Pedagogika ogólna
Wykład 7 (07. 12. 10 r.)
INSPIRACJE DLA PEDAGOGIKI PŁYNĄCE Z INNYCH NAUK
1) PSYCHOLOGICZNE INSPIRACJE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ
Etymologicznie termin psychologia pochodzi od 2 słów gr. psyche (dusza), logos (nauka). Pierwotnie psychologię traktowano jako naukę duszy. Współcześnie psychologię określa się jako naukę o czynnościach psychicznych człowieka i o jego stosunku z otoczeniem.
Współcześnie na terenie psychologii wyróżnia się 4 podstawowe koncepcje człowieka:
1.Behawiorystyczna koncepcja człowieka (Pawłow, Thorndike, Skinner)
· człowiek jest istotą reaktywną, sterowaną przez środowisko zewnętrzne
· w myśli koncepcji człowiek jest zewnątrzsterowny i pozbawiony autonomii.
· Podstawą kierowania rozwojem (sterowania) jest znajomość związków między bodźcami a reakcjami.
· Aktywność ucznia w działalności szkolnej i pozaszkolnej jest wynikiem uczenia się pojętego jako warunkowania.
· Edukacja polega na bezpośrednim (reaktywnym) kierowaniu czynnościami ucznia.
· Podlega ona prawom uczenia się (warunkowania klasycznego i instrumentalnego) np. prawo efektu: „im większe zadowolenie lub przykrość tym większe wzmocnienie lub osłabienie związków”
· Teoretyczną podstawę edukacji szkolnej stanowi ciąg sytuacji określonych jako tzw. reaktywne zachowania ucznia
· Reakcje ucznia są tu funkcją bodźców zewnętrznych i osoby działającej
2.Psychodynamiczna (psychoanalityczna) koncepcja człowieka (Freud)
· Zachowanie ludzi zależy od zewnętrznych sił dynamicznych z wiązanych z popędami, potrzebami lub dążeniami
· Popędy te są z reguły nieświadome, występują między nimi częste konflikty, których człowiek nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać
· Człowiek dąży do doznawania przyjemności, co wiąże się z realizacją popędów
· Istnieją jednak bariery (kultura, cywilizacja, normy grupowe itp.), które utrudniają lub uniemożliwiają ich realizację
· Procesy konfliktowe leżą u podłoża kreacji (twórczości) jednostki
· Celem edukacji jest stworzenie takiej sytuacji, w której jednostka może realizować własne dążenia oraz utrzymywać stan równowagi pomiędzy popędami i dążeniami a ograniczeniami środowiska kulturowego (cywilizacji, społeczeństwa, kultury materialnej i duchowej)
· Szkołę można określić jako „klinikę kształcenia” (R. Massa)
· Cele edukacji w psychodynamicznej koncepcji człowieka mają charakter podmiotowy i funkcjonują w sferze świadomości
· Cele te służą rozładowaniu napięć (konfliktów) między popędami (zepchniętymi do sfery podświadomości) a ograniczeniami (normami, przepisami, zwyczajami) środowiska, które są uświadamiane przez jednostkę (działają w sferze świadomości).
3.Koncepcja człowieka w tzw. psychologii humanistycznej (Fromm, Rogers, Maslow)
· Podstawową wartością natury ludzkiej jest rozum ukierunkowany przez czynniki zewnętrzne
· Siły decydujące o przebiegu rozwoju tkwią w człowieku a nie poza nim
· Zdolności do tworzenia człowiek może przejawiać w każdym okresie swojego życia, w różnych dziedzinach działalności
· Jeśli niektórzy ludzie zostali jej wtórnie pozbawieni to może być im ona przywrócona, gdy zostaną spełnione określone warunki: akceptacja jednostki, zapewnienie klimatu pozbawionego oceny zewnętrznej, rozumienie empatyczne i psychiczną wolność
· Zasadniczym celem edukacji szkolnej jest zapewnienie warunków do rozwijania własnej aktywności twórczej uczniów.
· Własna aktywność oznacza podejmowanie zachowań twórczych z motywów wewnętrznych wspartych pozytywnym zaangażowaniem emocjonalnym
· Człowiek w myśl koncepcji psychologii humanistycznej jest jednostką wewnątrzsterowną
· Istotna jest rola motywacji wewnętrznej i stosunku do podejmowania zachowań twórczych w różnych dziedzinach życiowej działalności
· Cele edukacji w myśl założeń psychologii humanistycznej mają charakter podmiotowy.
4.Poznawcza koncepcja człowieka (Piaget, Bruner)
· Psychologia poznawcza traktuje człowieka jako układ przetwarzający informacje, które pochodzą zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak struktur poznawczych, czyli zakodowanej w pamięci wiedzy zdobytej w toku uczenia się
· Informacje są materiałem, który przetwarzany jest w procesie myślenia przewidywania i planowania działania
· Podstawowe znaczenie posiada umiejętność przewidywania (antycypacji) przyszłości. Umożliwia to formułowanie skutecznych programów działania
· Aktywność wychowanka jest wynikiem celowego i świadomego zachowania w sytuacji zadaniowej
· Zachowanie ukierunkowane jest potrzebami czyli wewnętrznymi reakcjami ciała. Ma ono charakter redukujący potrzeby
· Edukacja polega na reaktywnym (adaptacyjnym) i produktywnym (antycypacyjnym) kierowaniu zachowaniem ucznia oraz stymulowaniu go w sytuacji zadaniowej
2) SOCJOLOGICZNE INSPIRACJE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ
Socjologia to w najszerszym ujęciu nauka o społeczeństwie i jego elementach.
Podstawowe nurty teoretyczne:
1. teoria funkcjonalizmu (Durkheim, Parsons)
· analizuje się poszczególne zjawiska społeczne i pedagogiczne pod kątem funkcji, jakie one spełniają w systemie społecznym
· funkcjonowanie szkoły i innych instytucji wychowawczych rozpatrywane jest w kategoriach systemu społecznego.
· Szkoła i inne instytucje wychowawcze traktowane są jako instytucje adaptacyjne, przystosowujące jednostki do systemu społecznego
· Traktowanie szkoły jako elementu systemu społecznego oraz czynnika przystosowującego ucznia do z góry ustalonych ról w życiu społecznym i gospodarczym oraz reprodukcji ekonomicznej i kulturowej
· W pedagogice opartej na socjologicznej teorii funkcjonalnej obowiązuje tok myślenia deterministycznego.
· Rola i miejsce szkoły i edukacji w życiu społeczno-gospodarczym jest ściśle określona
2. konfliktu (Marks)
· zakłada się konfliktową naturę rzeczywistości społecznej
· konfliktowi przypada rola integrująca i dezintegrująca
· konflikt społeczny jest sytuacją trudną, e której ścierają się ze sobą i współzawodniczą przeciwstawne argumenty
· szkoła traktowana jest jako miejsce rozładowywania konfliktów społecznych powstałych w wyniku współzawodnictwa i rywalizacji (cel edukacji)
3. wymiany (Homans)
· ludzie podejmują te działania, które stanowią dla nich wyższą wartość.
· człowiek w tej koncepcji socjologicznej jest jednostką wysoce interesowną. Podejmuje te działania, które są nagradzane
· w teorii wymiany człowiek działa na zasadzie wymiany i podejmuje te działania które przyniosą mu korzyści
· szkoła pojmowana jest jako miejsce rozpoznawania i realizacji potrzeb proosobistych i prospołecznych
4. interakcjonizmu
monbo