PYTANIA HISTORIIA ADM wszystkie chyba.rtf

1.) Czym jest historia administracji?

To wiedza o kształtowaniu się administracji na tle historii państw. Pokazuje jakie czynniki miały wpływ na:

- rozwój państwa, jego struktur, aparatu państwowego

- jakość działalności organów władzy

- sposób realizacji kompetencji i zadań oraz jak administracja publiczna wpływała na funkcjonowanie państwa

2.) Omów pojęcie administracja.

Słowo administracja wywodzi się od łacińskiego czasownika „ministrare”- służyć, a minister to zaufany sługa monarchy; natomiast „ad ministrare” – obsługiwać. Z czasem przyjęto to jako: zarządzać, kierować ale nie rządzić. Utożsamienie administracji z rządzeniem nastąpiło w Stanach Zjednoczonych.

3.) Czym charakteryzowała się administracja w monarchii absolutnej?

Początków administracji należy upatrywać w monarchii absolutnej. Monarchia absolutna była ostatnią formą państwa feudalnego, kiedy panował stosunek poddańczy wiążący chłopów z feudalami. Monarchia absolutna to forma państwa w której monarcha miał władzę nieograniczoną i nie był związany prawem. We Francji (uznanej za klasyczną monarchię absolutną) władzę monarchy ograniczały tylko prawa fundamentalne korony (reguły dotyczące następstwa tronu, uprawnień sądu najwyższego zwanego parlamentem paryskim). Monarchia absolutna różniła się od stanowej tym, że w stanowej władzę monarchy ograniczały stany (duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo). Ugruntowała ona zasadę suwerenności państwa i wprowadziła pojęcie państwa.

W monarchiach absolutnych funkcjonowała w oparciu o system biurokratyczny. Cechy systemu biurokratycznego:

- Zawodowy charakter administracji

- Pionowy i poziomy podział pracy oraz związana z nimi specjalizacja

- Hierarchiczna struktura władzy

- Obowiązywanie formalnych i generalnych reguł określających zachowanie na poszczególnych stanowiskach.

1. Jakie znaczenie dla historii administracji miała rewolucja francuska ?

Autorytaryzm francuski

·         Po raz pierwszy utworzony przez Napoleona, który ma sprawować ogromną władzę w wielu dziedzinach, głownie administracji

·         1799 – obalony został dyrektoriat – wprowadzono konsulat

o        3 konsuli wybieranych na 10 lat, potem kadencja dożywotnia

o        Cała władza należała do pierwszego konsula – pozostali jako doradcy

o        Tylko pierwszy konsul posiadał władze ustawodawczą (swoją droga ustawodawcza była dość skomplikowana)

o        Przeprowadzono reorganizacji administracji terytorialnej

·         Od 1804 do 1814 Napoleon ogłasza się Cesarzem

Autorytarny model administracji terytorialnej

·         podział na 3 jednostki * departamenty * okręgi * gminy

·         mianowanie wszystkich urzędników

·         likwidację kolegialności – od tej pory rady mają jedynie głos doradczy

·         centralizm

·         Biurokratyzm

·         Taki model odnosi duże sukcesy.

·         Zarówno konstytucja francuska z 1799r jak i Cesarstw z 1804r w minimalnym stopniu ograniczały władzę Napoleonowi Bonaparte [pierwszemu konsulowi a później cesarzowi]. Mógł on kształtować struktury i zadania adm. W sposób dowolny.

·         Podobnie było po wprowadzeniu ograniczonego samorzą

·         d terytorialny, który w pełni ukształtował się dopiero w XIX w.- jako podstawowa forma decentralizacji adm.

·         I tylko na kontynencie europejskim w adm. Francuskiej, pruskiej, Austrii, Rosji a następnie w Wielkiej Brytanii i USA

Francuska droga do kapitalizmu miała charakter rewolucyjny. W pierwszych latach rewolucji zlikwidowano feudalne formy rolnictwa. Uwłaszczono chłopów sprzedając im ziemię [przejętą przez państwo od feudałów]. Powstało drobnotowarowe rolnictwo, które nie stanowiło przeszkody w rozwoju przemysłu i handlu.

W Lipcu 1789r.[na początku rewolucji] uchwalono Deklaracje Praw Człowieka i Obywatela. Na jej ideach utworzono nowe państwo o demokracji burżuazyjnej.

·         Znaczącą rolę w tym procesie odegrał Napoleon Bonaparte [1799- 1815]. W prawdzie jego rządy spowodowały pewien regres w sferze politycznej ( w porównaniu do osiągnięć rewolucji) ale zdecydowały o ugruntowaniu się burżuazyjnych instytucji prawnych i sądownictwa oraz adm.

