Dziecko w potrzasku. Problem dzieci z rozbitych rodzin i skutki rozwodu dla dziecka. Prawa dziecka i rodziców po rozwodzie, w szczególności prawo do kontaktów z rodzicem, z którym nie przebywa
Rozwód i jego konsekwencje dla dziecka
Sytuacje konfliktowe między rodzicami, które często doprowadzają do rozwodu są dla ich dzieci trudne do zrozumienia i zaakceptowania.. Świat dziecka zaczyna się zmieniać. Już nie jest bezpiecznym i pełnym miłości miejscem. Dziecko nie jest najważniejsze, teraz zaczyna być wciągane w problemy dorosłych. Czasem jest kartą przetargową między rodzicami. Wszystko w jego życiu zaczyna się zmieniać. Pierwszym etapem tych zmian jest rozwód.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 56) rozwód pomiędzy małżonkami zostaje orzeczony przez sąd tylko wtedy, gdy w małżeństwie nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego (fizycznego, duchowego i ekonomicznego). Do małżonków należy inicjatywa, co do rozwiązania małżeństwa, ale decyzja ostateczna należy do sądu.
Polskie prawo nakłada na sędziego obowiązek zakazu orzeczenia rozwodu m.in. w sytuacji, gdy wskutek rozwodu mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci (art.56 §2 k.r.i o.). Sąd musi rozważyć, jakie skutki wywoła rozwód w psychice małoletniego dziecka małżonków. Sąd może odmówić udzielenia rozwodu, jeśli stwierdzi, że grozi to upadkiem rodziny, w której dziecko dorasta.
Po ustaleniu różnych aspektów decydujących o tym czy rozwód zostanie orzeczony sąd w wyroku orzekającym rozwód musi rozstrzygnąć wiele kwestii, które wpłyną na losy dzieci np.
1. zamieszkaniu wspólnych małoletnich dzieci przy jednym z rodziców
2. wysokości, w jakiej małżonkowie są obowiązani do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
3. schemacie wizyt, które przysługują temu rodzicowi, z którym dzieci nie będą mieszkać
4. sposobie korzystania z mieszkania, jeżeli po rozwodzie byli małżonkowie mieszkają razem, (co w Polsce często się zdarza).
Jeżeli po rozwodzie byli małżonkowie mieszkają oddzielnie, to w praktyce sądowej spotyka się następujące rozwiązania:
1. sąd ustala miejsce zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców a dla drugiego z rodziców ustala sposób i częstotliwość spotkań z dzieckiem.
2. sąd może przyznać prawo wglądu w wychowanie i wykształcenie dzieci małżonkowi, który zostanie pozbawiony władzy rodzicielskiej, i zezwolić mu na kontakty z dziećmi w określone dni tygodnia lub miesiąca; w sytuacjach drastycznych sąd może zakazać zupełnie kontaktów z dzieckiem.
3. sąd orzeka, że dziecko zamieszka po rozwodzie z matką lub ojcem, ale nie ustala, kiedy, gdzie i w jakim czasie może spotykać się z dzieckiem drugi rodzic.
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków (art.58 k.r.i o.)
Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do opieki nad dzieckiem i jego majątkiem oraz wychowania go. Powinna być sprawowana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz przygotowywać je odpowiednio do jego uzdolnień do pracy dla dobra społeczeństwa.
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga również, w jakiej wysokości każde z małżonków obowiązane jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.(art. 58 k.r.io.) Obowiązek alimentacyjny jest konsekwencją więzów łączących członków rodziny i stanowi główny element znacznie szerszego obowiązku pomocy wobec osób blisko spokrewnionych. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od aktualnych potrzeb dzieci, dlatego orzeczenie dotyczące wysokości alimentów na rzecz dzieci może być z uzasadnionych potrzeb zmienione. Jeżeli potrzeby uprawnionego są aktualnie wyższe, sąd może alimenty zwiększyć. Obowiązek alimentacyjny nie wygasa z chwilą ukończenia przez dziecko pełnoletniości, ale dopiero w chwili, gdy może ono samodzielnie rozpocząć życie i potrafi samo się utrzymać. Moment taki może nadejść w chwili ukończenia szkoły średniej, zawodowej lub wyższej, w zależności od wybranej prze dziecko drogi edukacyjnej.
Sąd powinien również rozważyć, biorąc pod uwagę dobro małoletnich dzieci małżonków czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostają.
