HISTORIA BEZPIECZEŃSTWA
ZAGADNIENIA NA ĆWICZENIA
Spis treści
Kongres Wiedeński 1
Ruchy narodowe w XIX wiecznej Europie 2
Zjednoczenie Niemiec 5
Zjednoczenie Włoch 7
Powstanie Austro-Węgier 8
Polskie powstanie narodowe 10
Bezpieczeństwo polityczno-militarne Europy w czasach „Belle Epoque” 15
Relacje między mocarstwami w przededniu I wojny światowej 17
Sprawa Polska w I wojnie światowej 22
Wojna Polsko-Rosyjska 1919-1920 30
Postanowienia konferencji wersalskiej 42
Mały Traktat Wersalski (kwestia mniejszości narodowej) 44
Liga Narodów 45
Rapallo, Locarno 48
Polityka Monachijska 50
Sojusze polityczno- wojskowe II RP 51
Polskie przygotowania obronne okresu międzywojnia 53
Polskie plany mobilizacyjne okresu międzywojnia 56
Sojusze wielostronne międzywojennej Europy: Mała Ententa, Ententa Bałtycka, Ententa Bałkańska 59
Układ Ribbentrop-Mołotow 59
Sprawa polska w II wojnie światowej: kwestia granic i rządu 60
Postanowienia konferencji międzynarodowych: Teheran, Jałta, Poczdam. 63
Pakt Brianda-Kelloga: zasady, idea, data 64
Karta Atlantycka 65
Problem Niemiec po zakończeniu II wojny światowej 67
Traktat Waszyngtoński, NATO: organizacja, funkcjonowanie 68
ONZ: organizacja, funkcjonowanie 69
Układ Warszawski: organizacja, funkcjonowanie, rok, państwa 74
Problem Berlina w pojałtańskiej Europie: (most powietrzny 1948-1949, mur berliński 1961) 76
Plan Marshalla 77
„Zimna Wojna” 78
Doktryna Trumana 79
Doktryna Breżniewa 80
Rywalizacja bloków polityczno-wojskowych w latach 1955-1989 80
Bałkany: konfliktogenny region XX-wiecznej Europy 81
Wojna w Korei 83
Wojna w Wietnamie 84
Wojny izraelsko-arabskie 85
Postanowienia kongresu:
· Terytorialne:
o Utworzono Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii.
o Połączono katolicką Belgię i protestancką Holandię w Królestwo Niderlandów pod panowaniem Dynastii Orańskiej.
o Na tron Wielkiego Księstwa Luksemburskiego powołano króla Holandii. Samo państwo pozostało jednak członkiem Związku Niemieckiego.
o Utworzono Królestwo Polskie w unii personalnej z Rosją.
o Pod panowaniem Prus znalazło się Wielkie Księstwo Poznańskie (składające się z departamentu toruńskiego, bydgoskiego i poznańskiego), Nadrenia, Westfalia, Pomorze Szwedzkie, Gdańsk, Toruń, ziemia chełmińska, północna Saksonia i Rugia.
o Z Krakowa i jego najbliższej okolicy utworzono Rzeczpospolitą Krakowską, pod protektoratem trzech zaborców.
o Szwajcaria otrzymała trzy nowe kantony i stała się federacją złożoną z 22 suwerennych kantonów.
o Szwecja uzyskała Norwegię od Danii za to, że Dania była w sojuszu z Napoleonem.
o Austria zyskała Dalmację, Salzburg, okręg tarnopolski, Tyrol, Lombardię, Triest,Toskanię i Wenecję.
o Odtworzono Państwo Kościelne.
o Odtworzono Królestwo Sardynii, przyznając jej kontynentalne terytoria Genui, Nicei, Piemontu i Sabaudii pod panowaniem dynastii Sabaudzkiej.
o Neapol i Sycylię połączono pod berłem Burbonów w Królestwo Obojga Sycylii, po tym, gdy dotychczasowy władca Neapolu i Sycylii, Joachim Murat, poparł powrót Napoleona i dokonał próby zjednoczenia Włoch.
o Rosja uzyskała Finlandię i Mołdawię (Besarabię).
o Wielka Brytania uzyskała tereny Południowej Afryki, Cejlon, Mauritius, Korfu.
o Francja w granicach z 1789 roku + 0,7 mld franków kontrybucji (spłacone do 1818 roku).
o W Modenie i Toskanii przywrócono na tron dynastię Habsburgów.
o Parmę, Piacenzę i Guastallę oddano drugiej żonie Napoleona, matce jego syna - cesarzowej Marii Ludwice.
o Bawaria otrzymała Palatynat Reński i Würzburg w zamian za zrzeczenie się Tyrolu i Salzburga (na rzecz Austrii).
o Hanower podniesiono do rangi królestwa, a kilka księstw do rangi wielkich księstw.
· Dotyczące protokołu dyplomatycznego:
o Podpisano, w 1815 r., sojusz, tzw. Święte Przymierze. Przystąpiło do niego kilkanaście większych państw (w tym najważniejsze to Rosja, Prusy i Austria) i znaczna liczba państewek niemieckich. Inicjatorem przymierza był car Aleksander I
o Powołano do życia Centralną Komisję Żeglugi na Renie (art. 108-117)
o 8 lutego 1815 r. uchwalono deklarację o zniesieniu handlu niewolnikami.
o Opracowano regulamin dyplomatyczny, który po zmianach dokonanych w 1818 r. obowiązywał do XX w.
o 20 listopada 1815 r. ogłoszono akt wieczystej neutralności Szwajcarii (zabroniono jej też wystawiania najemników, dopuszczając jedynie służbę w Gwardii Papieskiej).
Kwestia polsko-saska - po upadku systemu napoleońskiego przynależność ziem polskich stała się przyczyną sporu pomiędzy mocarstwami. Aleksander I dążył do włączenia wszystkich ziem Księstwa Warszawskiego do Imperium Rosyjskiego. W zamian oferował Prusom całą Saksonię jako rekompensatę za ziemie zaboru pruskiego, włączone do tego księstwa. Plany te zostały nieprzyjaźnie przyjęte przez Austrię i Wielką Brytanię, która obawiała się rosyjsko-pruskiej dominacji w Europie Środkowej. Państwa te w poczuciu zagrożenia podpisały 3 stycznia 1815 roku wraz z Francją tajny sojusz zaczepno-odporny, przewidujący wspólne wystąpienie w przypadku zaatakowania któregoś z nich przez państwo trzecie. To ostatecznie zmusiło Rosję do zaniechania swych dalekosiężnych planów. Prusy otrzymały jedynie 2/5 terytorium Saksonii, odzyskując część ziem zaboru pruskiego, które wchodziły w skład Księstwa Warszawskiego.
Kwestia niemiecka - problem Niemiec był jedną z kluczowych kwestii kongresu wiedeńskiego. Jeszcze przed jego otwarciem powstało wiele projektów proponujących, na przykład, przywrócenie przednapoleońskiego status quo na obszarze Niemiec; utworzenie federacji czy też zjednoczonego państwa narodowego. Prowadzone w końcu 1813 r. i początku 1814 r. negocjacje wykazały jednak,iż ich realność zależy przede wszystkim od układu sił i interesów Austrii i Prus. Na kongresie wiedeńskim dyskusja nad problemem niemieckim koncentrowała się na dwóch głównych aspektach: terytorialnym i strukturalnym.
Wkład w problematykę bezpieczeństwa:
Zasada równowagi sił – zasada wedle której kiedy jakieś państwo (dążące do dominacji) zaczyna osiągać zagrażającą innym przewagę, to państwa sąsiednie zawiązują koalicję dla własnego interesu - blokują ambicje najsilniejszych. Jest to podwalina pod koalicję wojenne z okresu I i II wojny światowej oraz do stworzenia
Święte Przymierze - sojusz zawarty 26 września 1815 w Paryżu było próbą stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, chrześcijańskich podstawach.
Wiosna Ludów – seria zrywów rewolucyjnych i narodowych, jakie miały miejsce w Europie w latach 1848 - 1849, przy czym określeniem "lud" nazywano społeczności dążące do uzyskania udziału w rządach, warstwy społeczne dążące do polepszenia warunków bytowych i narodowości walczące o spełnienie swoich aspiracji w różnej postaci: autonomii, niepodległości, lub zjednoczenia w ramach jednego państwa. W latach 1848-1849 można więc wyróżnić trzy nurty rewolucyjne: ustrojowy, społeczny i narodowy. Wiosna Ludów objęła niemal całą Europę. Do wystąpień nie doszło w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz w Imperium Rosyjskim, zaś na Półwyspie Iberyjskim doszło jedynie do wystąpień chłopskich. Ruchy rewolucyjne w jednym państwie oddziaływały na inne narody. Informacje o wystąpieniach rozchodziły się stosunkowo szybko, prowadząc do kolejnych powstań. Można w takim wypadku mówić o rewolucji europejskiej. Wielu aktywnych działaczy Wiosny Ludów działało na terenie różnych państw i porozumiewało się ze sobą.
Pierwszym krajem, w którym wybuchła rewolucja, była Francja. Jeszcze przed wybuchem rewolucji rozpoczęła się kampania na rzecz reformy wyborczej. Na wielu dziedzińcach Paryża zorganizowano bankiety, a przy okazji wznoszenia toastów wygłaszano mowy polityczne. Po rewolucji lipcowej tron francuski objął Ludwik Filip I, pochodzący z bocznej linii Burbonów Orleańskich. Bardzo trudne warunki życia, nędza proletariatu i rosnąca liczba bezrobotnych (ok. 30 000) były przyczyną częstych demonstracji biedoty paryskiej i robotników, z których najważniejsze (i najkrwawiej stłumione) to I i II Powstanie Lyońskie (odpowiednio w 1831 i 1834 roku). Żądano ochrony praw robotników oraz zmiany dotychczasowej ordynacji wyborczej. We Francji korzystało z niej do tej pory zaledwie 200 tysięcy najbogatszych obywateli. Utratę poparcia republikańskich władz wykorzystał Ludwik Bonaparte, bratanek cesarza Napoleona. To on wygrał wybory prezydenckie, które odbyły się 10 grudnia 1848 roku w powszechnym głosowaniu. O jego zwycięstwie zadecydowało poparcie chłopów, wciąż przywiązanych do tradycji napoleońskich. Obietnicami wprowadzenia ładu społecznego zyskał także głosy części mieszczaństwa, a zapowiedzią wprowadzenia demokracji częściowe poparcie robotników. W 1850 wprowadzono ustawy ograniczające prawa wyborcze co spotkało się z niezadowoleniem. Zgromadzenie Prawodawcze wprowadzające ograniczenia było coraz bardziej niepopularne w społeczeństwie francuskim. Na wniosek Napoleona Zgromadzenie nie zgodziło się na zmianę konstytucji. W nocy z 2 na 3 grudnia 1851 Ludwik Bonaparte dokonał zamachu stanu. Wprowadzona w styczniu 1852 konstytucja była wzorowana na ustawie zasadniczej Pierwszego Cesarstwa.
Zajścia w okresie Wiosny Ludów miały także miejsce w krajach niemieckich. Już 27 lutego w Wielkim Księstwie Badenii, doszło do zamieszek, a od Leopolda Badeńskiego żądano reform. W 18 - 19 marca 1848 roku w Berlinie doszło do demonstracji ulicznych, w efekcie których 20 marca 1848 roku tłum uwolnił szereg więźniów z więzienia w Moabicie, wśród których znajdowali się Polacy: Ludwik Mierosławski i Karol Libelt. Wydarzenia rewolucyjne miały również miejsce w Cesarstwie Austriackim. 12 marca 1848 r. w Wiedniu doszło do poważnych zajść ulicznych. W ich efekcie cesarz Ferdynand I udzielił dymisji znienawidzonemu kanclerzowi, Klemensowi Metternichowi, wyraził zgodę na utworzenie gwardii narodowej i złożył obietnicę uchwalenia konstytucji. W tym samym czasie w Heidelbergu trwały prace nad utworzeniem ogólnoniemieckiego parlamentu. Projekt, został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Związku Niemieckiego. W efekcie 18 maja 1848 roku we Frankfurcie nad Menem rozpoczął swoje obrady parlament, nazwany frankfurckim. 11 kwietnia 1848 roku sejm węgierski uchwalił konstytucję dla tego kraju, Korony Św. Stefana. Konsekwencją wydarzeń Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim była także abdykacja cesarza Ferdynanda I i wstąpienie na tron Franciszka Józefa I, którego panowanie miało trwać aż do początku XX wieku. Nowy władca, nie obciążony żadnymi zobowiązaniami, rozpoczął pełną pacyfikację swojej monarchii.
W 1848 roku rewolucja wybuchła także w Królestwie Obojga Sycylii. Jego władca, Ferdynand II Burbon, nie mogąc stłumić rozruchów, wprowadził w państwie reformy polityczne i nadał mu konstytucję. Podobny przebieg miała rewolucja w Królestwie Sardynii, gdzie król Karol Albert wyraził zgodę na przeprowadzenie reform. Nawet papież Pius IX zgodził się na przyznanie praw politycznych ludności Państwa Kościelnego. Gdy jednak stanowczo odmówił zgody na zjednoczenie Włoch, w Rzymie wybuchło powstanie przeciwko jego władzy. Powstanie szybko ogarnęło pozostałe państewka włoskie, a nawet prowincje należące do Austrii - Lombardię i Wenecję. Na czele powstania stanął Giuseppe Mazzini i Giuseppe Garibaldi. Powstańcy, pod hasłem zjednoczenia ziem włoskich, rozpoczęli walkę o wyzwolenie spod panowania austriackiego. Poparcia udzielił im władca Piemontu (Królestwa Sardynii) Karol Albert, lecz jego wojska zostały pokonane przez Austriaków pod Novarą. Wojska austriackie wkrótce przywróciły dawne porządki na północy Włoch, a w Państwie Kościelnym zaprowadziły je wojska francuskie, przysłane przez Ludwika Napoleona Bonaparte na pomoc papieżowi.
Dwa dni po wybuchu zamieszek w Wiedniu, 15 marca 1848 r. rozpoczęło się powstanie na Węgrzech, które miało doprowadzić do wyzwolenia kraju spod panowania austriackiego. Powołano parlament i niezależny od Austrii rząd, na którego czele stanął Lajos Kossuth. Gdy tylko władzom austriackim udało się stłumić powstanie w Wiedniu, cesarz Franciszek Józef skierował wojska na Węgry. Po zajęciu Pesztu (wtedy jeszcze osobne miasto, teraźniejszy Budapeszt), ogłoszono włączenie Węgier do Austrii. W odpowiedzi na to parlament węgierski zdetronizował cesarza, któremu oficjalnie przysługiwał tytuł króla Węgier. Wojska węgierskie stanęły po stronie parlamentu i rozpoczęły walkę z wojskami austriackimi. Sytuacja powstańców pogorszyła się, gdy car Mikołaj I przysłał na prośbę Franciszka Józefa 200 tys. armię rosyjską. Dowodzone przez feldmarszałka Iwana Paskiewicza siły rosyjskie stłumiły w krwawych walkach powstanie na Węgrzech. Zobowiązywało Rosjan do tego Święte Przymierze. Ostatni dowódca powstania, Polak Józef Bem, ranny 9 sierpnia 1849 r. w bitwie pod Temesvarem przeprawił się z ocalałymi oddziałami węgierskimi przez rzekę Dunaj do Turcji.
