Etymologia słowa: psyche – z gr. dusza, umysł; logia – z gr. nauka
Historia psychologii: od starożytności do XIX w. (XIX w. jest to czas rozwoju wszystkich nauk) psychologia traktowana jest jako nauka o duszy i rozumie. Dopiero w 1879r. Wilhelm Wundt w Lipsku otwiera pierwsze laboratorium psychologiczne. Jest to przyczyna wyodrębnienia się psychologii z pośród innych nauk. Czym była psychologia dla: Arystotelesa – dusza zasadą życia, twórca pierwszego dzieła psych. „De anima”; św. Tomasza – dusza jako forma ciała’ złaczona z nim; Kartezjusza – psychologia jako dziedina refleksji nad człowiekiem inna niż filozoficzna, człowiek jako organizm który można badać, człowiek jest złożony (dualizm) z ciała i psyche stąd wzajemne oddziaływanie które zachodzi w mózgu; empirystów – interesował ich umysł, rozwój umysłu jest wynikiem doświadczeń i interakcji z otoczeniem co wpływa na psyche (spór empiryzm a racjonalizm; idee nabyte a wrodzone); Weber’a – jako fizjolog badał receptory mięśniowe i reakcje na bodźce; Helmholtz’a – również fizjolog badał zmysły.
Psych. przednaukowe – na podstawie pojedynczych przypadków dokonuje się uogólnienia, wyniki poznawcze trudno zweryfikować. Parapsychologia – od podmiotu poznającego nie jest wymagana wiedza
Podejście naukowe – zaprzeczenie poznania potocznego celem jest dojście do wiedzy (teoria), uporządkowanie metodologiczne, ściśle określony przedmiot, eliminuje czynniki poza naukowe, kompetencja badań. Psychologia – naukowe studium zachowania i doświadczenia, zmierza do wyjaśnienia mechanizmów ludzkich zachowań i zawiera światło spojrzenia antropologicznego
Rozumienia psychologii:
a) PRZYRODNICZA – bada człowieka jako element natury, językiem podejścia naturalistycznego tj. znaków. Fakt naukowy jest rozumiany nomotetycznie (nomos-prawo) dana prawidłowość zachowania ma duże prawdopodobieństwo powtórzenia się jest to formowanie ogólnych prawideł (uogólnienia), ważne są relacje ilościowe, związki przyczynowo skutkowe
b) HUMANISTYCZNA – człowiek przekracza naturę, jest bytem świadomym, fakty naukowe są interpretowane idiograficznie (opis zachowań wyjątkowych niepowtarzalnych), nie są ważne uogólnia prawidłowości ale jednostkowe przypadki, rozpatruje się relacje jakościowe, bada się człowieka oprócz układu nerwowego i mózgu w zależnościach interpersonalnych
Metody badawcze psych.: obserwacja - podstawowa metoda stosowana w psychologii, warunki poprawnej obserwacji: celowość, planowość, selektywność, obiektywność, nie jesteśmy wstanie poznać całego człowieka introspekcja - analiza własnych przeżyć, zachowań, zdobyte w ten sposób informacje, mogą być zniekształcone poprzez mechanizmy obronne (człowiek nie może być jednocześnie przedmiotem i podmiotem), ze względu na sposób przeprowadzania badań wyróżnia się introspekcję obserwacyjną oraz introspekcję eksperymentalną. eksperyment - forma obserwacji gdzie wywołuje się zjawisko, w które wprowadza się osobę badając jak ona się zachowa w tej sytuacji, ustala się relacje związków zmiennej zależnej ze zmiennymi niezależnymi (cel), samo zjawisko, jak również jego uwarunkowania są dokładnie kontrolowane i opisywane krzywa Gaussa 16%/ 68%/16% ankieta - zawiera zestaw specjalnie dobranych pytań (kilka lub kilkadziesiąt) otwartych i ogólnych, na które badana osoba udziela odpowiedzi kwestionariusz - zawiera zestaw specjalnie dobranych pytań zamkniętych, na które wystarczy odpowiedzieć tak lub nie; odpowiedzi są skategoryzowane, zawiera nierzadko kilkaset pytań ma klucz rozwiązań. wywiad psych. - rozmowa prowadzona w ściśle określonym celu, którym jest poznanie aktywności człowieka, a także postawienie diagnozy i opis ewentualnych zaburzeń zachowań, prowadzący rozmowę zmierza do uzyskania pewnych, ściśle określonych informacji test psych. - jest kombinacją obserwacji, ankiety i kwestionariusza celem testu jest ustalenie o ile wielkość natężenia danej cechy lub cech psychicznych badanej osoby odbiega od wartości przeciętnych w grupie metody statystyczne - uprawniają do wyciągania ogólnych wniosków. W psychologii nie ma praw absolutnych, są tylko prawidłowości oparte na rachunku prawdopodobieństwa !!!