Mediacje rodzinne – zostały wprowadzone do polskiego prawa pod koniec 2005 roku (Ustawa z dnia 28.07.2005r. – Kodeks Postępowania Cywilnego) i dzięki tym przepisom sąd może skierować sprawę do mediacji.
Mediacje rodzinne są sposobem rozwiązywania konfliktów rodzinnych przy udziale bezstronnej osoby trzeciej – mediatora( wykształconego specjalisty), która pomaga stronom w dobrowolnym osiąganiu przez nie wzajemnie akceptowanego porozumienia w spornych sprawach. Dyskusje prowadzone są na 3 – 6 sesjach, z których każda trwa 1,5 godziny. Liczba sesji madialnych zależna jest od zgłoszonych przez strony problemów. Częstotliwość sesji mediacyjnych strony ustalają wspólnie z mediatorem. Dzięki mediacjom strony mają możliwość bezpośredniego wpływu na podejmowane w swojej sprawie decyzje. Dyskusje prowadzone są w atmosferze prywatności, poufałości i zaufania. Mediacje rodzinne są szczególnie pomocne w sprawach dotyczących: rozwodu, separacji oraz w sytuacjach porozwodowych. Rozwód i separacja nigdy nie są łatwe i wiążą się z szeregiem problemów wymagających uporządkowania. Jest to szczególnie trudne gdyż rozwiązaniu problemów często towarzyszą bardzo silne emocje utrudniające bezpośrednie rozmowy. W sytuacji separacji małżonków istnieje szereg spraw wymagających wspólnych decyzji. Trzeba ustalić, kto będzie sprawował stałą opiekę nad dzieckiem, określić szczegółowo zasady kontaktów pomiędzy dzieckiem a tym rodzicem, który nie sprawuje bezpośredniej opieki, ustalić reguły finansowania i wysokość alimentów dla dziecka (małżonka), rozstrzygnąć sprawy związane z podziałem majątku.
Mediacje pozwalają lepiej skoncentrować się na potrzebach dzieci i w ten sposób w pełni zabezpieczyć ich potrzeby pomimo zaistniałych w ich rodzinie zmianach. Do korzyści, jakie płyną z mediacji dla dziecka należy zaliczyć wzrost poczucia stabilizacji, bezpieczeństwa i nadziei na dobre relacje z każdym z rodziców. Mediator stara się zwrócić szczególną uwagę na potrzeby dziecka. Z kolei w sytuacji porozwodowej pojawia się również wiele problemów, które można spróbować rozwiązać przy pomocy mediacji. Przykładem mogą być rozmowy wynikające z faktu, że pomiędzy rodzicami nigdy nie zaszły rozmowy prowadzące do akceptowalnych dla obu stron rozwiązań w sprawach dzieci, alimentów i formach kontaktów z dzieckiem tego z rodziców, który z nim już nie mieszka.
Mediacja staje się okazją do zbudowania podstaw pozwalających na utrzymanie więzi rodzinnych chroniących potrzeby dzieci, rodziców i dziadków w sytuacji porozwodowej. Wymierną korzyścią jest również skrócenie czasu rozstrzygnięcia konfliktu, a co za tym idzie oszczędność kosztów.
Autorzy badań nad mediacją rodzinną podkreślają jej zalety, do których należą:
1. rodzice uczestniczący w mediacjach byli dwukrotnie bardziej zadowoleni z
wyników zawartego przez siebie porozumienia w porównaniu z rodzicami,
którzy nie korzystali z mediacji;
2. porozumienia mediacji były bardziej przestrzegane niż te, które były zawarte
w postanowieniach sądu;
3. rodzice uczestniczący w procesie mediacji twierdzili, że mediacje pomogły
im skoncentrować się na potrzebach dzieci;
4. mediacje pomogły polepszyć kontakty pomiędzy rodzicami;
5. mediacje pomogły skrócić czas trwania procesu rozwodowego;
6. mediacje pomogły zmniejszyć koszty procesu.
