KULTURY LOKALNE W OBLICZU GLOBALIZACJI-1.doc

KULTURY LOKALNE W OBLICZU GLOBALIZACJI

Zakres pojęcia kultura

Antropolodzy przez kulturę rozumieją:

·         zachowania, sposób życia, język, wierzenia, zwyczaje i obyczaje;

·         ogól idei, norm moralnych i prawnych;

·         ideologię, naukę, filozofię i religię;

·         a także urządzenia społeczne, instytucje polityczne i gospodarcze oraz system produkcji

W szerokim znaczeniu pojecie kultura obejmuje:

·         ogół trwałych materialnych i niematerialnych wartości (dóbr uznawanych za szczególnie cenne), będących wytworami ludzkiej działalności;

·         ogół wyuczonych zachowań (umiejętności, sposobów postępowania) odpowiednio ukształtowanych historycznie wzorów, uznanych i przyswojonych społecznie w procesie wzajemnych oddziaływań jednostki i grup społecznych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie.

Pojęcie kultura w węższym znaczeniu obejmuje:

·         działalność artystyczną, polegającą na wchłonięciu świata przez osobowość twórcy i jego uzewnętrznieniu w dowolnie ukształtowanym produkcie syntezy;

·         ideę stanowiącą nową postać obrazu świata nie posiadającego dotąd odpowiednika w rzeczywistości zewnętrznej, ale narzuconą jej w celu przekształcenia we wskazanym kierunku;

·         religię.

Takie węższe pojmowanie kultury odnoszone bywa do zespołu wartości duchowych i realizowanych w osobistych przeżyciach jednostek. Utożsamiane jest z literaturą, sztuką i obyczajowością. W tym znaczeniu kultura stanowi ogół przejawów działalności ludzkiej, wartości, przeżyć i potrzeb nie mających bezpośredniego użytkowego charakteru, rozwijanych bezinteresownie. Dotyczy zatem sfery intelektualnej, estetycznej, zabawowej i obyczajowej działalności ludzi.

E. Tylor

„ Kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa”.

S. Czarnowski

„…to całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie”

J. Szczepański

„…to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom”

B. Suchodolski

„…to całokształt dorobku ludzkości społecznie utrwalony i gromadzony w ciągu dziejów, stale wzbogacany nowymi dziełami twórczymi i pracą wszystkich społeczeństw; również poziom rozwoju społeczeństw, grup i jednostek w danej epoce historycznej, uwarunkowany stopniem rozwoju sił przyrody, osiągniętym stanem wiedzy i twórczości artystycznej oraz formami współżycia społecznego”

A. Kłosowska

„… to działania przebiegające według społecznie przyjętych wzorów, realizowane we wszystkich dziedzinach życia społecznego oraz wytwory i przedmioty takich działań,

(…) to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierające wytwory takich zachowań”

Typologia kultur wg. Janusza Gajdy

1. Ze względu na przynależność do określonych warstw i grup społecznych:

·         rycerska

·         szlachecka

·         mieszczańska

·         chłopska

·         ludowa

·         robotnicza

·         inteligencka

2. Ze względu na charakterystyczny typ gospodarowania i układu stosunków miedzy ludźmi:

·         kultury pasterskie

·         kultury myśliwskie

3. Ze względu na przynależność do religii lub dystansowania się wobec niej:

·         kultura świecka (laicka)

·         kultura religijna (np. buddyjska, chrześcijańska: katolicka, protestancka, prawosławna)

4. Ze względu na charakter aktywności ludzi w różnych dziedzinach:

·         kultura intelektualna (humanistyczna, techniczna, informatyczna)

·         kultura artystyczna (literacka, plastyczna, muzyczna, filmowa)

·         w zależności od typu zawodu: kultura kulinarna, pedagogiczna itp.

·         ze względu na ogólną egzystencję filozoficzno-emocjonalną człowieka: kultura zdrowotna, erotyczna, seksualna.

5. Ze względu na zakres występowania określonych cech kultury:

·         globalną

·         kontynentalną

·         narodową

·         regionalną

·         lokalną

6. Ze względu na poziom kultury:

·         kultura wysoka (elitarna)

·         kultura masowa (popularna)

Uwarunkowania rozwoju kultury

·         uwarunkowania zewnętrzne - niezależne od człowieka: uwarunkowania ekonomiczne, społeczno-klasowe, historyczne, polityczne;

·         uwarunkowania wewnętrzne – zależne od człowieka: predyspozycje, typ i szerokość zainteresowań, styl życia.

Kultura w życiu człowieka

1. Człowiek jako twórca kultury.

To kultura, jaką zostaje człowiek, czy też otrzymuje w swoim dziedzictwie, wywiera decydujący wpływ na ukształtowanie jego osobowości. Jest ona bowiem „światem człowieka” jak podkreślają marksiści.

W zależności od jakości świata, od warunków społeczno-historycznych i bytowych, od sposobu oraz możliwości korzystania z osiągnięć cywilizacji, od jakości sztuki, nauki, od panujących systemów filozoficznych i religijnych zależy „jakość” człowieka.

Od najwcześniejszego okresu swojego istnienia przyjmujemy wraz z językiem sposób myślenia; wzrastamy w określonych normach moralnych, w kultywowych obrzędach i obyczajach; zdobywamy wykształcenie i potrzebne umiejętności; przyswajamy system wartości.

2. Konsumpcja i komercjalizacja kultury.

Współcześnie kultura ujmowana jest w kategoriach ekonomicznych, traktowana jest jako towar wystawiany na sprzedaż i podlegający prawom rynku. Tak więc produkcja produktów kulturowych powinna się opłacać i przynosić określone zyski. Cena za produkty zależy od zapotrzebowania na nie, a zatem od popytu i podaży.

Konsumpcja dóbr kultury przebiega na dwu płaszczyznach:

·         powszechnej, obejmującej wytwory masowe, odpowiadające zapotrzebowaniu tzw. przeciętnych i powszechnych gustów szerokich rzesz odbiorców,

·         elitarnej, obejmującej wytwory odpowiadające bardziej wyrafinowanym i wysublimowanym gustom.

Im bardziej masowa konsumpcja, tym większe zyski. Chodzi zatem o rozkręcanie spirali konsumpcji.

Trzy płaszczyzny zwiększenia popytu na wytwory kultury:

·         reklama wytworów w mass mediach (celem jest wytwarzanie silnych odruchów nabywania czy odbioru zachwalanych produktów);

·         uruchomienie i stworzenie odpowiedniej krytyki kulturalnej, akceptującej wytwory i zachęcającej do ich nabywania (lansowanie i kreowanie gwiazd, zmiany mody);

·         rozbudzanie potrzeb dzięki zabiegom edukacyjnym przez kształtowanie kulturalnych zainteresowań i postaw.

Traktowanie kultury jako towaru, akceptowanie jej komercyjnego charakteru powoduje niebezpieczeństwo obniżania smaku estetycznego odbiorców i obniżania poziomu kultury w ogóle.

Ujmowanie wytworów kulturowych w sposób ilościowy i konsumpcyjny odnosi się tylko do płynących z nich zysków, a prawie nic nie mówi się o jakości i sposobie korzystania. Stąd też preferowany jest przemysł rozrywkowy, zaspokajanie tanich gustów odbiorców.

Następuje regres kultury ambitnej, ponieważ jest nieopłacalna, za droga, niedostępna dla ludzi mało zarabiających, nie ciesząca się popularnością szerokich gremiów odbiorców.

