Adiutant – żołnierz asystujący najwyższym oficerom (dowódcom jednostek wojskowych). Jest w osobistej dyspozycji swego przełożonego.
Baron - tytuł szlachecki. Tytuł barona jest najniższym tytułem arystokratycznym.
Baronet - najwyższy stopień wśród niższej szlachty.
Bej – pierwotnie tytuł "szlachetnie urodzony", potem tytuł wyższych oficerów i urzędników oraz synów paszy.
Bobrownik - służący zajmujący się wykorzystaniem żeremi bobrowych.
Budowniczy – zajmował się opieką nad budynkami publicznymi na powierzonym sobie terytorium.
Burmistrz – zazwyczaj obieralny, przewodniczący zarządu/magistratu gminy miejskiej. Burmistrz był przewodniczącym rady miejskiej, wybieranym zwykle co kwartał spośród rajców.
Chorąży – rycerz trzymający chorągiew - znak oddziału, księcia lub ziemi.
Cześnik – urzędnik królewski dbający o "piwnicę" monarchy
Diuk – tytuł arystokratyczny odnoszący do jurysdykcji ziemskiej.
Dobosz – grający na bębnie w armii.
Giermek – pomocnik rycerza. Giermkami zostawali młodzi chłopcy z rodów szlacheckich, którzy byli wysyłani na dwór seniora, by uczyć się rycerskiego rzemiosła. Kształcili się we wszystkich dziedzinach sztuki wojennej, W czasie wypraw wojennych zostawali wcielani do oddziału swojego rycerza. Byli odpowiedzialni za utrzymanie w gotowości bojowej całego rynsztunku swojego pana, jak również opiekowali się rumakiem bojowym. W czasie bitwy towarzyszyli rycerzowi w walce. Giermek mógł za szczególne zasługi zostać pasowany na rycerza, otrzymując symbolicznie złote ostrogi. Godność rycerza była nadawana giermkowi, podczas ceremonii pasowania.
Graf, Margrabia - tytuł szlachecki dla rządzących marchiami.
Gubernator – tytuł stosowany w różnych krajach na określenie wyższych urzędników państwowych na ogół zarządzających określonym terenem.
Hetman – nazwa głównodowodzących armiami.
Horodniczy – zajmował się zaopatrywaniem i utrzymywaniem niektórych nadgranicznych twierdz.
Hrabia – tytuł szlachecki. Hrabiami nazywano osoby sprawujące funkcje zarządu nad okręgami zwanymi hrabstwami. Z biegiem czasu tytuł ten stał się dziedzicznym i przerodził się w tytuł arystokratyczny wyższej szlachty.
Instygator – najwyższy prokurator państwa.
Kanclerz – urzędnik kierujący kancelarią monarchy oraz odpowiadający za politykę zagraniczną.
Kapelan – duchowny przebywający na dworze królewskim uważany za domownika rodziny królewskiej. Otwierał modlitwą każdy posiłek. W każdej chwili miał wolny dostęp do króla.
Kasztelan – urzędnik lokalny. Zajmował się administracją gospodarczą (ściąganiem danin na rzecz panującego), obroną i sądownictwem na terenie kasztelanii. Podlegali mu chorąży, wojski, sędzia grodowy i włodarz.
Kawaler – tytuł niższej szlachty, zazwyczaj stojący tylko powyżej szlachty nieutytułowanej. Tytuł wywodzący się ze średniowiecza był używany jako podkreślenie rycerskiego pochodzenia szlachty.
Kniaź – wódz plemienia.
Komornik – wysoki urzędnik dworski w czasach piastowskich, z czasem dworzanin (sługa) wysokiej rangi na dworach magnackich.
Koniarz (koniuszy) - służący, którego zadaniem była opieka nad końmi.
Krajczy – urzędnik na dworze panującego. Do jego obowiązków należało krajanie mięsa i kołaczy, które stolnik stawiał przed panującym.
Książę – tytuł monarchów państw, nie koronowanych, nie będących królestwami, tytuł feudalny władców wielkich jednostek terytorialnych w ramach monarchii, podległych królowi lub cesarzowi, tytuł członków rodziny monarchy i tytuł arystokratyczny.
Kuchmistrz – urząd dworski. Do jego kompetencji należał zarząd kuchni króla. Pod jego opieką pozostawał sprzęt kuchenny. W czasie uczt asystował władcy, zapowiadając podawane potrawy.
Kustosz koronny – urzędnik powołany do strzeżenia skarbca, tzn. insygniów królewskich i najważniejszych dokumentów państwowych.
Laufer – dawniej sługa torujący lub oświetlający drogę orszakowi, pojazdom pańskim.