PSYCHOLOGICZNY ASPEKT ROZWODÓW
Każdego roku w Polsce sądy orzekają ponad czterdzieści tysięcy rozwodów. Od lipca 2007 roku postanowiło się rozejść 47 tysięcy małżeństw ( dane Ministerstwa Sprawiedliwości) W rozbitych rodzinach wychowuje się ponad milion dzieci. Te statystyczne dane nie ukazują sytuacji dzieci, które z chwilą ogłoszenia rozwodu ( i często jeszcze przed tym faktem), znajdują się w trudnej, często traumatycznej sytuacji, Więź z rodzicami, która była budowana od dnia narodzin dziecka, po ogłoszeniu rozwodu, zostaje zerwana. Wiele jest nowych problemów, z którymi dziecko musi się zmierzyć np. nieobecność jednego z rodziców (zwykle ojca), społeczne i ekonomiczne skutki życia z jednym z rodziców, poczucie osamotnienia, złości oraz konflikt między rodzicami, którego dziecko jest świadkiem przed rozwodem i często również jeszcze po rozwodzie.
Psycholodzy i pedagodzy są zgodni, co do tego, że brak jednego z rodziców (przeważnie ojca) wywiera zdecydowany wpływ na rozwój osobowości dziecka. Rozłąka z jednym z rodziców może doprowadzić do pojawienia się u dziecka lęków, do utraty bezpieczeństwa. Rozbicie rodziny może wywoływać też depresję i szereg innych objawów nerwicy. Wielu badaczy wskazuje, że przeżycie, jakim jest dla dziecka rozbicie rodziny stwarza również warunki dla aspołecznego zachowania się dziecka. Dzieje się tak nie tylko na skutek samego faktu rozłąki z którymś z rodziców, ile z powodu rozdźwięków w rodzinie, które towarzyszą zaistniałej sytuacji. Atmosfera dysharmonii działa na dziecko bardzo niekorzystnie. Dom przestaje dawać poczucie bezpieczeństwa, którego źródłem był dotychczas wzajemny związek emocjonalny rodziców. Gdy ten ustabilizowany system podlega dezintegracji i rozbiciu, młodzież szuka oparcia poza domem, staje się podatna na wpływy grup rówieśniczych. Dąży do rozładowania wewnętrznego napięcia, co może przybierać różne formy nie akceptowanego społecznie zachowania (agresja, samobójstwo, narkomania, czy kolizje z prawem). Niezależnie od wymienionych zachowań u dzieci skutki absencji ojca mają swoje specyficzne oddziaływania inaczej odbiją się w psychice chłopca inaczej w dziewczynki. Ma to związek z nauką pełnienia ról społecznych. Nieobecność ojca u syna powoduje brak wzorców związanych z płcią, co może spowodować zachwianie w sferze erotycznej dziecka. Syn nie poszanuje godności kobiety. W społeczeństwie będzie czuł się wyalienowany. Będzie miał niższą motywację do rywalizacji i osiągnięć. W przyszłości w kontakcie z partnerką będzie drobiazgowy, kłótliwy, agresywny. Dziewczynki z powodu nieobecności ojca w ich życiu nie będą akceptować swojej kobiecości i nie poszanują własnej kobiecości. Będą czuły strach przed przywiązaniem. Nie osiągną poczucia bezpieczeństwa. W społeczeństwie będą czuły się wyalienowane. Ich relacje z drugim człowiekiem będzie cechowało zniecierpliwienie i lęk przed odrzuceniem.
Psycholodzy są zgodni, co do tego, że największy wpływ na problemy psychiczne dziecka ma konflikt. Świadczyć o tym może fakt, że u dzieci, które tracą ojca w wyniku śmierci obserwuje się znacznie mniej zaburzeń niż u tych, które tracą go z powodu rozwodu. Potwierdza to fakt, że nie sama absencja rodzica, ale okoliczności nieobecności rodzica wpływają na reakcję dziecka. Konflikty małżeńskie to prawdopodobnie jeden z najsilniej wpływających na rozwój psychiczny dziecka czynnik patogenny. A musimy pamiętać, że rozwód jest wynikiem konfliktów małżeńskich, który często nie ustaje z chwilą rozwodu. Wpływa on na dziecko poprzez dwa typy oddziaływań: bezpośredni i pośredni. Wpływ bezpośredni zakłada, że dziecko jest świadkiem scen agresji werbalnej lub/i fizycznej albo braku porozumienia. Emocje negatywne, takie jak oznaka gniewu uniemożliwiają u dziecka rozwój zdolności panowania nad emocjami. Wpływ pośredni polega na tym, że konflikt małżonków wpływa niekorzystnie na realizowanie obowiązków rodzicielskich przez każdego z nich. To z kolei rodzi niekorzystne konsekwencje dla zdolności przystosowawczych dziecka.