Globalizacja

„Niektórzy myślą, że globalizacja zaczęła się nagle. Nic podobnego, ona postępowała przez całe dzieje ludzkości w miarę rozwoju techniki i środków komunikowania”

Hans-Dietrich Genscher

Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwój transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach. Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata. Globalizacja ma więc swój wymiar gospodarczy i społeczny, polityczny i kulturowy.

1. Kurczenie się czasoprzestrzeni.

Większość definicji dotyczących wyjaśnienia pojęcia globalizacji jest zgodna w jednym zasadniczym punkcie, mianowicie globalizacja to proces stopniowego kurczenia się czasoprzestrzeni, w której poruszamy się i w której działamy. Tak definiowana globalizacja stanowi podstawowe wyzwanie dla cywilizacji końca XX wieku.

Kurczenie się czasoprzestrzeni to nie zjawisko fizyczne, lecz głębokie odczucie. Wynika ono z ciągłego zacieśniania się więzów współzależności, przede wszystkim między podmiotami gospodarczymi. Współzależność oznacza ogólną zależność: "Nie tylko ja zależę od kogoś, ale równocześnie on zależy ode mnie". Cybernetycy nazywają taki układ sprzężeniem zwrotnym. Oddziałujemy na siebie w coraz krótszych odstępach czasu, coraz więcej rzeczy dzieje się w czasie rzeczywistym, niezależnie od odległości. Tak więc globalizacja to spiętrzenie się pętli sprzężeń zwrotnych w niezwykle skomplikowanej sieci, które nas wszystkich ogarniają jako jednostki, jako przedsiębiorstwa, jako państwa.

Wśród ekonomistów powszechnie akceptowana jest definicja globalizacji:

·         sprowadzająca się do nieistnienia granic

·         zredukowania barier między narodami

Globalizacja została użyta w literaturze po raz pierwszy w połowie lat 80 do opisania zjawisk kulturowych i religijnych we współczesnym świecie przez angielskiego socjologa Ronalda Robertsona. W jego rozumieniu „globalizacja jako koncepcja odnosi się zarówno do „zmniejszania się” świata jak i zwiększania stopnia pojmowania świata jako całości. Obydwa te czynniki wzmacniają globalną współzależność i pojmowanie świata jako jedności w XX wieku”

Według Izabeli Czai „ globalizacja jako termin bardzo ogólny i pojemny oznacza zarówno rozpowszechnianie, powielanie i unifikację wzorów postępowania, akceptację postaw popularnonaukowych przez media, przenikanie elementów kulturowych, mieszanie się tych elementów, jak i szybkość z jaką zachodzą te procesy dzięki zdobyczom techniki (rewolucji informatycznej)”.

Z. Bauman określa globalizację jako proces niekontrolowany i żywiołowy sprowadzający się do "globalnych następstw, z reguły niezamierzonych i nieprzewidywalnych, a nie do globalnych w swym założeniu przedsięwzięć".

3. Czynniki wypływające na warunki istnienia globalizacji:

·         rozwój transportu, informatyki i telekomunikacji;

·         liberalizacja międzynarodowych stosunków gospodarczych, likwidująca bariery celne, stawiająca na swobodę wymiany walut i wolność w przepływie kapitału;

·         rozwój kompatybilnej infrastruktury biznesu;

·         korzystne warunki psychologiczne i ideologiczne.

Globalizacja, będąc procesem niszczenia barier granicznych, prowadzi do likwidacji narzędzi i sposobów ochrony przed konkurencją zewnętrzną. Prowadzi to do sytuacji stawiania ludzi, przedsiębiorstw, państw przed niczym nie ograniczoną konkurencją.

4. Pozytywne i negatywne skutki globalizacji.

Do pozytywnych skutków możemy zaliczyć

·         wymianę informacji, która pomaga w tworzeniu społeczeństw obywatelskich, ułatwia migrację.