Ujęcie zapoczątkował fr. chirurg Paul Broks. Trafił do niego pacjent, który nie mógł mówić mimo, że miał zdrowy aparat mowy. Okazało się że za mowę odpowiada lewa część mózgu, na której stwierdził nieprawidłowości. Stąd wniosek że mowę kontroluje lewy płat mózgowy i za niego jakoś odpowiada.
Niem. Gustaw Friech w czasie wojny badał obszary mózgowe i formułował tezy.
W XIX w. uzyskano liczne i ważne dowody na większość sformułowanych tez, np. relacje między mózgiem a członkami władzami człowieka. Później poruszano kwestie dziedziczności (np. zależności między dziedziczeniem a funkcjonowaniem mózgu). Pyt. Jaki wpływ ma bio-chemia na zachowanie organizmu?, jak mózg przesyła informacje?. Ustalono wpływ pracy mózgu na pewne zachowania, ale nadal brak inf. Dzięki badaniom mózgu posiadamy mapy mózgu lewa półkula(mowa, rozumienie pewnych treści, pisanie), prawa półkula (spostrzeganie, wyobraźnia, muzyka) ich funkcjonowanie i za co są odpowiedzialne.
Watson nie uznał spekulacji odnośnie wew. procesów tylko zachowanie.
Pawlow słynny eksperyment z psem, którego warunkował bodźcem dźwiękowym(pies dostawał ślinotoku, mimo że po pewnym czasie nie dostawał pożywienia). Odkrył odruch bezwarunkowy, wskazał drogę do przewidywania i kontrolowania zachowań, w procesie uczenia się uznał ż można kształtować formy zachowania, człowieka opisał jako istotę bierną zależną od środowiska zew. Skiner badał jak kontrolować człowieka, zmieniać jego zachowanie (podobnie jak tresurę przechodzą zwierzęta)
Behawioryzm redukuje człowieka do zachowań warunkowanych bodźcami (determinizm).
Tzw. grupa psych. postaci. Krytykowali behawiorystów, bo najważniejsze jest jak bodźce zostaną odebranei zinterpretowane przez czł., czł. jest istotą aktywną od niego zależy analiza przetważanie inf., on nadaje sens i wyciąga wnioski, każdy inaczej odbiera i interpretuje bodźce.
Piaget interesował się jak czł. od dziecka zdobywa wiedzę, twierdził zresztą słusznie, że rozwój nie zależy tylko od warunków środowiska ale też od wew. procesów przetwarzania strukturalizowania wiadomości (indywidualne cechy wrodzone).
Poznawczy sposób sięga do przeszłości mówi o teraźniejszości i przewiduje przyszłościowy rozwój czł. Jest przeciw determinizmowi bierności człowieka.
