Motoryka – pojęcie obejmujące całokształt czynności człowieka
Rodzaje motoryczności:
1. Motoryczność produkcyjna (służąca pracy)
2. Motoryka bojowa (związana z walką o byt)
3. Motoryczność sportowa
4. Motoryczność wyrazowa
- ruchy twarzy (mimika)
- ruchy rąk (gestyka)
-ruchy całego ciała (pantomima)
- ruchy aparatu mowy (artykulacja)
- ruchy pisarskie
5. Motoryczność związana z samoobsługą
Metody badań ruchu
1. metoda obserwacji ruchu
2. metoda eksperymentalna
3. metoda porównawcza (najbardziej znana, poszukuje się przez nią różnic i podobieństw, dokonuje się porównania).
Każdy ruch zawiera w sobie określony ładunek: siły, szybkości i wytrzymałości. Cechy te są fizycznymi właściwościami człowieka i zależą od funkcji i struktury organizmu ludzkiego. Pojawiają się w ontogenezie.
Nasycenie ruchu: siłą, szybkością i wytrzymałością zależy od stanu rozwoju i umiejętności angażowania się w odpowiednich momentach i proporcjach. Daje to w efekcie celowe zachowanie ruchowe.
Cechy prawidłowego chodu
1. Izotoniczny
Dokonuje się z jednakowym napięciem mięśniowym w obydwu kończynach
2. Izochroniczny
Wszystkie fazy ruchu przebiegają dla obu kończyn w tym samym czasie
3. Izometryczny
Obie kończyny pokonują jednakową odległość w tych samych fazach ruchu
Na każdy ruch człowieka skalda się:
1. treść ruchu
2. Idea ruchu
3. Cechy motoryczne
Treść ruchu określa celu jakiemu służy ruch i pozwala zaliczyć ruch do konkretnej motoryczności. Treść ruchu jest miarą rozwoju umysłowego dziecka i celowego zachowania się. w różnych sytuacjach. W raz z rozwojem dziecka obserwujemy bogacenie się treści jego ruchów.
Idea ruchu to cel jakiemu ruch służy lub motyw jakim kieruje się człowiek podejmując działalność ruchową.
Występuję regulatory psychiczne:
- upośledzające: trema, lęk
- wzbogacające: doping, współzawodnictwo
Cechy motoryczne
ilościowe jakościowe
(dające się zmierzyć) (opisujące ruch)
siła 1. cechy. postaciowa
fazy ruchu, harmonia
szybkość 2. cechy dynamiczne:
rytm, płynność, przenoszenie, elastyczność
wytrzymałość 3. cechy nastawienia psychicznego
precyzja ruchu, przewidywanie (antycypacja)
CECHY ILOŚCIOWE
Każdy ruch Zawiera określony ładunek siły, szybkości i wytrzymałości. Cechy te są fizycznymi właściwościami człowieka. Zależą od funkcji i struktury organizmu ludzkiego i rozwijają się w ontogenezie. Wykorzystywane są w czynnościach ruchowych człowieka.
Siła jest wynikiem pracy mięśni, dzięki zmianą napięcia włókien mięśniowych zmienia się ich długość, co powoduje przemieszczanie się kości i powstaje ruch. Siła wykazuje linię rozwojową.
Siła mięśni zależy od:
- grubości mięśnia
- ilości jednocześnie pracujących włókien
- długości mięśnia i prędkości jego skraca się
- sposobu wykonania ruchu i wykorzystania siły
Szybkość składa się z:
- prędkości działania,
- czasu reakcji
- częstotliwości ruchu.
Prędkość działania to czas w którym następuje przemieszczenie się elementów aparatu ruchu w przestrzeni.
Czas reakcji – to szybkość odbioru bodźców i przewodzenie impulsów przez drogi nerwowe.
Częstotliwość ruchu
Szybkość zależy od:
- stanu układu mięśniowego, nerwowego
- struktury aparatu ruchu
- rodzaju przemian biochemicznych w składzie mięśni
- czynników psychicznych
Szybkość – kształtuje się wraz z wiekiem (bieg na 60 m, największa jest u dziewczyn 13 – 14 lat a u chłopców 15 – 17 lat)
Wytrzymałość przejawia się różnie i zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Wytrzymałość wyraża zdolność organizmu do długotrwałego wysiłku.