Do negatywnych skutków globalizacji możemy zaliczyć:

·         wzrost dysproporcji między terenami biednymi i bogatymi;

·         dewastacja środowiska naturalnego;

·         zanieczyszczenia w przyrodzie (z 233 gatunków ssaków aż 50% jest zagrożonych wyginięciem; co minutę ubywa na świecie 21 hektarów lasów, a do atmosfery dostaje się 12000 ton dwutlenku węgla, powodując globalne ocieplenie; rocznie 3 miliony osób umiera z powodu zanieczyszczenia powietrza, a 5 milionów z powodu skażonej wody)

·         produkowanie modyfikowanej genetycznie roślinności, która jest zagrożeniem dla zdrowia i życia konsumentów

·         wzrost znaczenia ponadnarodowych koncernów

·         dążenie do maksymalizacji zysków odbywa się kosztem najuboższych i pokrzywdzonych

5. Glokalizacja

Glokalizacja jest terminem użytym po raz pierwszy (podobnie jak globalizacja) przez Ronalda Robertsona. Najważniejszą i najbardziej charakterystyczną cechą glokalizacji jest to, że oddaje ona nierozerwalność dwóch wymiarów: lokalnego i globalnego.

Co najlepiej i najprościej oddaje charakter glokalizacji?

Za przykład mogą posłużyć Mcdonald`sy w Arabii Saudyjskiej, które są zamykane pięć razy dziennie na czas muzułmańskich modłów, czy w Izraelu w którym możemy zamówić sobie koszernego hamburgera.

Według Thomasa Friedmana glokalizacja jest pewnego rodzaju filtrem dzięki któremu państwa zdołają uratować swoje kulturalne dziedzictwo przed „ujednolicającym wpływem globalnego kapitalizmu”. W jego mniemaniu glokalizacja, to „zdolność kultury do wchłaniania wpływów, które w sposób naturalny do niej nie pasują i ją wzbogacają, odrzucania wpływów, które choć inne, mogą z nią współistnieć właśnie jako coś innego. Celem glokalizacji jest zatem takie przyswajanie sobie aspektów globalizacji przez kulturę danego kraju, które przyczynia się do rozwoju i zróżnicowania społeczeństwa, nie przytłaczając go.”

Po głębszej analizie możemy więc odkryć, że w gruncie rzeczy glokalizacja jest bardzo stara i sięga zarania cywilizacji człowieka, ponieważ pojawiła się jako idealne rozwiązanie – złoty środek zawsze tam gdzie np. lokalne kultury stykała się z cywilizacją helleńską i „starały się przyjąć od niej to co najlepsze, nie dając się jej jednak zdominować”.

Należy jednak zwrócić uwagę na to cytując również Friedmana, że „sam glokalizm nawet w najzdrowszej formie, nie wystarczy, by chronić rdzenne kultury przed globalizacją. Potrzebne są także silniejsze filtry. Zacznijmy od tego, że trzeba tworzyć prawnie chronione strefy i programy edukacyjne, aby bronić jedyne w swoim rodzaju regiony i kulturalne dziedzictwa przed zdradzieckim ujednolicającym rozwojem”

6. Potęga Zachodu.

Stany Zjednoczone wraz z Wielką Brytanią i Francją podejmują kluczowe decyzje w kwestiach polityki i bezpieczeństwa, a razem z Niemcami i Japonią decydują o kwestiach ekonomicznych.

Zachód jako jedyna cywilizacja przejawia ogromne zainteresowanie innymi kręgami kulturowymi i regionami i jest w stanie wpłynąć na politykę, gospodarkę i bezpieczeństwo każdej innej cywilizacji czy regionu świata.

Społeczeństwa innych kręgów kulturowych potrzebują na ogół pomocy Zachodu do osiągnięcia własnych celów i ochrony swoich interesów.

Dominacja państw zachodnich:

·         władają i kierują międzynarodowym systemem bankowym,

·         kontrolują wszystkie mocne waluty,

·         są głównym światowym kontrahentem,

·         dostarczają większości wyrobów gotowych,

·       &#x...