Elementy metodologii nauk:nauka i cechy wiedzy naukowej, klasyfikacja nauk; ogólna metodologia nauk i metodologie szczegółowe; język jako narzędzie opisu rzeczywistości i komunikowania się oraz nośniki informacji; definicje – struktura i rodzaje; uzasadnianie i sprawdzanie twierdzeń
Wiedza wszelka forma poznania, całokształt informacji pozostających ze sobą w układzie będącym efektem poznania Rodzaje wiedzy: naukowa; potoczna; artystyczno-literacka; spekulatywna Nauka system należycie uzasadnionych twierdzeń i teorii zawierających możliwie adekwatną wiedzę o rzeczywistości. Ogół czynności i metod składających się na działalność zapewniającą obiektywne i uporządkowane poznanie danego aspektu rzeczywistości. Dziedzina kultury, która współtworzy także system instytucji naukowo-badawczych, materialno-techniczna baza oraz zbiorowość uczonych.
Cechy wiedzy naukowej: wysoki stopień prawdziwości; właściwe uzasadnienie; wysoki stopień usystematyzowania logicznego; właściwe procedury badawcze; intwesubiektywna komunikowalność i sprawdzalność; duża zawartość informacji; wysoka zdolność eksplanacyjna; duże możliwości prognostyczne; duże możliwości heurystyczne
Język złożony system konwencjonalnych znaków fonicznych lub pisemnych służących do porozumiewania się ludzi między sobą. Funkcje języka: przedstawieniowa; ekspresywna; impresywna; fatyczna; performatywna; metajęzykowa Nazwy wyrażenia, które w zdaniu o strukturze „S jest P” mogą odgrywać rolę podmiotu.
Pojęcie znaczenie nazwy Desygnat zbiór wszystkich desygnatów nazwy stanowi jej zakres.
Definicja wypowiedź językowa podająca najważniejsze informacje o pewnych przedmiotach bądź o znaczeniu terminów, wyrazów. Ogólna zasada definicji równościowej „Wyraz A znaczy tyle, co wyraz B mające cechę C”. Tak zbudowana definicja nosi nazwę klasycznej. Definicja równościowa niekoniecznie musi mieć formę definicji klasycznej może polegać na wskazaniu zakresów nazw, które w sumie dają zakres nazwy.
Uzasadnianie twierdzeń: Wnioskowanie proces myślowy w którym na podstawie zdań uznanych za prawdziwe dochodzi się do prawdziwości innych zdań. NIEZAWODNE: dedukcyjne rodzaj wnioskowania, który przebiega zgodnie z kierunkiem wynikania logicznego np. S jest M., M jest P., S jest P. Błędy: materialny: jedna z przesłanek jest fałszywa; formalny: niewłaściwy schemat; ekwiwokacji: terminy wieloznaczne ZAWODNE: redukcyjne: z następstwa wnioskuje się o racji uzasadniającej dane następstwo. Indukcyjne: umożliwia formułowanie twierdzeń ogólnych na podstawie jednostkowych przesłanek będącymi zdaniami obserwacyjnymi; analogi w którym wniosek pojawia się przez analogię do istniejących przesłanek, np. S1 jest P, S2 jest P, … , S n jest P.
Rodzaje wyjaśnień: przyczynowe: wskazanie przyczyny zdarzeń; funkcjonalne: określenie roli poszczególnych właściwości; statystyczne: orzekanie o cechach, właściwościach w odniesieniu do całego zbioru. Sprawdzanie dowodzenie – wprost – nie wprost; empiryczne – pozytywne: weryfikacje, konfirmacja – negatywne: falsyfikacja, dyskonfirmacja.
Klasyczna koncepcja filozofii: ontologia, gnoseologia, antropologia filozoficzna, etyka, estetyka, filozofia społeczna. Teoria poznania: podmiot poznający – człowiek przez zmysły, rozum; przedmiot poznania – rzeczywistość. Poznanie - akty poznawcze: pewne czynności psychiczne; - rezultaty poznawcze: efekt czynności poznawczych.
Przedmiot wiedzy pojęciowej: Skrajny realizm: pojęcia ogólne oznaczają byty ogólne, które istnieją obiektywnie i niezależnie od rzeczy w których się przejawiają. Umiarkowany realizm: pojęciom ogólnym odpowiadają zbiory przedmiotów jednostkowych posiadających wspólne cechy. To co ogólnie istnieje w rzeczach jednostkowych jako ich wspólna cecha. Konceptualizm: pojęcia ogólne nie mają odniesień przedmiotowych, są tylko tworami umysłu. Nominalizm: istnieją tylko nazwy ogólne, nie oznaczają one niczego ogólnego są skrótami nazw jednostkowych.