Dorosłe Dzieci Rozwiedzionych Rodziców to cykl artykułów rozpoczętych w marcu 2005 przez pismo „Charaktery” – miesięcznik psychologiczny. Autorem artykułów jest psycholog i psychoterapeuta Kuba Jabłoński, który prowadzi terapię nerwic i problemów małżeńskich, pracujący w ośrodku” Intra”. Psycholog napisał w swoim artykule: ”Terapeuci w swojej pracy z ludźmi dorosłymi napotykając osoby pochodzące z rozbitych rodzin, zauważyli, że coś je ze sobą łączy. W dorosłym życiu napotykają podobne problemy, w podobny sposób reagują na różne sytuacje, podobnie patrzą na ludzi i na siebie. Dorosłe Dzieci Rozwiedzionych Rodziców mają zazwyczaj trudności w nawiązywaniu głębszych relacji z ludźmi. Ich kontakty bywają powierzchowne, odczuwają stały lęk przed porażką, ośmieszeniem, popełnieniem błędu. Mają zaniżoną samoocenę. Boją się okazać słabość w czyjejś obecności, ponieważ słabość jest według nich oznaką zależności. A właśnie zależności od drugiej osoby boją się najbardziej, dlatego nie potrafią prosić o pomoc. Unikając zależności, nie są wstanie zbudować bliskiej, szczerej relacji z drugim człowiekiem. Dorosłe Dzieci Rozwiedzionych Rodziców nie potrafią okazać, że są bezradne, mają z czymś kłopot, czegoś nie wiedzą, z czymś nie mogą sobie poradzić, czegoś się boją. Na zewnątrz sprawiają wrażenie ludzi sukcesu, silnych, bezproblemowych, pogodnych i wesołych, ale w środku często czują pustkę, niepewność i samotność. Nie są w stanie mówić o bólu wynikającym z rozbieżności między tym, co prezentują na zewnątrz, a tym, co naprawdę czują. Chcieliby komuś powiedzieć o tym, co czują, ale nie potrafią mówić o swoim bólu, przytulić się, pozwolić zaopiekować się sobą. Nie mogą uwierzyć, że ktoś może ich kochać, troszczyć się o nich. Odczuwają paniczny strach przed kłótnią, która dla nich jest oznaką odejścia. Ze swoimi problemami radzą sobie na dwa sposoby. Po pierwsze poprzez zewnętrzny wizerunek osoby pogodnej, towarzyskiej, myślącej o innych. Drugim sposobem jest izolowanie się od ludzi, schodzenie im z drogi. W relacjach z osobami ważnymi, kieruje się pragnieniem bycia akceptowanym niż własnymi potrzebami. Na pytanie partnera:, Co chciałby robić odpowiadają: A ty, co chcesz robić? Takie zachowanie po dłuższym czasie spowoduje konflikt z partnerem.
Wiedząc, że rozwód może poczynić tak wielkie szkody w życiu dorosłym jak można pomóc dziecku i zapobiec tym zmianom ? Jak zorganizować życie dziecka po rozwodzie, aby miał on jak najmniejszy negatywny wpływ na jego życie?
Najważniejszą sprawą, która dotyczy obojga rodziców jest uświadomienie sobie konieczności kontaktów z dzieckiem tego rodzica, który nie przebywa już, na co dzień z dzieckiem.
Pokonanie niechęci, złości matki do ojca dziecka, to problem, z którym wiele kobiet musi się zmierzyć.
Każda kobieta porzucona przez męża czuje złość, rozgoryczenie, samotność i chęć odwetu na byłym mężu. Często chcąc mu zabrać to, co mają najcenniejsze, czyli dziecko poprzez uniemożliwienie kontaktów z nim. Mimo takich odczuć powinna uświadomić sobie jak wielkie znaczenie mają takie kontakty dla dziecka i jego przyszłości.
Dziecko, które ma za mały kontakt z jednym z rodziców może czuć się zagubione, mieć pewne problemy ze swoją tożsamością i poczuciem bezpieczeństwa, co oczywiście negatywnie odbije się na jego rozwoju i funkcjonowaniu w przyszłości.