Gł. przedstawicielem jest Z. Freud twórca teorii psychoseksualnej. Z początku reprezentował czysto biologiczny punkt widzenia czł., ale zauważył, że jego pacjenci zgłaszający się z różnymi dolegliwościami większości byli zdrowi. Objawów, więc doszukiwał się w nieświadomości (to, co niewidoczne jest nieświadome). Metodą jego badań była hipnoza potem stworzył własną, wolnych skojarzeń; obie były przeprowadzane we śnie, bo czł. wówczas się nie kontroluje(marzenia senne). Zwrócił uwagę na przejęzyczenia, które miały być objawami tego, co czł. ukrywa w podświadomości. Czł. rodzi się z nieświadomymi popędami, które chce zaspokoić w życiu. Gł. popędami są p. seksualny i p. samozachowawczy, które są tłumione przez otoczenie to rodzi lęki. W jego teorii czł. jest zdetrminizowany, nie ma wolnej woli tym samym nie może się samorealizować. Od Freuda zwrócono uwagę, że na prawidłowy rozwój charakteru ma wpływ już okres naszego dzieciństwa.
Pozytywny sposób patrzenia; nie ma czynników nadprzyrodzonych, w tym Boga, najwyższy stpień zajmuje człowiek (podmiot aktywny, ma złożenia, cel, widzi swoje ograniczeni, itd.). Ta teoria ma wielu zwolenników, gł. terapeutów, psychoterapeutów, psycholodzy kliniczni. A priori odrzuca zewnętrzną sterowczość i nieświadomość człowieka. Priori zakłada wewnętrzny mechanizm sterowania człowieka. To protest przeciwko deternizmowi i pasywności. Karl Rogers – kwestia terapii. Jego rozróżnienie na pacjenta (ten, kto przychodzi wie co mu jest) i klienta (przychodzi z problemem i wie kto mu może pomóc). Abraham Maslow – hierarchia potrzeb – potrzeba samorealizacji (bez definiowania), zaś potrzeby fizjologiczne (najniższe).
Ks. Dr: Jeśli chcemy komuś pomóc, to dopuszczalny jest eklektyzm.
Spośród wszystkich układów organizmu ludzkiego do najważniejszych należą układ nerwowy i układ wydzielania wewnętrznego. Dzięki nim możliwe jest współdziałanie poszczególnych narządów czy tkanek ustroju człowieka. Układy te wzajemnie się uzupełniają, a w obrębie mózgu integrują.
Cały układ nerwowy o tyle funkcjonuje w sposób specyficznie ludzki, o ile jest kontrolowany przez wyższe ośrodki nerwowe, które nadają wszystkim funkcjom organizmu ludzkiego całkiem nowe znaczenie. Nawet, jeśli człowiek zewnętrznie wykonuje te same funkcje (np. jedzenie) co zwierzęta, to poprzez towarzyszące tym funkcjom procesy świadomości i refleksji mają one zupełnie inne znaczenie. U podłoża tkwi zasada bezrefleksyjnego odruchu czy instynktu.
Układ nerwowy – elektrochemiczny system błyskawicznej komunikacji w organizmie , składa się ze wszystkich komórek nerwowych ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Podstawową jednostką całego układu nerwowego jest komórka nerwowa zwana neuronem, której zadaniem jest przewodzenie informacji w postaci impulsu nerwowego. Nerwy – „przewody” aksonowe w postaci wiązek łączących układ ośrodkowy z mięśniami, gruczołami i narządami zmysłów Somatyczny układ nerwowy – kontroluje świadome ruchy mięśni szkieletowych Autonomiczny układ nerwowy – zwany inaczej wegetatywnym (łac. vegeto = ożywiam, pobudzam) kontroluje gruczoły i mięśnie narządów wewnętrznych (np. serce – bicie serca). Zazwyczaj działa samodzielnie , choć niekiedy może być wykorzystywany jako tzw. „pilot”. Z psychologicznego punktu widzenia jego działanie ma duże znaczenie ze względu Obwodowy układ nerwowy – neurony czuciowe i ruchowe łączące ośrodkowy układ nerwowy (oun) z resztą organizmu Ośrodkowy układ nerwowy (oun) – stanowią go mózg i rdzeń kręgowy. Współczulny (sympatyczny) układ nerwowy – zwany także układem aktywności stanowi część autonomicznego układu nerwowego, która pobudza organizm, mobilizując energię w sytuacjach stresowych. Pobudza do działań obronnych (np. przyspieszenie akcji bicia serca, opóźnia trawienie, podwyższa poziom cukru we krwi, zwęża tętnice i ochładza ciało przez wydzielanie potu) Przywspółczulny (parasympatyczny) układ nerwowy – część autonomicznego układu nerwowego, która uspokaja organizm, zachowując energię. Jego działanie jest wręcz przeciwne do działania układu sympatycznego. W codziennych sytuacjach układy sympatyczny i parasympatyczny współdziałają ze sobą, utrzymując stan wewnętrznej równowagi.
