Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowe.doc

Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowe, główne czynniki i koncepcje rozwoju człowieka

Rozwój człowieka, wedle psychologii, to seria etapów, przez które przechodzi jednostka, aby osiągnąć pełnię rozkwit. U człowieka rozwój jako taki nie sprowadza się jedynie do wzrostu, ale także do pojawianie się nowych form funkcjonowania - zazwyczaj warunkowanych fizjologicznie. Zmiany zachodzące podczas tego procesu z reguły mają określony kierunek - od braku do coraz lepszej regulacji stosunków społecznych z otoczeniem. Każda jednostka charakteryzuje się właściwym sobie rytmem rozwoju - występują tu okresy wzmożonego rozwoju lub przyrostu danej strefy funkcjonowania a niekiedy także przerwy lub nawet regres do poprzednich faz.

Rozwój jednostki dotyczy tak fizycznej, jak i psychicznej sfery, i co ważne - tempo wzrostu obu sfer nie zawsze się pokrywa. Ponadto szybkość zmian czy też jego rytmy, a także akceleracja (czyli wzmożenie tempa rozwoju charakterystyczne dla nowych pokoleń) zmieniają się wraz z otaczającym nas światem oraz w zależności od jednostki - każdy człowiek bowiem charakteryzuje się indywidualnym i właściwym sobie rytmem rozwoju.

Istnieje kilka podstawowych kierunków rozwoju. Przede wszystkim pod wpływem warunków fizjologicznych pojawiają się nowe formy funkcjonowanie - np. niemowlę kieruje się wyłącznie zasadą przyjemności a dorosły człowiek już wymogami rzeczywistości. Wraz z wiekiem postępuje także coraz większe zróżnicowanie reakcji oraz coraz większe uniezależnienie od uwarunkowań zewnętrznych. Jedno z niezmiennych praw rozwojowym mówi o osi "głowa-stopy" charakteryzującym rozwój układu nerwowego.

Psychologowie rozróżniają cztery rodzaje zmian rozwojowych. Są to:

·         Nabywanie nowych cech (np. rozwój nowych potrzeb w sferze psychicznej czy też zmiana uzębienia w ramach zmian fizycznych),

·         Zanikanie pewnych właściwości (np. zanik gaworzenia czy raczkowania na rzecz rozwoju mowy oraz chodzenia),

·         Zmiany wielkości pewnych cech - z reguły mają one charakter ilościowy (wzrastanie fizyczne),

·         Zmiany proporcji ciała oraz psychiki (np. zmiany ilościowe i jakościowe tak psychiki jak i cech fizycznych).

Na rozwój jednostki, oprócz oczywistych czynników biologicznych, które w przeważającej mierze sprowadzają się do wyposażenia genetycznego, jakim dysponuje człowiek liczy się także własna aktywność człowieka, która zasadniczo nieraz modyfikuje psychikę a co za tym idzie środowisko jako takie (kwestie społeczne, kulturowe, geograficzne oraz ekonomiczne). Czwartym czynnikiem jest niewątpliwie wychowanie, które ma na celu planowe i zamierzone przekształcenie osobowości człowieka w kierunku przystosowanych społecznie kanonów.

Koncepcje rozwoju psychicznego

1/ TRADYCYJNE KONCEPCJE

Pierwsze koncepcje rozwoju odnosiły się do dwóch czynników

A/ dziedziczności – teorie dziedzicznościowe ( biologiczne) to teorie natywistyczne – na rozwój wpływają geny ( natura i biologia). Te teorie głoszą, ze człowieka przychodzi na świat z ogromnym repertuarem zachowań, właściwości, dyspozycji – wrodzonych. Rozwój psychiczny wg tych teorii polega na stopniowym ujawnianiu się tych cech, tych dyspozycji w miarę ich spontanicznego dojrzewania, ale w kolejności, która jest z góry określona. Poziom rozwoju tych cech nie może być przekroczony ( poza poziom biologicznie i genetycznie zdeterminowany. Przykładem na te cechy jest np. inteligencja – zdolność ogólna, lub umiejętności przystosowania się do nowych warunków. Poziom mierzony jest ilorazem inteligencji ( wg tych teorii iloraz inteligencji jest stały i niezmienny).

B/ środowiska – teorie środowiskowe ( inaczej behawiorystyczne lub empiryczne lub socjologiczne lub ewironmentalistyczne) – ten sposób myślenia wywodzi się od Johna Locka – wychowanie, uczenie się decyduje o rozwoju. Skrajnym przedstawieniem tego myślenia był J. Watson – traktował on człowieka jako istotę społeczną. Szukał on społecznych podstaw rozwoju człowieka ( społecznych uwarunkowań rozwoju). Zastrzeżenia budzi tutaj sposób rozumienia środowiska – ci badacze traktowali środowisko jako stałe i niezmienne. To środowiska (np. miejskie, wiejskie, robotnicze) miały determinować rozwój dziecka. Behawioryści nie brali pod uwagę sytuacji ekonomicznej, – która ma duży wpływ na możliwości rozwoju. Pomijane w tej grupie teorii było dziecko. Pomijano fakt, że dziecko to istota aktywna i świadoma, a przecież wpływ środowiska na rozwój uzależniony jest od poziomu świadomości dziecka.
Fakty i badania naukowe przeczą obu tym stanowiskom, więc wprowadzono kolejną teorię: