integracja sensoryczna-artykul.pdf

Integracja

sensoryczna

W pracy z dziećmi z problemami w rozwoju ważna jest

wczesna interwencja, która wspiera system nerwowy tak,

aby mógł on prawidłowo odbierać, interpretować

i organizować napływające informacje zmysłowe.

n Marta Wiśniewska

powstała w latach 70. XX wieku

w Stanach Zjednoczonych. Jej autorką jest

Jean Ayers – terapeutka zajęciowa, psycho-

log, która prowadziła prace badawcze

nad osobami z zaburzeniami neurologiczny-

mi w Instytucie Badań Mózgu Uniwersytetu

Kalifornijskiego w Los Angeles. Do Polski

metoda ta dotarła 10 lat temu, a wiedzę

na jej temat propaguje Polskie Stowarzysze-

nie Terapeutów Integracji Sensorycznej.

Na metodę składają się: podstawa teore-

tyczna, sposoby i narzędzia diagnostyczne

(Obserwacja Kliniczna i Testy Południowo-

kalifornijskie) oraz techniki terapeutyczne.

Termin integracja sensoryczna określa

prawidłową organizację wrażeń sensorycz-

nych (bodźców) napływających przez recep-

tory. Oznacza to, że mózg, otrzymując infor-

macje ze wszystkich zmysłów, dokonuje ich

rozpoznania, segregowania i interpretacji

oraz integruje je z wcześniejszymi doświad-

czeniami. Na tej podstawie mózg tworzy od-

powiednią do sytuacji reakcję nazywaną

adaptacyjną. Jest to adekwatne i efektywne

reagowanie na wymogi otoczenia. Może to

być odpowiedź ruchowa, jak i myślowa.

Nieprawidłowa integracja sensoryczna

przejawia się tzw. dysfunkcjami, czyli zabu-

rzeniami. Pojawiają się one, gdy układ ner-

wowy niewłaściwie organizuje bodźce zmy-

słowe. Dysfunkcje nie są związane z uszko-

dzeniem narządów zmysłów, np. z niedosłu-

chem czy krótkowzrocznością. Oczywiście,

jeśli istnieją obawy dotyczące sprawności

poszczególnych analizatorów, niezbędna

jest konsultacja lekarska. Dysfunkcje inte-

gracji sensorycznej dotyczą nieprawidłowo-

ści w zakresie przetwarzania bodźców sen-

sorycznych w obrębie następujących syste-

mów: czuciowego (dotykowego i proprio-

ceptywnego), przedsionkowego, słuchowe-

go, wzrokowego, węchowego i smakowego.

Najczęściej spotykanymi dysfunkcjami są:

obronność dotykowa (nadwrażliwość w od-

biorze bodźców dotykowych), która często

współwystępuje z nadpobudliwością psycho-

ruchową, dyspraksja (problem z zaplanowa-

niem i wykonaniem nowych czynności ru-

chowych), niepewność grawitacyjna (mani-

festuje się lękiem przy zmianach położenia

głowy i całego ciała).

Dysfunkcje te mogą być rozpoznawane

u dzieci w normie intelektualnej z trudno-

Wychowanie w Przedszkolu

M etoda Integracji Sensorycznej (SI)

ściami w uczeniu się, z niepełnosprawnością

intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpo-

budliwością psychoruchową, mózgowym po-

rażeniem. Ich nasilenie jest różne, od lek-

kiego do znacznego.

Nieprawidłowy rozwój zmysłowo-rucho-

wy związany jest z następującymi czynnika-

mi: powikłany okres prenatalny, powikłania

okołoporodowe (np. cesarskie cięcie, niedo-

tlenienie) i powikłania okołoporodowe

i zaburzenia kolejnych faz życia. Również

istotną rolę w pojawianiu się dysfunkcji

w zakresie SI odgrywa ubogie środowisko

rozwojowo-wychowawcze, niesprzyjające

spontanicznej aktywności dziecka.

Rozpoczęcie terapii SI poprzedzone jest

dokładną diagnozą dziecka, opartą na Te-

stach Południowokalifornijskich oraz Obser-

wacji Klinicznej. Terapeuta przeprowadza

także wywiad z rodzicami i często posługuje

się uzupełniającymi narzędziami badawczy-

mi. Na podstawie przeprowadzonych badań

i obserwacji zostają opracowywane indywi-

dualne plany terapii. Również rodzice otrzy-

mują wskazówki terapeutyczne, które po-

winni stosować w domu. Warto dodać, że

każda sesja terapeutyczna ma wartość oce-

niającą, gdyż proces diagnostyczny jest ciągły

w czasie. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które

z różnych względów nie poddają się standa-

ryzowanym technikom badawczym.

Problemy dotyczące integracji sensorycznej

mogą przejawiać się w następujący sposób:

l nadpobudliwość, trudności w skupieniu

uwagi;

l unikanie aktywności ruchowych (gier

i zabaw sportowych);

l impulsywność, labilność emocjonalna;

l opóźniony rozwój mowy;

l niezgrabność ruchowa, potykanie się,

przewracanie;

l łatwa męczliwość, trudności z utrzymywa-

niem równowagi;

l trudności z czynnościami typowymi dla

wieku dziecka, np. ubieranie się, rysowa-

nie, jazda na rowerze;

10/2006

l wrażliwość na bodźce płynące ze zmy-

słów: dotyku, słuchu, wzroku lub też ob-

niżona wrażliwość;

l kłopoty z opanowywaniem technik szkol-

nych: czytanie, pisanie.

Terapia integracji sensorycznej określana

jest mianem „naukowej zabawy”. Podczas

sesji dziecko huśta się w hamaku, toczy

w beczce, jeździ na deskorolce czy balansu-

je na kołysce. Przez zabawę przyjemną i in-

teresującą dla dziecka dokonuje się integra-

cja bodźców zmysłowych ośrodkowego

układu nerwowego, co pozwala na lepszą

organizację działań.

Terapia SI nie jest uczeniem konkretnych

umiejętności (np. jazda na rowerze, pisanie,

czytanie), ale usprawnianiem pracy syste-

mów sensorycznych i procesów układu ner-

wowego, które są podstawą rozwoju tych

umiejętności. W pracy tą metodą terapeuta

stymuluje zmysły dziecka oraz usprawnia ta-

kie zakresy, jak np.: motoryka mała, motory-

ka duża, koordynacja wzrokowo-ruchowa.

Zadaniem terapeuty jest, przy zastosowaniu

odpowiednich technik, eliminowanie, wyha-

mowywanie lub ograniczenie niepożądanych

bodźców obecnych przy nadwrażliwościach

sensorycznych lub dostarczanie silnych

bodźców, co jest konieczne przy podwrażli-

wościach systemów sensorycznych.

Efektywność terapii integracji sensorycz-

nej zależy od trafności rozpoznania deficy-

tów, ich głębokości i wieku pacjenta. Mierze-

nia postępów terapii dokonuje się na pod-

stawie następujących wskaźników: napięcie

mięśniowe, odruchy, postawa, planowanie

motoryczne, koordynacja wzrokowo-rucho-

wa, zachowanie i reakcje emocjonalne.

W przypadku dzieci z głębszą niepełno-

sprawnością intelektualną w terapii integracji

sensorycznej z reguły niemożliwe jest stoso-

wanie Testów Południowokalifornijskich. Te-

rapeuta diagnozujący takie dziecko może

skorzystać w ograniczonym zakresie z wybra-

nych prób z Obserwacji Klinicznej. Praktycz-

nie jednak diagnoza dzieci z głębszą niepeł-

nosprawnością intelektualną polega na ciąg-

łej obserwacji ich zachowań i reakcji na poda-

wane bodźce w toku kolejnych sesji terapeu-

tycznych. Terapia dzieci z niepełnosprawno-

ścią intelektualną polega na usprawnianiu

najbardziej zaburzonych systemów sensorycz-

nych. Z przyczyn obiektywnych (problemy

w rozumieniu i spełnianiu poleceń, ogranicze-

nia ruchowe, problemy z koncentracją uwagi

i wzroku na wykonywanych czynnościach),

nie można w pełni oczekiwać od dzieci wła-

snych pomysłów na ćwiczenia czy aktywność.

Niemniej jednak, uważna obserwacja zacho-

wania podczas sesji ujawni ich preferencje te-

rapeutyczne (zasada inner drive – wewnętrz-

nego instynktu), które wykorzystane w terapii

podniosą jej skuteczność.

Metoda integracji sensorycznej to jedna

z ważniejszych metod stosowanych w pracy

z dziećmi z problemami w rozwoju. W pierw-

szej kolejności kierowana jest do dzieci

z trudnościami w uczeniu się, ale z powodze-

niem można stosować ją w przypadku nie-

pełnosprawności intelektualnej, ruchowej,

autyzmu, uszkodzeń analizatorów. Może być

także wykorzystana jako forma profilaktyki

ewentualnych trudności w uczeniu się oraz

stymulacji rozwoju dzieci prawidłowo rozwi-

jających się.

Na koniec warto dodać, że z problemów

w zakresie integracji sensorycznej dzieci nie

wyrosną. Te problemy będą „rosły” razem

z nimi. Dlatego tak ważna jest wczesna in-

terwencja, która wspiera system nerwowy

tak, aby mógł on prawidłowo odbierać, in-

terpretować i organizować napływające in-

formacje zmysłowe.

BIBLIOGRAFIA

z J. Ayers, Sensory Integration and the child , Los

Angeles 1989, Western Psychological Services.

z V. Maas, Uczenie się przez zmysły. Wprowadze-

nie do teorii Integracji Sensorycznej, Warsza-

wa 1998, WSiP.

MARTA WIŚNIEWSKA

Przedszkole Specjalne nr 208 w Warszawie

Pracownia Profilaktyki i Wspomagania Rozwoju

„Helenów”

Wychowanie w Przedszkolu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: