Koniugacja omowna bierna (Coniugatio periphrastica passiva)
Koniugacja omowna bierna jest rodzajem konstrukcji składniowej, w której gerundivum występuje w funkcji orzecznika, tzn. łączy się z czasownikiem sum, esse, fui - być. Konstrukcja ta zawsze wyraża konieczność. Jeżeli w zdaniu jest wyróżniona osoba, która powinna wykonać czynność, występuje ona w celowniku (tzw. celownik sprawcy). Kiedy takiej osoby nie ma, całe zdanie tłumaczy się konstrukcją bezosobową (trzeba, należy). Przykłady:
Patria amanda est. - Ojczyznę trzeba kochać. (= powinna być kochana)
Nobis patria amanda est. - Powinniśmy kochać ojczyznę.
Hoc gerundum est tibi. - Tą rzecz powinieneś zrobić.
Non tibi desperandum est. - Nie wolno ci rozpaczać.
De gustibus non est disputandum. - O gustach nie powinno się dyskutować.
Pacta sunt servanda. - Umów należy dotrzymywać.
quod erat demonstrandum (Q.E.D.) - co należało wykazać (na zakończenie dowodu)
Koniugacja omowna bierna może mieć jedną z dwóch postaci:
Postać podmiotowa - dopełnienie czasownika staje się podmiotem zdania (w Nom.):
Parentes amandi sunt. - Rodziców należy kochać.
Vobis parentes amandi sunt. - Powinniście kochać rodziców.
Postać bezpodmiotowa - przy czasownikach nie przyjmujących dopełnienia (nieprzechodnich):
Discendum est. - Trzeba się uczyć.
Mihi discendum est. - Muszę się uczyć.
Należy zauważyć, że nawet czasowniki, które w języku polskim są nieprzechodnie, w łacinie mogą wystąpić w tej konstrukcji:
Romam tibi veniendum est. - Musisz udać się do Rzymu.
Nunc nobis bibendum est. - Teraz musimy pić.
Jeśli użycie celownika sprawcy spowodowałoby niejasność, np. jeśli w zdaniu występuje inny celownik, używa się zwykłego narzędnika sprawcy (przyimka a/ab z Ablativem), jak w języku polskim:
Obsides Romanis ab hostibus dandi erant.
Zakładnicy musieli być oddani Rzymianom przez wrogów.
Istnieje także pojęcie koniugacji omownej czynnej. Jest to nic innego, jak użycie imiesłowu przyszłego czynnego w roli orzecznika (z czasownikiem esse). Konstrukcja ta wyraża zamiar, a nie konieczność. Przykład:
Amandus sum. - Muszę być kochany. (koniugacja omowna bierna)
Amaturus sum. - Będę kochał. (koniugacja omowna czynna)
2
antonif