Każdy rodzic ma prawo widywać się ze swoim dzieckiem, jeśli, wiec matka zabrania kontaktów z dzieckiem byłemu mężowi powinien on poprosić osobę, której ufa kobieta o mediację w tej sprawie. Ważne, aby ktoś uzmysłowił, jej, jaką krzywdę wyrządza w ten sposób swojemu dziecku a ono i tak jest już w trudnej sytuacji. Kolejnym etapem próby rozwiązania problemu może być mediacja rodzinna. W trakcie mediacji rodzinnej można też negocjować sposób odwiedzin, być może kontakty takie w neutralnych miejscach ( nie w domu byłego męża) przełamią niechęć kobiety do kontaktów dziecka z ojcem.
Jeśli rozmowa z matką nie przełamie jej oporu ojciec dziecka może zwrócić się do sądu z żądaniem ustalenia kontaktów z dzieckiem (prawo to przysługuje każdemu z rodziców (o ile sąd nie pozbawił ich władzy rodzicielskiej). Należy w tym celu skierować wniosek do sądu – wydział rodzinny i nieletnich z przedstawioną propozycją takich wizyt. Jeżeli druga strona zaakceptuje przedstawioną propozycję, zostaje zawarta, spisana przed sądem w protokole, ugoda, której obydwie strony muszą przestrzegać. W każdej chwili każdy z rodziców może zawiadomić sąd o tym, że postanowienia ugody nie są przestrzegane. Jeżeli strony nie zgadzają się, co do sposobu kontaktów z dzieckiem, sąd samodzielnie ustala tryb spotkań, który w danej sytuacji uzna za najbardziej wskazany. Należy pamiętać, iż zawsze miejscem spotkań z dzieckiem musi być dom, w którym ono mieszka. We wniosku można wskazać również inne miejsca, w którym drugi rodzic będzie się widywać z dzieckiem.
Byłe żony, które utrudniają dziecku kontakt z ojcem skazują same siebie na porażkę. Jeśli nawet odciągną dziecko od ojca na pewien czas to później taka taktyka obróci się przeciwko niej. Dziecko może zacząć ją oszukiwać, jeśli będzie spotykać się ojcem potajemnie. Może stracić do niej zaufanie, gdy przekona się, że ojciec jest przyzwoitą osobą. Może mieć pretensje o lata oddalenia i wrogości. A będąc już dorosłym, zwłaszcza dziewczyny, mogą wyrzucić matce, że nauczyła ją nieufności do mężczyzn.
Ojciec dziecka powinien też wiedzieć, że czasem niechęć do kontaktów przejawia samo dziecko. To jego sposób na tęsknotę za ojcem. A im mocniej było przywiązane do ojca tym mocniej cierpi. Trzeba w takiej sytuacji uzbroić się w cierpliwość i próbować odbudować więź.
Zespół Gardnera ( Izabela Owczaruk, Zespół Gardnera sposobem radzenia sobie z konfliktem rodziców, Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze, nr. 7 wrzesień 2008, s 12-17)
Zespół PAS został po raz pierwszy opisany przez Richarda Gardnera w 1985 roku. Jest to zespół oddzielenia dziecka od drugoplanowego rodzica przez pierwszoplanowego rodzica. Rozwód, separacja, rozpad rodziny to wyjątkowo delikatne, indywidualne i bardzo intymne wydarzenia. Dla jednych są ulgą dla innych porażką, dla niektórych są cierpieniem. Rodzice ne skutek narastających emocji, konfliktów i wydarzeń coraz mniej się słyszą nawzajem i coraz gorzej rozumieją. W trakcie trwających w sądzie spraw rozwodowych zaczynają toczyć między sobą wojnę o majątek, dzieci. Często w tej wojnie używają jako broni własnych dzieci. Dorośli ranią się, nie widzą krzywd, jakie sobie i innym wyrządzają, szukając winnych i często tłumacząc, że ‘ walczą przecież o dzieci i o swój honor”
Autorka artykułu pt: ” Zespół Gardnera sposobem na radzenie sobie z konfliktem rodziców” - Izabela Owczaruk opisuje pogląd, Gardnera w następujący sposób. Sprawa rozwodowa jest pełna cierpienia, zadawania bólu i walki. Jednym z narzędzi tej walki jest dziecko, ponieważ to na jego krzywdę najszybciej reaguje sąd. Wystarczy, że jedno z rodziców zgłosi, że małżonek sprawia dziecku ból fizyczny lub psychiczny, by sąd szybko zareagował. Rodzic, który oskarża drugiego uczy się, że to jest szybka i skuteczna broń w walce na terenie ociężałych sądów. Przeciąga się sprawa w sądzie o kolejne badania, na korzyść jednej ze stron. Opisany mechanizm jest początkiem zjawiska występującego w sprawach sądowych o przyznanie opieki nad dzieckiem w związku z rozwodem rodziców. Zjawisko to jest znane pod nazwą Zespół Gardnera lub PAS. Podłożem tego procesu jest poczucie krzywdy a miejscem rozgrywek jest sąd, gdzie rodzice walczą ze sobą poprzez manipulację i wykorzystanie dzieci jako tarczy i broni przez słabszego psychicznie rodzica. Najczęstsze fałszywe oskarżenia dotyczą wykorzystywania seksualnego przez jednego z rodziców.
