Czwartorzęd to okres w erze kenozoicznej, który zaczął się 1,87 mln lat temu, a więc z końcem trzeciorzędu, i trwa do dziś. Dzielimy go na plejstocen (od 1,87 mln lat temu do 11,5 tys. lat temu) i holocen, który zaczął się 11,500 tysięcy lat temu. W czwartorzędzie następuje dalsze ochłodzenie klimatu, w rezultacie dochodzi do rozwoju wielkich pokryw lodowych. Ostatni lądolód ustąpił z terenów środkowej Europy zaledwie około 12 tysięcy lat temu (koniec plejstocenu). Holocen jest zatem podokresem, który nastąpił po ustąpieniu lodowców.
Według podziału dokonanego przez Międzynarodową Unię Nauk Geologicznych w 2004 r.czwartorzęd nie istnieje, kenozoik dzieli się na paleogen i neogen(23 mln lat temu do chwili obecnej), który zawiera czwartorzęd.
Wody strefy saturacji
· Wody przypowierzchniowe - występują w miejscach płytkiego zalegania warstw nieprzepuszczalnych. Miejscami mogą wychodzić na powierzchnię ziemi tworząc zabagnienie terenu. Najczęściej spotykane w bezodpływowych wklęsłościach terenu lub płaskich dnach dolin rzecznych. Bardzo silnie uzależnione od opadów atmosferycznych charakteryzują się dużymi wahaniami poziomu. Skład chemiczny wód wynika z chemizmu opadów atmosferycznych. Z racji płytkiego zalegania podlegają wpływom atmosfery, a szczególnie zmianom temperatury. Często są w zasięgu strefy korzeniowej roślin i mogą służyć jako środek transportu rozpuszczalnych substancji pokarmowych. Tworzą wraz z glebą siedlisko życia bogatej gatunkowo fauny.
· Wody gruntowe - są oddzielone strefą aeracji znacznie grubszą niż wody przypowierzchniowe. Strefa ta sprawia, że własności fizyczne i właściwości chemiczne są bardziej stabilne. Wpływ wahań temperatury powietrza atmosferycznego na temperaturę wody zaznacza się do głębokości ok. 20 m. poniżej powierzchni terenu. Wielkość opadów atmosferycznych ma znaczenie dla ilościowego składu chemicznego wód. Gdy opady nie występują poziom wód obniża się, następuje zagęszczanie substancji rozpuszczonych, a więc wzrasta stężenie. Stałość składu chemicznego pod względem jakościowym jest zapewniona przez znaczną strefę aeracji. Strefa ta posiada właściwości filtracyjne i substancje rozpuszczone w opadach są adsorbowane w dużej mierze na cząstkach gruntu. Poziom wód gruntowych podlega wahaniom w cyklach rocznych (pory roku z opadami i okresy suche) i wieloletnich (np. związane z aktywnością Słońca).
· Wody wgłębne - są oddzielone od powierzchni ziemi warstwą utworów nieprzepuszczalnych. Zasilane wodami opadowymi przenikającymi przez różnego typu okna hydrologiczne czyli nieciągłości warstw nieprzepuszczalnych. Im głębiej zalegają tym mniej wyraźny jest wpływ atmosfery. Cechy fizyczne i chemiczne zmieniają się na przestrzeni wieków geologicznych.
· Wody głębinowe - są izolowane od powierzchni ziemi wieloma warstwami nieprzepuszczalnymi. Podlegają powolnym ruchom dyfuzyjnym. Są to najczęściej stare wody sedymentacyjne lub reliktowe, które zostały chwycone w nieprzepuszczalną pułapkę. Z uwagi na brak łączności z innymi warstwami wodonośnymi ich zasoby są nieodnawialne. Z reguły wody te charakteryzują się wysokim stopniem mineralizacji.
Opisane powyżej zasadnicze typy wody wolnej dzielą się na rodzaje, zależnie od próżni skalnych, w których one występują. To kryterium pod względem wagi dla własności, dynamiki i reżimu wód podziemnych jest stawiane na drugim miejscu. Tak więc każdy typ może występować w trzech rodzajach, jako wody porowe, szczelinowe, krasowe. Rodzaje z kolei dzielimy na odmiany zależnie od innych kryteriów, jak: facja utworów wodonośnych, morfologia terenu, tektonika itd. Można więc mówić o wodach aluwialnych, wydmowych, sandrowych, pokryw zwietrzelinowych, pogrzebanych rynien, pradolin itp.
Hydroizohipsa rzeki drenującej i infiltrujacej
darius037