2. W jaki sposób zreformował administrację francuską Napoleon na początku XIX w.

Nową adm. We Francji wprowadzono ustawą z 17 lutego 1800r.Zrywała ona z kolegialnością i obieralnością organów adm.

Całą administrację [ od początku XIX w.] oparto na zasadach;

-centralizmu,

-biurokratyzmu,

-podziału resortowego,

-hierarchiczności struktur,

-jednoosobowego zarządu [ decyzje podejmuje konkretna osoba].

Kraj podzielono na departamenty, okręgi, kantony [wyłącznie dla celów skarbowych i sądowych] oraz gminy

4. Czym różniła się administracja w monarchii absolutnej od utworzonej przez napoleona w 1800 roku.

Doba oświecenia wywarła duży wpływ na kształtowanie się modeli administracji publicznej, która działała jako aparat wykonawczy już w:
- Ustroju monarchii absolutnej ( władza monarchy nie była ograniczona przez inne organy państwowe, przez czynnik społeczny)
- Jak również w ustroju republiki ( czynnik społeczny reprezentowany przez ciało parlamentarne wywierał wpływ na rządy).
Administracja była wtedy biurokratyczna.
*
2.Przełom w administracji

Nastąpił dopiero po Wielkiej Rewolucji (1789 r) to Napoleon Bonaparte dokonał racjonalizacji, czyli usprawnienia i uproszczenia funkcjonowania administracji publicznej, przy zachowaniu centralizacji. Stopniowe wprowadzanie samorządu terytorialnego odbywa się bez przyjęcia tego terminu. Zamiast o samorządzie mówi się o administracji zdecentralizowanej.
Administracja terytorialna była wieloszczeblowa, jednoosobowa, scentralizowana:
Departament ( utworzone 1790 r) z prefektem na czele i radą generalną
Okręg z podprefektem na czele i radą okręgową
Gmina z merem na czele i radą gminną
Zorganizowaną przez Napoleona adm. Terytorialną tak określił w 1800 r minister spraw wewnętrznych Jean-Antoine Chaptal: „ ad. ter. przekazuje ustawy i polecenia rządu aż do najniższych odnóg porządku społecznego z szybkością iskry elektrycznej”.
Napoleon wprowadził podstawowe organy centralne:
Rada Ministrów( z głową państwa na czele)
Rada Stanu ( organ doradczy rządu w materii prawa i legislacji)
- „ najwyższy trybunał administracyjny”
- działa w pierwszej i drugiej instancji
- przyjmuje skargi na nielegalne decyzje administracyjne
- nie jest to organ niezawisły, zajmują się tym urzędnicy
Izba Obrachunkowa- organ kontroli finansowej
Istotną cechą modelu francuskiego było wyłączenie spraw, w których administracja występowała jako strona, z jurysdykcji sądów powszechnych (sprawy te rozpatrywały sądy administracyjne, w skład których wchodziły rady prefekturalne i Rada Stanu}
*
2. Rola Napoleona dla Polski.

Pamięci Polaków Napoleon zapisał się jako władca, dzięki, któremu państwo polskie zdołało się odrodzić. Mówiąc o Napoleonie nie sposób wspomnieć o Konstytucji Księstwa Warszawskiego podpisanej w Dreźnie w 1807 r, która określała ustrój państwa. Księstwo nie prowadziło niezależnej polityki zagranicznej, zdając się na dyplomację saską. W sprawach wewnętrznych rząd był jednak samodzielny. Księstwo posiadało własną armię i dwuizbowy sejm. Konstytucja wprowadzała zasadę równości praw wszystkich mieszkańców Księstwa i znosiła poddaństwo chłopów. Prawa obywatelskie, takie jak prawo do piastowania urzędów czy prawo wybierania i bycia wybieranym do sejmu (czynne i bierne prawo wyborcze), przysługiwały wszystkim, którzy mogli wykazać się majątkiem lub wykształceniem. nastąpił rozwój szkolnictwa (Dyrekcja Edukacji Narodowej).Konstytucję uzupełniało postanowienie królewskie, że chociaż chłop jest wolny osobiście, jednak jego gospodarstwo i ziemia stanowią własność dziedzica.
Księstwo Warszawskie — zależne od Francji jak wiele innych państw w ówczesnej Europie — miało realizować politykę Napoleona w Europie Środkowej.

5. Scharakteryzuj administrację XVIII wieczną w państwach o których mówiliśmy

Absolutyzm Oświecony XVIII WIEK

Pojawia się jako wynik licznych rewolucji, które doprowadzają do upadku absolutyzm klasyczny.  Królowie od tej pory chcą się pomazać jako pierwsi słudzy dążący do zapewnienia szczęścia – czynili wiele reform, jeszcze więcej obiecując. Były to np.