Główne objawy PAS:
1. Aktywne oczernianie rodzica – tzw. drugoplanowego opiekuna.
2. Słabe, lekkomyślne lub absurdalne uzasadnienia tych oskarżeń.
3. Jednoznacznie wrogi stosunek do opiekuna – brak ambiwalencji.
4. Dziecko nie myśli samodzielnie – myśli, że wypowiada własne słowa, a cytuje słowa i argumenty pierwszoplanowego rodzica.
5. Sztywno opowiada się po stronie rodzica, który oddziela dziecko od drugiego.
6. Brak poczucia winy za wykorzystywanie i okrucieństwo wobec odrzuconego rodzica.
7. Obecność tzw. „pożyczonych scenariuszy’ – dziecko przytacza te same argumenty i opisuje te same sytuacje, a nawet używa tych samych słów, co główny opiekun.
8. Rozszerza się animozja wobec drugiego opiekuna na jego przyjaciół i dalszą rodzinę.
9. Dziecko nie przejawia objawów PTSD (Zespół Stresu Pourazowego).
PAS jest formą psychicznego wykorzystania dziecka i manipulacji dzieckiem jak bronią w trakcie sprawy rozwodowej. W konsekwencji może doprowadzić do zniszczenia więzi z jednym z rodziców, zmian w psychice dziecka a nawet w przyszłości do chorób psychicznych. Uczy dziecko wrogości i manipulacji, braku zaufania do dorosłych.
Gardnem wyróżnił trzy stopnie nasilenia zespołu PAS:
1. Łagodny – dzieci spotykają się z drugoplanowym rodzicem, ale okresowo są do
niego krytycznie nastawione.
2. Umiarkowany – dziecko manifestuje brak szacunku dla drugoplanowego rodzica,
prawie stale go oczernia
3. Poważny – wrogość dziecka z objawami fizycznej agresji wobec znienawidzonego
rodzica. Wysoki poziom objawów PAS doprowadza do paranoi – wrogość dziecka
doprowadza do urojenia prześladowczego ( obawia się, że rodzic je zamorduje).
Poziom objawów PAS u dzieci jest determinowany przez poziom niechęci rodzica pierwszoplanowego do drugoplanowego.
Wobec rodzin dotkniętych zespołem PAS – Gardnem proponuje:
1. Pozostawienie dziecka przy pierwszoplanowym rodzicu oraz przydzielenie mu
terapeuty wyszkolonego w problematyce PAS. Sąd uprzedza rodzica, że jeśli nie
będzie stosować się do zaleceń terapeuty sąd zmieni decyzję na korzyść
drugoplanowego rodzica.
2. Jeśli tendencje do alienacji u rodzica nadal się nasilają autor proponuje umieścić
dziecko u alienowanego rodzica. Terapeuta kontroluje sytuację i program wizyt u
drugiego rodzica.
3. Jeśli dziecko obsesyjnie boi się drugiego rodzica, autor proponuje umieścić je u
rodziny jednego z rodziców, lub w ośrodku, a powolne przywracanie kontaktów z
obojgiem rodziców ściśle monitorować i nadzorować.