Leśniczy – opiekował się lasami w swojej ziemi. Opiekuje się lasem w którym zamieszkuje, posiada broń w razie potrzeby ma prawo do strzelania.
Lord – mężczyzna cieszący się władzą i autorytetem. Zasadniczo tytuł Lord jest odpowiednikiem tytułu barona, zwyczajowo jest także stosowany dla wyższej arystokracji.
Ławnik – członek składu orzekającego sądu, stanowiący czynnik społeczny w wymiarze sprawiedliwości lub członek zarządu miejskiego lub gminnego.
Łazęka - służący którego zadaniem było być może karczowanie lasów, a być może działania wywiadowcze (dziś już tego nie wiemy).
Łowczy – urzędnik królewski zajmujący się organizacją łowów monarchy.
Łożniczy – urząd dworski, odpowiedzialny królewską sypialnię: słanie łoża, pościel, bieliznę osobistą.
Markiz – tytuł arystokratyczny. Pierwotnie powstał z tytułu margrabiego, dopiero w późniejszym okresie nabrał cech dziedzicznego tytułu arystokratycznego, choć nadawano też tytuły margrabiowskie osobiste (nie dziedziczne).
Marszałek – pierwszy "minister". Posiadał kompetencje zbliżone do współczesnego ministra spraw wewnętrznych.
Marszałek nadworny – był zastępca marszałka wielkiego koronnego i mógł działać samodzielnie tylko pod jego nieobecność. Do jego zwykłych kompetencji należał nadzór nad dworem królewskim.
Miecznik (mieczownik) – urzędnik, niosący przed władcą miecz będący oznaką jego władzy wojskowej - z czasem miecznik przekształcił się w niski urząd tytularny ziemski i centralny.
Minister – najwyższy urzędnik w państwie. Kierował kluczowymi dziedzinami zarządu państwem.
Mostowniczy – zajmował się konserwacją i utrzymaniem mostów na powierzonym sobie terenie.
Notariusz (dawniej rejent - od słowa regent czyli uprawniona osoba, sprawująca władzę w imieniu monarchy, gdy ten nie może wykonywać swoich obowiązków) – mianowany przez ministra sprawiedliwości prawnik upoważniony do sporządzania aktów notarialnych i dokonywania czynności notarialnych.
Oboźny – urząd, funkcja związana z zakładaniem obozów, ich zaopatrzeniem oraz utrzymywaniem w nich porządku.
Ochmistrz – zarządca dworu. Jego zadanie sprowadzało się zwykle do dowodzeniem służbą męską oraz opieka nad jej dziećmi.
Owczarz - osoba, często z obszerną wiedza weterynaryjną, zajmująca się strzyżeniem i doglądaniem owiec.
Pajuk – pokojowiec dworski, czł. straży przybocznej magnata, towarzyszący mu podczas jazdy powozem.
Palatyn – zarządca dworu królewskiego, początkowo zastępował monarchę przy wydawaniu sądów.
Paź – chłopiec będący zwykle członkiem rodu szlacheckiego, pełniący służbę przy określonej osobie na dworze panującego (króla, cesarza, księcia itp.), jak również magnata lub rycerza. Mianem paź określano także chłopca, który służył rycerzowi, jednocześnie przyuczając się do pełnienia funkcji giermka. Od siódmego roku życia młodzi chłopcy przez kolejne siedem lat usługiwali rycerzowi jako paziowie aż do momentu ukończenia czternastu lat. Paziowie byli także służącymi na zamkach i dworach wysokich rodów i stanowili osobisty personel członków arystokracji i rodziny królewskiej.
Pisarz – urzędnik, wchodzący w skład zespołu orzekającego sądu ziemskiego; do obowiązków jego należała troska o księgi ziemskie, zawierające tzw. akty wieczyste, dotyczące spraw majątkowych szlachty. Wraz z sędzią i podsędkiem wchodził w skład kompletu sądowego.
Podczaszy – nadworny urzędnik, zastępujący cześnika. Próbował napojów przed podaniem ich na stół władcy, zarządzał piwnicami król.; później tytularny urzędnik bez żadnych obowiązków.
Podkanclerzy – urzędnik centralny, odpowiedzialny za mniejszą kancelarię państwa. Wchodził w skład senatu jako jeden z ministrów.
Podkomorzy - urzędnik dworski odpowiedzialny za siedzibę monarchy.
Podsędek –zastępca (ale nie podwładny) sędziego ziemskiego, wchodzący wraz z sędzią i pisarzem ziemskim w skład kompletu sądowego.
Podskarbi – urząd centralny, sprawujący pieczę nad skarbem i mennicą państwową. Jego prerogatywy zbliżone były do uprawnień dzisiejszego ministra skarbu, finansów i szefa banku centralnego.
Podstarości – był zastępcą i namiestnikiem starosty, przez niego dobieranym i zaprzysięganym. Posiadał pełnię władzy starosty i mógł go zastępować w sądzie grodzkim.
Podstoli – urzędnik nadworny, początkowo zastępca stolnika.
Pracz - służący zajmujący się, oczywiście, praniem.
Prywatny sekretarz króla – bardziej odpowiednim terminem uznać należałoby określenie sekretarz prywatny królewski). Był to urzędnik zaprzysiężony, wybierany spośród sekretarzy królewskich, których na dworze było kilku. Odpowiedzialny był za królewską korespondencję prywatną i tajną. Pobierał wynagrodzenie ze szkatuły króla.
Psiarz - służący tresujący i opiekujący się psami.
Ptasznik (sokolnik, jastrzębnik) - służący tresujący i opiekujący się ptakami do polowań.
Radny (rajca)– członek rady. Mianem radnych określa się członków wybieralnych organów samorządowych, np. rady gminy czy rady powiatu.
Referendarz – stanowisko urzędnicze w urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, urzędach centralnych organów administracji rządowej, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz urzędach kontroli skarbowej, należące do grupy stanowisk specjalistycznych w służbie cywilnej.
Rycerz – termin wywodzący się ze średniowiecza określający opancerzonego wojownika walczącego konno za pomocą różnorakiej broni białej. Rycerze posiadali specjalny status społeczny i byli przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej. Jako wasale – osoby podlegające zwierzchności swojego suwerena, zobowiązani byli do pełnienia służby wojskowej w zamian za przywileje i ochronę swojego pana. Ich postępowanie opierało się na specjalnym etosie z uwzględnieniem kodeksu rycerskiego.
Sekretarz królewski – w kancelarii królewskiej główny ciężar prac kancelaryjnych ponosili pisarze i sekretarze. Granica między tymi dwoma stanowiskami była dość płynna. Kompetencje jednych i drugich były bardzo podobne. Główna różnica polegała na tym, że sekretarze byli używani do zadań bardziej odpowiedzialnych
Sędzia ziemski – przewodniczący sądu ziemskiego dla ziemi lub powiatu.
Skarbnik – urzędnik opiekujący się skarbem królewskim - kosztownościami, klejnotami i dokumentami.
Sołtys – osoba postawiona przez feudalnego pana na czele wsi. Miał obowiązek konnej służby wojskowej.
Starosta – urzędnik królewski, był namiestnikiem prowincji lub ziemi.
Stolnik – urzędnik sprawujący pieczę nad stołem panującego.
Strażnik – zajmował się zabezpieczaniem zbierania się pospolitego ruszenia w swojej ziemi lub powiecie. W czasie wojny strzegł bezpieczeństwa wojska.
Strażnik polny – urząd wojskowy, oznaczał dowódcę najdalej wysuniętych placówek granicznych.
Suweren – w średniowieczu senior stojący na szczycie drabiny feudalnej. Najważniejszy feudał (posiadacz ziemski), nie będący niczyim wasalem.
Szafarz – osoba zarządzająca powierzonym jej dobrem, współcześnie menadżer.
Szambelan – wysoki urzędnik. Zadaniem szambelana, przede wszystkim, było pełnienie dyżuru przy królu i wprowadzanie gości do apartamentów.
Szampierz – najemny wojownik. Szampierz stawał do walki, gdy proces mógł być rozstrzygnięty w formie pojedynku.
Szeryf – główny urzędnik w hrabstwie. Tytuł honorowych urzędników mianowanych co rok przez króla.
Wicehrabia – to tytuł odnoszący się do rodziny hrabiowskiej z prawem primogenitury (pierworództwa), gdzie tytuł hrabiego przypada najstarszemu członkowi rodu, a wtedy tytuł wicehrabiego przypada jego synowi.
Wielki książę – tytuł feudalny i arystokratyczny, między rangą królewską a książęcą.
Wojewoda – jest to terenowy organ administracji rządowej w województwie i zwierzchnik zespolonej administracji rządowej na terenie województwa.
Wojski – urzędnik podporządkowany kasztelanowi.
Wójt – w okresie lokacji miast był to dziedziczny urzędnik, stojący na czele miasta lub osady miejskiej. Zobowiązany był do konnej służby wojskowej.
Żupnik – urząd związany z obowiązkami gospodarczymi i finansowymi. Urzędnik zarządzał królewskimi przedsiębiorstwami solnymi (żupami) oraz warzelniami soli.
chomikuff