WRAŻENIE – reakcja psychiczna na bodźce. Powstaje gdy na zakończenia nerwowe receptorów uderza bodziec. Wielość wrażeń tworzy obraz spostrzeżeniowy. Ważne są progi wrażliwości. Dolny – minimalna wielkość bodźca, przy której następuje prawidłowa reakcja. Górny – maksymalna wielkość bodźca, przy której następuje prawidłowa reakcja. Próg czułości – najmniejsza różnica wielkości między bodźcami, która pozwala na ich rozróżnienie. Rozwój wrażeń zmysłowych następuje wraz z rozwojem człowieka. Przejawia się to w dolnych progach wrażliwości. Najintensywniejsze zmiany w rozwoju przypadają na wiek szkolny (wiąże się to z dolnym progiem). Cechy wrażeń: jakość, intensywność, czas trwania
Wrażenia oddziałują na siebie. Gdy intensywnie działa jeden bodziec, zmniejsza się wrażliwość na inne. Wrażenia w zależności od receptorów: wzrokowe – dostarczają około 90% informacji o świecie zewnętrznym. W odbiorze wrażeń bierze udział oko i drogi łączące je z mózgiem (bardzo ważna jest budowa oka). Słuchowe – okazało się, że brak słuchu od urodzenia jest o wiele poważniejszy niż brak wzroku. Brak słuch prowadzi do większego upośledzenia. Inaczej wygląda to przy utracie słuchu w czasie życia. Wtedy człowiek tworzy wrażenia zastępcze odbierane innymi receptorami. Narząd Cortiego odpowiada za przetwarzanie fal słuchowych. Dźwięk może nawet uszkodzić słuch, ważne są tu progi. smakowe – rozmaitość kubków smakowych, które reagują na smaki. Ich wrażliwość nie jest jednakowa. dotykowe – receptory – ciałka Meisnera, a ucisk – ciałka Paciniego. Najwięcej receptorów jest w opuszkach palców, na końcu nosa, na wargach i na języku. Najmniej jest na skórze grzbietu, w ramionach, na udach. Duże znaczenie mają receptory zimna i ciepła. Receptory mogą być wypaczone przez alkohol.
SPOSTRZEGANIE – dokonuje się z wykorzystaniem wcześniejszego doświadczenia. Znane przedmioty widzimy tak samo. Obrazy pamięciowe obiektów to schematy poznawcze. Z każdym kontaktem schemat spostrzeżenia się doskonali. Najważniejszy jest pierwszy kontakt, pierwsze wrażenie. Ważne jest wyodrębnienie elementów bodźca. Analiza. Poziom należy od możliwości rozwojowych i treści spostrzeżenia. Dużą rolę odgrywa mowa. Z otoczenia napływa wiele informacji. Stwarza to konieczność selekcji. Dokonujemy tego dzięki uwadze. W spostrzeżeniach wyróżniamy tło i figurę. Wydaje się, że figura lub tło są ważniejsze. Na początku spostrzeżenie wiąże się z praktycznym działaniem. Ich rozwój przypada na wiek szkolny. Odmienność czynników sprawia, że są one inaczej odbierane. W spostrzeganiu dowolnym skupiamy się na celach. Przebieg może być kontrolowany. Jest to obserwacja. Jego rozwój można stymulować. Fizjologicznym odpowiednikiem spostrzegania przedmiotu jest odpowiedni układ w mózgu. Jest on względnie trwały i może być aktywowany. Rodzaje spostrzeżeń: mimowolne – czynność jest uruchamiana przez czynniki zewnętrzne, bodziec dociera mimo woli. dowolne – zamierzony kierunek uwagi na obiekty. Ten rodzaj spostrzeżeń odgrywa dużą rolę w procesie poznawczym.
Właściwości spostrzegania: natychmiastowość, uporządkowana struktura, znaczenie, selektywność, stałość; Rodzaje spostrzeżeń: monosensoryczne – jeden zmysł dominuje, polisensoryczne
Uwarunkowania – na spostrzeżenie wpływają nie tylko bodźce, ale też cechy podmiotu, który spostrzega. Ten sam bodziec w różnych warunkach i przez inne osoby może być spostrzegany inaczej. Przy organizowaniu spostrzeżeń liczy się nabyta wiedza. Ułatwia spostrzeganie otaczającej rzeczywistości. Schematy poznawcze – Mają duże znaczenie w odbiorze bodźców. Mogą je ułatwiać lub utrudniać. Zaburzenia – Przejawiają się w zniekształceniu spostrzeżeń w halucynacjach, fałszywych spostrzeżeniach. Najbardziej powszechne są złudzenia. Mogą występować, gdy trudno wyodrębnić część rzeczywistości. Podłożem może być, np. ciekawość. Trudno wyjaśnić złudzenia ruchu. Złudzeniem związanym z nastawieniem ulegają nawet ludzie w pełni sił psychicznych. Można je skorygować. Chorobowe zaburzenia spostrzegania – nie ulegają korekcie mino udowodnienia błędności. Chory trwa w mylnej intencji. Szczególnym rodzajem zaburzeń są halucynacje dotyczące dzieła szatana. Halucynacje te są jednym z kryteriów choroby psychicznej. Spostrzeżenie poza zmysłowe – psychologa nimi się nie zajmuje. Jest to, np. telepatia, jasnowidzenie itp.
WYOBRAŻENIA – wytworzone w umyśle obrazy przedmiotów konkretnych, to pamięciowe odpowiedniki wrażeń, to obrazy, polegające na odzwierciedleniu w świadomości spostrzeganych poprzednio składników rzeczywistości. Wyobrażenia nie są jednak tylko ścisłym odtworzeniem dawnych spostrzeżeń. Wyobrażamy sobie każdą rzecz, o której pomyślimy. Jako materiał dla wyobrażeń mogą posłużyć elementy spostrzeżeń, których dokonaliśmy w różnym okresie czasu, a także tych, które mogą mieć miejsce dopiero w przyszłości. Wyobrażenia bywają nietrwałe i zmienne. Trudno jest np. utrzymać w wyobraźni obraz domu rodzinnego z wszystkimi szczegółami jego wyposażenia. Ze względu na przewagę wyobrażeń wzrokowych ludzi takich nazywamy wzrokowcami. Taka cecha wyobraźni bardzo przydaje się np. artystom plastykom, architektom czy inżynierom, ułatwia im bowiem ich działalność. Słuchowcy – bardzo wyostrzone wyobrażenia słuchowe, np. łatwo wyobrażają sobie melodię, którą słyszeli wiele lat wcześniej, lepiej zapamiętają to, co usłyszeli na wykładzie niż to, co przeczytali w książce. Wyobrażenia tego typu są bardzo cenne, np. dla muzyków. Dotykowe służą zwłaszcza ludziom, którzy utracili wzrok. Potrafią sobie oni wyobrazić ze szczegółami kształt przedmiotu, którego nie ma w zasięgu ręki. Wyobrażenia odtwórcze są odnawianiem w świadomości dawnych spostrzeżeń i przeżyć. Wytwórcze – są obrazami przedmiotów, sytuacji czy zdarzeń, jakich nigdy wcześniej nie widzieliśmy i nie przeżywaliśmy. Powstają one z elementów różnych spostrzeżeń, których dokonywaliśmy wcześniej. Marzenia – s...
pomozchomikowi