Wytrzymałość zależy od:
- sprawności układu krążenia
- sprawności funkcjonowania układu mięśniowego
Wytrzymałość w rozwoju osobniczym wykazuje zmiany jakościowe. Częściej mówimy o wytrzymałości, odporności na zmęczenie w konkretnej pracy mięśniowej niż o ogólnej wytrzymałości organizmu.
Wytrzymałość ogólne odnosi się do zjawiska wydolności ustroju mierzonego nie objawami znużenia lecz maksymalną ilością zużytego tlenu na 1 kg ciała w ciągu 1 minuty.
CECHY JAKOŚCIOWE
Cechy te uzewnętrzniają się w obrazie poszczególnych elementów aparatu ruchowego.
Zależą od:
- nabytych umiejętności
- somatycznego rozwoju organizmu
I. CECHY POSTACIOWE (strukturalne)
1. struktura fazowa – w każdym ruchu możemy wyróżnić fazy o odrębnych funkcjach.
a) ruchy acykliczne (3 fazowe)
- faza przygotowawcza – stworzenie optymalnych warunków biochemicznych do wykonania ruchu w 2 fazie (głównej)
- faza główna – wykonywane jest zasadnicze zadanie ruchowe
- faza końcowa – wygaszanie ruchu, powrót do pozycji wyjściowej
b) ruchy cykliczne – występuje zjawisko stapiania się fazy końcowej z przygotowawczą – bieg, chód.
2. harmonia ruchu – to zgranie, podporządkowanie ruchu w poszczególnych odcinkach ciała, jednej zasadniczej idei – celowi ruchu. Występujące przyruchy nie służą wykonaniu zasadniczego ruchu. Szczególne harmonie ruchu występują kilkakrotnei w rowoju osobniczym: około 5 roku życia i między 9 a 11 rokiem życia.
II. CECHY DYNAMICZNE
rytm
płynność
przenoszenie
elastyczność
Rytm ruchu – to zmiana napięć i rozluźnień mięśniowych wystęujących w danym przebiegu ruchowym. Rytm decyduje o ekonomi ruchu:
- jest zaraźliwy
- wyraźnie występuje w wieku przedszkolnym
- osiąga wysoki poziom między 10 – 12 rokiem życia
Płynność ruchu – ruchy wykonujemy po torach: ciągłych, zaokrąglonych, takich gdzie nie ma gwałtownych przejść między fazą skurczu i rozkurczu mięśnia. Przeciwstawieństwem ruchu płynnego jest ruch kanciasty, przerywany, szarpany.
Płynność świadczy o nabytych umiejętnościach, ulega chwilowym zmianom, zaburzeniom pod wpływem różnych stanów psychicznych.
Przenoszenie ruchu (transmisja) – jest to dostrzegalne następstwo ruchu w poszczególnych odcinakach ciała, obserwowane w całym przebiegu ruchu.
Kierunki przenoszenia:
dośrodkowy (z rąk, nóg, głowy na tułów)
odśrodkowy (z tułowia na nogi, głowę, ręce)
Elastyczność (amortyzacja) jest to umiejętność wygaszania ruchu (zatrzymanie się po skoku), wygaszanie ruchu przedmiotu;
III CECHY NASTAWIENIA PSYCHICZNEGO
a) dokładność
b) przewidywanie ruchu (antycypacja)
Dokładność to właściwość dająca się mierzyć (trafianie strzałką).
Może być dokładność:
- czasowa (wyk. ruchu w określonym momencie)
- dynamiczna (wymaga użycia odpowiedniej energii w każdym momencie wykonywanej czynności)
3 warunki dokładności:
- odpowiedni stan rozwoju motorycznego
- posiadania uzdolnień osobniczych
- wyćwiczenie
Przewidywanie ruchu - to wyraz syntezy dotychczasowych doświadczeń motorycznych osobnika, zarówno jeśli chodzi o ruch własnego ciała, przedmiotów i ludzi w otoczeniu.
Rodzaje przewidywania (antycypacji):
- przewidywania ruchów własnych
- przewidywanie ruchów ciał obcych
- przewidywanie ruchów partnerów
- przewidywanie ruchów przeciwników
staszekka