- zmiana administracji centralnej i terytorialnej

- wydanie kodeksów

- wprowadzenie równości ludzi

- wygładzono ostrze feudalizmu.

Były też dwa państwa, w których nie było nigdy rewolucji (dopiero Wiosna Ludów). Mimo to: w Austrii Fryderyk II – wykształcony władca wydaje nakazy; jest największym biurokratą XVIII wieku – wszystkim zajmuje się sam.oraz w Prusach funkcjonuje wzorowa administracja bez korupcji

Monarcha jako pierwszy sługa narodu rządzący z racji stanu dla dobra narodu

·         Administracja centralna

o        Z Pruskiej Rady Tajnej wyodrębnią się: Tajna Kamera Nadworna zwana od 1713 Generalną Dyrekcją Finansów oraz Urząd Generalnego Komisarza Wojny (od 1713 Generalny Komisariat Wojny). Dodatkowo unifikacja z 1723 stworzyła Generalny Dyrektoriat. Ministerstwem Gabinetowym (sprawy zagraniczne) od 1728 kieruje król.+ ministerstwo sprawiedliwości (powstałe w 1737) zajmujące się sprawami sądowymi.

o        W monarchii habsburskiej w 1527 roku utworzono Radę Tajną (6 członków), Nadworną Izbę Skarbową (zarząd finansów),w 1556 Nadworną Radę Wojenną (zaopatrzenie armii, utrzymanie twierdz), Kancelarię Nadworną

§         Jednolity zarząd Centralny od 1762 oparty na 6 instytucjach:  Zjednoczona Kancelaria Nadworna (sprawy wewnętrzne), Kancelaria Stanu (sprawy zagraniczne), Nadworna Izba Skarbowa (finanse), Nadworna Rada Wojenna (wojsko), Nadworna Izba Obrachunkowa i Najwyższa Izba Sprawiedliwości

o        W Rosji reformę administracji centralnej przeprowadził Piotr I – w 1711 utworzono Senat Rządzący, zniesiono prikazy, a na ich miejscu od 1718-1720 istniały kolegia.

§         Prikazy – (XV – XVIII wiek) na czele bojar; stąd instytucja dumy bojarskiej (40 osób)

Urzędnicy ministerialni – w Prusach funkcje ministerialne pełnili dyrektorzy Generalnego Dyrektoriatu (1723) i Ministerstwa Gabinetowego. Za Fryderyka II zarząd cywilny i wojskowy skupiony został w gabinecie królewskim. Od połowy XIX wieku wykształci się pozycja premiera.

Administracja terytorialna

·         Prusy podzielone na prowincje na czele z namiestnikami. Obok nich organy zwane rządami krajowymi. W XVII-wiecznym mieście rządzi radca skarbowy.

·         W XVII wieku w Brandenburgii wprowadzono podział na powiaty pod przewodnictwem landrata. Fryderyk Wilhelm I w latach 1713-1723 podzielił Prusy na okręgi zwane departamentami kamer – władza należała do organów kolegialnych zwanych kamerami wojny i domen. Najniższą jednostką był powiat pod przewodnictwem landrata. Miasta królewskie podlegały radcom skarbowym.

·         U austriackich Habsburgów podzielono państwo na gubernie, starostwa krajowe ze starostami na czele, cyrkule ze starostami obwodowymi. Józef II w 1782 wprowadził samorząd z wybieralnymi organami – wydzielono miejska magistraturę, burmistrzów i ich zastępców. Organami zarządu wiejskiego były dominia na czele z wójtem

o        Justycjariusz – urzędnik sądownictwa

o        Mandatariusz – urzędnik administracji

·         Węgry za Habsburgów w XVII wieku – zarząd lokalny oddany w ręce komitetów

·         W Rosji Piotr I tworzy gubernie z gubernatorami i wicegubernatorami oraz organ współdziałający – kolegium landrackie; W 1719 dokonano podziału guberni na prowincje (wojewodowie) oraz dystrykty (komisarze ziemscy).Najniższą jednostką był ujezd (powiat) z ispawnikiem ziemskim. W 1720 w Petersburgu powstał magistrat główny. Katarzyna II opierała się również na samorządzie. Organami były: zebranie ogólne mieszczan, duma powszechna i duma 6 radnych

·         W Danii na czele powiatu amstand, Holandii wielki pensjonariusz w prowincji

Urzędnicy

·         W Prusach rządy gabinetowe – ślepi wykonawcy monarchii

·         W Austrii Józef II wprowadza listy zachowań – tajne sprawozdania oceniające pracę urzędników

W Rosji Piotr I w 1720 wydał tzw. Regulamin urzędowania – praca 4x w tygodniu, 5 posiedzeń senatu, sprawy organizacyjne załatwiane kolegialnie; sprawy w kolejności wpływu. Tabela o organach (1722) – obowiązek służby państwowej dla szlachty dziedzicznej.