Dziecko, żeby sobie poradzić z sytuacją rozwodu rodziców bez ich pomocy, musiałby mieć nadludzkie siły. Tylko dojrzałość, rozwaga i niekierowanie się własnymi emocjami przez rodziców może pomóc mu w zawsze trudnej sytuacji tracenia jednego z nich. Najbardziej skuteczną metodą radzenia sobie z sytuacją z zespołem PAS jest profilaktyka. Psycholog Izabela Owczaruk podłoże zespołu PAS upatruje w czymś innym niż Gardnem, a mianowicie w tym, że nieuleczone rany porzucenia, zdrady rozwijają się na forum sądowym i zarażają nienawiścią całe rodziny. Często rodzicowi lepiej jest walczyć i udawać silnego niż mierzyć się z krzywdą, zdradą czy stratą. Prezentowanie nienawiści do drugiej kiedyś kochanej osoby jest najlepszym sposobem poradzenia sobie z osobistym dramatem. Autorka uważa również, że umieszczenie dzieci w domach dziecka z powodu zdiagnozowanego PAS jest obciążające zwłaszcza dla dzieci. Coś, co powinno mobilizować rodziców do podjęcia terapii, często uruchamia kolejne sprawy, które choć na chwilę wstrzymają dramatyczne i ostateczne postanowienia sądu. Rozwiązaniem proponowanym przez nią jest izolowanie rodziny od środowiska, w którym żyje, aby mogła się zatrzymać i usłyszeć siebie i swoje dzieci.
Rady psychologów w jaki sposób zorganizować codzienne życie dziecka i zbudować na nowo relacje, które zostały przez rozwód zerwane.
Najważniejsze zasady, jakimi powinna się kierować matka ( jako ten rodzic, który pozostaje z dzieckiem) to:
1. Matka nie może obarczać dziecka swoim poczuciem krzywdy, zmarnowanego życia. Może dzielić się problemami dnia codziennego ze swoim dzieckiem, a nie poczuciem krzywdy.
2. Matka nie może zwierzać się dzieciom ze swoich dorosłych problemów. Relacje takie są zbyt obciążające, zbyt wcześnie dziecko wchodzi w świat ludzi dorosłych. Odpowiedzialność za matkę może spowodować, że syn będzie miał problem ze zbudowaniem w swoim małżeństwie relacji typu: dorosły – dorosły.
3. Dziecko po rozwodzie, może otoczyć się niewidzialnym murem. Wyjście z tego kokonu wymaga czasu. Przyspieszenie tego momentu na siłę niewiele pomoże, a może zaszkodzić, może spowodować poczucie winy, mogącym się wyrazić w uszczelnieniu kokonu lub wybuchu złości i agresji. Należy pamiętać o tym, że rozwód to trudne przeżycie dla dziecka i ma ono prawo czuć się zagubione, złe i osamotnione, ponieważ ma prawo do swoich odczuć.
Jedynym dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest uszanowanie tego stanu i przekazywanie dziecku komunikatu typu:
Wyrażam zrozumienie tego, co się z tobą dzieje. Akceptuje ciebie takim, jakim jesteś
Warto też przekazywać dziecku informacje o własnych odczuciach, przemyśleniach, planach, o życiu codziennym.
Jeśli oboje rodzice wywiązują się ze swej roli rodzicielskiej, z punktu widzenia psychologicznego – lepiej jest, jeśli dziecko zostanie z matką a widywać będzie się z ojcem. Jednak posiadanie przez dziecko w dwóch domach takich samych rzeczy, takich samych pokoi jest szkodliwe dla dziecka (zwłaszcza dla małego dziecka). Pozwala to, bowiem budować mu iluzję, że nic się nie stało, że rodzice dalej są razem. Utrzymanie takiej fikcji uniemożliwia dziecku kontakt z rzeczywistością i przedłuża a czasem zupełnie wyklucza mu proces konstruktywnej akceptacji i adaptacji do niej, ( czyli pogodzenia się z faktem, że rodzice się rozeszli). Również utrudnia umiejętność oddzielenia tego, co jest marzeniem od rzeczywistości.
Dla dziecka, które zostało postawione w tak trudnej sytuacji ważne jest to jak do niego odnoszą się rodzice, aby nie był narażony na walkę między dorosłymi. Pomoc mogą dziecku w tej nowej sytuacji pewne zasady, które powinni przestrzegać matka i ojciec.
Ten rodzić, który mieszka z dzieckiem powinien pamiętać o tym, aby:
1. Uznawać i akceptować smutek i nieszczęście dziecka.
2. Dodawać mu otuchy i zapewnić wsparcie, gdy jest zagubione, zaniepokojone i smutne.
3. Przywracać mu zaufanie i nadzieję, że kiedyś będzie lepiej niż teraz.
4. ...
D47