Rok 1849 rozpoczął się niekorzystnie dla powstańców. W tym roku wojska austriackie rozpoczęły ofensywę i zajęły Budę i Peszt. W dniu 4 marca 1849 roku na mocy manifestu ołomunieckiego Franciszek Józef włączył Węgry do ziem cesarstwa. Rząd i sejm węgierski wycofały się do Debreczyna. Pod wpływem Kossutha, 14 kwietnia 1849 r. parlament ogłosił detronizację Habsburgów i proklamował republikę. Generalicja nie wierzyła jednak w sens powstania i rozważała możliwość kapitulacji. Ostatecznie o klęsce powstańców zadecydowała postawa Rosji. Wobec trudności ze stłumieniem powstania, Austriacy zwrócili się o pomoc do Rosji. Car Mikołaj I obawiał się, że gdy Węgry zwyciężą, upadnie autorytet Habsburgów. Wtedy Niemcy zjednoczyłyby się pod berłem pruskim, co dawałoby Rosji groźnego sąsiada. Prusy zachwiałyby równowagę w tej części Europy i mogłyby zająć pozycję hegemona. Car zdecydował się pomóc Austrii w tłumieniu powstania. W sierpniu centralne dowództwo wojsk węgierskich objął gen. Bem, ale uległ Paskiewiczowi pod Temesvarem 9 sierpnia 1849. Generalicja podjęła decyzję o kapitulacji 13 sierpnia 1849. Kossuth i grupa działaczy węgierskich, a także Bem, Wysocki i Dembiński uciekli na terytorium Turcji. Schwytani generałowie i politycy byli rozstrzeliwani. Makabryczne represje, fala germanizacji. Wycofanie wszystkich reform, jakie udało się Węgrom wywalczyć, pozostawienie nierozwiązanej kwestii Węgier i ziem korony św. Stefana. Dążenie do obalenia rządów absolutnych.
Bilans Wiosny Ludów:
· objęła swym zasięgiem kraje Europy pod hasłem rewolucji francuskiej: "Wolność - równość - braterstwo"
· wkroczyła na arenę polityczną klasa robotnicza, która walczy o "republikę socjalną" i "sprawiedliwość społeczną"
· wzrosło znaczenie burżuazji po kapitalistycznych przeobrażeniach w Europie, jednocześnie zwiększył się jej strach przed robotnikami i ich aspiracjami politycznymi
· ostatecznie (poza Rosją) zniknęła pańszczyzna
· wprowadzono rządy konstytucyjne w wielu krajach Europy, poszerzono swobody obywatelskie
· wydarzenia te stały się mocnym doświadczeniem dla wszystkich narodów walczących o zjednoczenie i niepodległość oraz podwaliną ruchów niepodległościowych w latach następnych
· rozluźnieniu uległ gorset "Świętego Przymierza"
Zjednoczenie Niemiec (1866-1871) – Kongres wiedeński w 1815 roku ustalił podział ówczesnej Europy. Mimo to już w tym okresie istniały silne tendencje zjednoczeniowe wśród niemieckiego społeczeństwa. W miejsce rozwiązanego Związku Reńskiego utworzono Związek Niemiecki pod przewodnictwem cesarza Austrii. Wewnątrz niego zarysowywała się stopniowo rywalizacja między Prusami a Austrią.
Wzrost nastrojów zjednoczeniowych przypadł na lata Wiosny Ludów. Zawiązany wtedy ogólnoniemiecki parlament, zwany od miejsca obradowania frankfurckim, podjął po długich debatach decyzję o zjednoczeniu Niemiec pod przewodnictwem Prus (tzw. koncepcja małoniemiecka) i ofiarowaniu korony cesarskiej Fryderykowi Wilhelmowi IV. Król jednak odmówił jej przyjęcia, a w 1850 roku Prusy zostały zmuszone do ponownego uznania zwierzchnictwa Austrii. Stan ten jednak stawał się wraz z upływem czasu anachronizmem. Rzeczywistą przewagę zyskiwały bowiem Prusy, między innymi wskutek szybkiego rozwoju przemysłu i wzrostowi gospodarczemu. Nie należy także zapominać, iż dwie należące do nich prowincje - Nadrenia i Śląsk - to dwa z czterech największych okręgów przemysłowych w Europie. Wzrostowi roli Prus sprzyjał też rozwój powiązań gospodarczych w ramach związku celnego, poza którym znajdowała się Austria.
W 1862 roku urząd premiera (a także ministra spraw zagranicznych) Prus objął Otto von Bismarck, wyśmienity polityk, który potrafił wykorzystać słabości przeciwników. Rok wcześniej na tronie pruskim zasiadł Wilhelm I, dotychczas sprawujący regencję w zastępstwie ciężko chorego brata.
Bismarck, który pragnął zjednoczenia ziem niemieckich, zdawał sobie sprawę, że nie obędzie się bez starć zbrojnych. Dlatego też rozpoczął reformy i dążył...
bnaon2011