AKSJOLOGICZNE PODSTAWY WYCHOWANIA
Aksjologia – dotyczy wartości uwzględniania w procesie wychowawczym. Jest to nauka o wartościach, nauka która docieka istoty moralnego zachowania i piękna oraz podejmuje próby ustalenia jakie zachowanie jest dobre, , a jakie jest jego odwrotnością. Ma związek z filozofią i etyką.
Etyka – nauka o moralności, zajmuje się opisem, analizą wyjaśnianiem rzeczywiście istniejącej moralności i ustaleniem dyrektyw moralnego postępowania. Ogół norm moralnych, zasad postępowania przyjętych i obowiązujących w danej epoce i zbiorowości społecznej
Rodzaje etyki:
· Opisowa
· Normatywna:
o Aksjologia
o Agatologia – nauka o dobru
o Teoria wartości aksjologii
o Aretologia – nauka o cnotach wartości
o Deontologia – nauka o powinności, obowiązku
Wartości:
· Filozofia – wartości są rozumiane jako zjawisko autonomiczne; są samoistne bez odniesienia do czegoś innego
· Psychologia – wartości traktuje się zjawisko psychiczne o charakterze poznawczym; przedmiotem jest to jaką rolę pełnią wartości w rozwoju osobowości
· Socjologia – wartości umieszcza się w szerszym kontekście społecznym; podkreśla się standardy zachowania, modele i wzorce. Ujęcia:
o To co stymuluje człowieka do określonych działań
o To co funkcjonuje w danej społeczności
· Charakter kulturowy – wartością jest to co dominuje w danej społeczności, czyli to co wyznawane jest przez większość lub wszystkich
· Wg Ostrowskiej – wartość to podstawowa kategoria aksjologiczna, oznacza wszystko co cenne, godne pożądania, co stanowi cel ludzkich dążeń, co uważane jest za ważne oraz sprzyjające i w taki sposób urzeczywistniane
Typologia wartości:
1. Podział dychotomiczny wartości wg Janusza Gajdy
· K: materia wartości: rzeczy – idee
· K: zasięg i powszechność: uniwersalne – jednostkowe
· K: czas: historyczne – aktualne
· K: trwałość: trwałe – chwilowe
· K: sfera zaangażowania: uczuciowe – intelektualne
· K: ogólna ocena: godne – antywartości
2. Podział ze względu na wartości egzystencjalne
· Witalne (życiowe)
· Duchowe (poznawcze, estetyczne)
3. Podział w ujęciu socjologicznym
· Osobowe
o Ostateczne – to co tworzy hierarchię wartości, to co nadaje sens życia człowiekowi
o Życia codziennego – dot. Funkcjonowania człowieka w codziennych sprawach
· Społeczne – wartości mające powszechną zgodę, są uznane przez większość lub wszystkich
4. Krzysztof Przecławski: wymiar edukacyjny i wychowawczy wartości
· K: rola wartości w ukierunkowaniu zachowania człowieka
o Uniwersalne
o Codzienne
· K: autonomiczność wartości
o Autoteliczne (wartość sama w sobie)
o Instrumentalne (środek do osiągnięcia celu)
· K: rzeczywista rola wartości w życiu człowieka
o Uznawane (jesteśmy do nich przekonani)
o Wyznawane
o Realizowane (dot. tych wartości które są urzeczywistniane w życiu człowieka)
sinderella