KRÓLESTWO POLSKIE

1. W jaki sposób była zorganizowana administracja w Polsce po 1775r?

STRAŻ PRAW - - KONSTYTUCJA 3 MAJA I DALSZE USTAWODAWSTWO SEJMU CZTEROLETNIEGO (1788 – 1792

- powierzono jej najwyższą władzę wykonawczą
- w jej skład weszli: król jako przewodniczący, prymas jako głowa duchowieństwa polskiego a zarazem przewodniczący KEN, 5 ministrów (jeden z marszałków jako minister policji, dwóch kanclerzy – jeden jako minister pieczęci – sprawy wewnętrzne, drugi jako minister spraw zagranicznych, jeden z hetmanów jako minister wojny, jeden z podskarbich jako minister skarbu), pełnoletni następca tronu (bez prawa głosu) i marszałek sejmu (bez prawa głosu, dla zapewnienia łączności rządu z sejmem)
- ministrowie do Straży Praw powoływani przez króla, nominacji dokonywano w czasie sesji sejmu spośród 14 ministrów (jak się nie podobał minister to wotum nieufności)
- Odpowiedzialność ministrów:
* sądowa / konstytucyjna – za naruszenie konstytucji lub innego prawa; przed sądem sejmowym (posłowie, senatorowie)
* parlamentarna – z tytułu zarzutów politycznych; 2/3 do uchwalenia votum nieufności.

2. Scharakteryzuj Straż Praw.

Straż Praw – rząd w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ustanowiony przez Konstytucję 3 Maja. W skład wchodzili ustawowo:

·         król (jako przewodniczący)

·         prymas (jako głowa duchowieństwa i przewodniczący KEN)

·         pięciu ministrów: Pieczęci do spraw wewnętrznych (kanclerz), Pieczęci do spraw zagranicznych (drugi kanclerz), policji (marszałek wielki koronny), wojny (hetman) i skarbu (podskarbi)

Oraz dodatkowo mogli w skład wchodzić:

·         marszałek Sejmu (bez prawa głosu),

·         dwóch sekretarzy

·         pełnoletni następca tronu (bez prawa głosu).

·         Straż Praw nie była rządem (Radą Ministrów) w dzisiejszym tego słowa rozumieniu, lecz centralnym organem zarządu państwem działającym pod przewodnictwem króla (swoistą "radą królewską"). Miała ustalać główne kierunki polityki państwa - "rządzić". Zaś "administrować" miały komisje rządowe (komisje wielkie), do których należały decyzje wykonawcze i techniczne.

·         Cztery wspólne dla Korony i Litwy komisje wielkie (kolegialne ministerstwa) podlegały Straży Praw, były to komisje policji, Edukacji Narodowej, wojska i Skarbowa).

·         Straż praw miała przede wszystkim władzę kontrolną, analizowała raporty przesyłane jej z innych instytucji centralnych i lokalnych, ale także z sądów. Król nie mógł sam wydawać aktów prawnych - wymagano kontrasygnaty jego podpisu przez jednego z ministrów. Ministrowie mogli być pociągnięci do odpowiedzialności przez Sejm.

·         Ministrowi pieczęci była podporządkowana kancelaria ds. zagranicznych. Natomiast kancelaria ds. interesów wewnętrznych obsługiwała zarówno Straż Praw, jak i komisje rządowe (wielkie). Minister pieczęci pełnił funkcję ministra sprawiedliwości.

3. Scharakteryzuj istotę i administrację Księstwa Warszawskiego.

Zgodnie z założeniami administracji napoleońskiej administracja publiczna w Księstwie została zbudowana w oparciu o zasadę centralizacji, hierarchiczności, podległości służbowej i osobowej, jednoosobowego kierownictwa, nominacji, fachowości (czemu służyło powołanie Szkoły Prawa i Administracji, wprowadzenie egzaminów urzędniczych i komisji egzaminacyjnych) oraz resortowości. Księstwo było monarchią konstytucyjną, połączoną unią personalną z Saksonią. Władza królewska była - na wzór innych monarchii napoleońskich - silna, wyposażona w szerokie prerogatywy, zapewniająca przewagę władzy wykonawczej nad ustawodawczą

4. Omów kompetencje Rady Stanu

Do kompetencji Rady Stanu należało:

·         przygotowywanie projektów ustaw i dekretów

·         oddawanie urzędników pod sąd

·         kontrola nad działalnością ministrów, rozpatrywanie sprawozdań, rachunków, raportów ministrów

·         udział w wykładni prawa

·         rozpatrywanie spraw budżetowych (dochodów, wydatków z dóbr narodowych); rozkład podatków na departamenty.

Rada Stanu działała...