Źródła wiedzy: skąd pochodzi nasza wiedza: empiryzm genetyczny: treści przeżyć poznawczych wywodzą się z doświadczenia, racjonalizm genetyczny: podmiot poznający dysponuje pojęciami niezależnymi od doświadczenia. metody uzasadniania twierdzeń: empiryzm metodologiczny: metody oparte bezpośrednio lub pośrednio na doświadczeniu. Empiria jest koniecznym warunkiem oceny wartości poznawczej twierdzeń i teorii. racjonalizm metodologiczny: dominującą rolę w uzasadnieniu i ocenie prawdziwości wiedzy odgrywa rozum.
Definicje prawdy: KLASYCZNA: prawda jest zgodnością myśli i rzeczy, zdanie jest prawdziwe jeśli jego treść odpowiada rzeczywistość; NIEKLASYCZNE: o prawdziwości zdania rozstrzyga jego zgodność z kryteriami stosowanymi w praktyce naukowej -koncepcja oczywistości: prawdziwym jest każdy sąd oczywisty -koncepcja zgody powszechnej: prawdziwy jest sąd akceptowany powszechnie -koncepcja koherencji: prawdziwość sądów polega na ich niesprzeczności z innymi sądami uznawanej wiedzy
-koncepcja utylitarystyczna: twierdzenie jest prawdziwe jeśli ma użyteczne konsekwencje.
Prawda w sensie: -logicznym: prawda jest wartością logiczną zdania twierdzeń, zdań orzekających.
-entologicznym: termin prawda odnoszony jest do bytów o ile zachodzi sytuacja ich zgodności z własną naturą. Kryterium prawdy: przedmiotowe; oczywistości; zgody powszechnej; koherencji; użyteczności
Ontologia - dział filozofii zawierający rozważania nad tym co istnieje, istotą bytu.
Determinizm – zakłada, że każda rzecz jest wyznaczona przez ogół warunków w jakich występuje w rzeczywistości, istnieją powszechne i konieczne prawidłowości. Podstawą determinizmu jest zasada przyczynowości (to, co wcześniejsze warunkuje to co późniejsze, przeszłość ->przyszłość). Przyczyna – zespól czynników powodujących wystąpienie danego zjawiska. Skutek – następstwo określonego faktu, zjawiska. Cechy związku przyczynowego (A ->B ->C ->N): następstwo czasowe; relacja sprawcza; ukierunkowanie; niesymetryczność; prawdziwość i powtarzalność. Indeterminizm – podważa powszechność zasady determinizmu -> powszechność i konieczność prawidłowości (fizyka kwantowa źródłem poglądów indeterministycznych). Finalizm – przyjmuje, że wszystko co istnieje zmierza do określonego celu, rozumianego jako aktualizacja wewnętrznej formy rzeczy.
Moralność społecznie funkcjonujący system norm, zasad oparty o rozumienie dobra i zła, którego respektowanie, motywowanie jest oddziaływanie opinii społecznej i akceptowanie hierarchii wartości
Kontrola społeczna system różnorodnych oddziaływań ze strony otoczenia społecznego wymuszających na jednostkach postępowanie zgodne z obowiązującymi normami. Środki kontroli społecznej: -psycho-społeczne: internalizacja norm, potrzeba uznania; -materialno-społeczne: przymus stosowany przez instytucje, presja ekonomiczna -sankcje relacje zbiorowości na zachowania odbiegające od przyjętych zasad: prawne, etyczne, religijne.
Etyka określony sposób poglądów etycznych; jedna z dyscyplin filozoficznych rozumiana jako nauka o moralności bądź nauka moralności
Etyka opisowa przedmiotem jest moralność jako zjawisko społeczne. Jest to próba neutralnego opisania moralności w jej różnorakich przejawach
Etyka normatywna jest zbiorem sądów wartościujących ustalających co jest moralnie dobre a co moralnie złe oraz norm zobowiązujących do określonych zachowań relacji akceptowanego ideału moralnego. Metaetyka jest teoretyczną analizą wypowiedzi etycznych, nie formułuje wskazań etycznych a jedynie je bada. Jednym z głównych problemów jest pytanie, czy sądy etyczne są zdaniami w sensie logicznym, czy pojecie prawdziwości można odnosić do systemów etycznych i w jakim znaczeniu. Źródła moralności: -ETYKI HETERONOMICZNE upatrują źródeł moralności poza człowiekiem i rzeczywistością materialną. Najczęściej sytuuje się w kręgu etyk religijnych związanych z światopoglądami religijnymi. - ETYKI AUTONOMICZNE odnajdują źródła moralności w człowieku i w rzeczywistości społecznej.3 stanowiska: -biologiczne: moralność wyprowadza się ze sfery instynktów i biologicznie determinowanych skłonności. –psychologiczne: źródła zachowań moralnych umiejscawia się w tzw. naturze człowieka. –socjologiczna: moralność jest produktem życia codziennego.
kuba4651