą ” diet-induced developmental polymorphism , kryje si ę wi ę c

zagadkowa, bardzo zło Ŝ ona, immanentna dynamika biologiczna Nemori a.

Jednocze ś nie badacze zaobserwowali, Ŝ e w pełni ukształtowane g ą sienice w jaki ś sposób orientuj ą si ę w cechach

kwiatostanów, li ś ci i gał ą zek d ę bu. Stwierdzono bowiem, Ŝ e kwiatopodobne g ą sienice przeniesione na li ś cie lub

gał ą zki przemieszczaj ą si ę na kwiatostany (podobnie, g ą sienice gał ą zkopodobne, gdy zostan ą umieszczone na

kwiatostanach, przechodz ą na gał ą zki z li ść mi).

Rys. 3. Konik morski Phycodurus eques (wg Leunis, 1883/770).

Przykład III. Ś wietlik drapie Ŝ ny ( Photuris ) – ś wietliki ofiary

Gody ś wietlików (których jest kilka tysi ę cy gatunków) odbywaj ą si ę noc ą .

Samce unosz ą si ę nad ł ą k ą lub polan ą le ś n ą , natomiast samice pozostaj ą ukryte

w ś ród ro ś linno ś ci. Zatem rozpoznawanie si ę partnerów poszczególnych

gatunków nie mo Ŝ e si ę dokonywa ć na podstawie cech morfologicznych. Samce

i samice rozpoznaj ą si ę po gatunkowo specyficznych sygnałach ś wietlnych

(Rys. 4). Np. samiec „czarnego ś wietlika” ( Photinus pyralis ) leci falistym

torem o dokładnym rytmie wznoszenia si ę i opadania co 5,7 sekundy. Na

krótko przed osi ą gni ę ciem doliny fali rozbłyskuje Ŝ ółtozielonym ś wiatłem,

które „wygasza” tu Ŝ przed osi ą gni ę ciem wierzchołka fali. W ten sposób opisuje

w ciemno ś ci znak zbli Ŝ ony kształtem do litery “J”.

U innego gatunku krzywe toru lotu wij ą si ę w płaszczy ź nie poziomej (na

kształt litery „M”), a ś wiatło jest wł ą czane co 3,2 sekundy. Dzi ę ki tym

gatunkowo niepowtarzalnym znakom ś wietlnym, mo Ŝ liwe jest spotkanie si ę

odpowiednich partnerów.

Jednak samica Photuris jest w stanie zmyli ć samce wielu gatunków

ś wietlików. Czatuje ona w trawie i gdy rozpozna znak np. „czarnego

ś wietlika”, rozbłyskuje dokładnie w 2,1 sekundy po jego sygnale. Samiec

Photinus pyralis rozpoznaj ą cy po tym rozbłysku swoj ą partnerk ę , l ą duje na

ł ą ce, i niestety staje si ę łupem drapie Ŝ nej Photuris . Jej ofiarami pada znaczna

liczba samców, albowiem rozpoznaje ona i posługuje si ę sygnałami ś wietlnymi

co najmniej dwunastu gatunków ś wietlików (por. m.in. Hader, Tevini 1987/94;

Horn 1978/236; Lloyd 1981; Vencl, Carlson 1997).

Rys. 4. Kilka przykładowych znaków ś wietlnych ś wietlików

(wg Dröschera 1997/58; zmodyfikowane).

Przykład IV. Ro ś liny z rodziny przypołudników - ro ś lino Ŝ ercy

W ś wiecie ro ś lin, jednego z najbardziej spektakularnych przykładów mimikry dostarczaj ą

przedstawiciele rodziny przypołudników (Mesembryanthemaceae) – np. kamyki ( Lithops dorothae ).

Kształty, barwy, a nawet faktura powierzchni ich ciała, do złudzenia przypomina wygl ą d kamieni,

w ś ród których Ŝ yj ą te pustynne ro ś liny (Rys. 5).

Rys. 5. „ ś ywe kamienie” - kamyk Lithops dorothae

„These plants do not, however, simply resemble stones, but in fact duplicate the shape, size, color,

texture, and fracture lines of the particular rock substrate to which they are restricted. Often these

outcrops are quite isolated. Furthermore, there are great magnitudes of size differences in these

Zjawisko Mimikry a Problem Orientacji i Decepcji - Jolanta Koszteyn.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: