Omówienie artykułu:
dr hab. Ewa Głowacka -
Nowe role specjalistów z dziedziny informacji naukowej i bibliotekoznawstwa.
We wstępie swojego artykułu autorka wskazuje na fakt, że obecnie zarządzanie wiedzą w organizacjach nabiera coraz większego znaczenia. Powstają organizacje „uczące się” – umożliwiające swym pracownikom zdobywanie wiedzy oraz dużo bardziej świadome swych zasobów informacyjnych. Firmę ujmuje się nie tylko jako jej pojedynczych członków, lecz jako samodzielny, inteligentny organizm. Taka oto firma zwraca uwagę na kształcenie poszczególnych osób, zespołów, grup i sekcji, całej organizacji, oraz wielu organizacji naraz.
Autorka pisze też o kulturze organizacyjnej. Są to wspólne założenia, zasady, sposoby postrzegania otoczenia, reakcje na zaobserwowane zjawiska oraz hierarchia wartości w organizacji. Kultura organizacyjna bardzo wpływa na działalność, podejmowanie decyzji, komunikację, strukturę myślenia i percepcję. W „uczącej się organizacji” powinno pojawić się kilka cech:
· Dbałość w równym stopniu o wszystkich beneficjentów organizacji. Traktowanie wszystkich ludzi wpływających na organizację i czerpiących z niej zyski z jednakową uwagą
· Myślenie systemowe jako podstawa postrzegania otoczenia. Dostrzeganie oddalonych w czasie konsekwencji podejmowanych działań, istnienie sprzężeń zwrotnych, zauważanie pomijanych wcześniej przyczyn i sił wpływających na działania
· Przekonanie że można wpływać na otoczenie, że można kształtować własne kierunki działania.
· Stworzenie wspólnej wizji przyszłej działalności organizacji. Wizja taka jednoczy członków, stawia przed nimi wspólny cel który mogą razem realizować.
· Zaangażowanie w sprawną komunikację w całej organizacji. Chodzi tu o komunikację wewnątrz organizacji jak również na zewnątrz, z innymi organizacjami.
· Pracownik jako osoba chcąca się uczyć. Traktowanie pracownika nie jako osobę wykonującą polecenia, ale jako jednostkę która są gotowa do podnoszenia swoich kwalifikacji i która może aktywnie uczestniczyć w procesie rozwiązywania problemów.
· Dbałość o różnorodność. Wszelkie różnice w organizacji tworzą możliwość twórczego wykorzystania konfliktów i sprzeczności dzięki rozważaniu sprawy z różnych punktów widzenia.
· Klimat do eksperymentowania – tolerowanie błędów i pomyłek. Błędy mogą się przyczynić do rozwoju organizacji, jako że powinny zostać wyciągnięte z nich wnioski.
· Wiara w skuteczność pracy zespołowej
· „Uczące się” podejście do strategii
· Współuczestnictwo w wyznaczaniu polityki instytucji
· Informacyjność
· Wymiana wewnętrzna
· Elastyczność wynagrodzeń
· Elastyczność struktur
· Benchmarking
· Klimat sprzyjający uczeniu się
· Możliwość rozwoju dla wszystkich
Wszystko to jak widać świadczy o głębokim przywiązaniu do wiedzy i informacji w organizacji typu „uczącego się”. Jest ona otwarta na nowe rozwiązania, propozycje, metody. W sposób ciągły zdobywa informacje na temat rynku, produktów i usług. Informacje te pochodzą z rozmaitych źródeł. Dzięki temu wszystkiemu organizacja może osiągać większe zyski. Aby przekształcić zwykłą organizację w „uczącą się” należy przygotować się na zmiany takich oto aspektów:
· Struktur organizacyjnych. Następuje ich spłaszczenie, co pozwala na lepszy przepływ informacji i większą otwartość
· Przywództwa
· Upełnomocnienia pracowników którzy stają się w pełni odpowiedzialni za swe działania
· Świadomości pracowników. Kadra powinna przyjąć myślenie systemowe, zachęcać do pracy zespołowej, zapewnić środki służące uczeniu się.
Organizacja „ucząca się” dysponuje aktualną informacją i najnowszą wiedzą oraz umie wykorzystać te zasoby do maksymalizacji swego zysku. Jest to organizacja szybko adaptująca się do nowych warunków otoczenia, otwarta na zmiany, gotowa odrzucić wszelkie kanony. Podstawową jednostką takiej organizacji jest zespół, jako bardziej wydajny pod każdym względem od jednostki. Uczenie się całej organizacji jest oparte na zespołach uczących się. Każdy taki zespół musi mieć swojego lidera. Ów lider odpowiedzialny jest za budowanie i utrzymywanie sieci kontaktów wewnątrz zespołu i między zespołami.
W dalszej części swego artykułu autorka przechodzi do ukazania nowoczesnej biblioteki jako takiej właśnie organizacji uczącej się. Przekształcanie się biblioteki w tego typu organizację jest niezbędne, jest to wynikiem różnych uwarunkowań, przede wszystkim coraz większej potrzeby przyjmowania przez bibliotekę proaktywnej roli wobec swych użytkowników. Biblioteki muszą stać się instytucjami nowego typu, dostosowanymi do szerszego otoczenia społecznego, do nowych technologii, uczestniczącą czynnie w procesach zarządzania informacją i wiedzą. Gwałtownym zmianom ulegają wobec tego role i sposoby działania pracowników bibliotek. Współczesny bibliotekarz musi czuć się dobrze w różnych rolach. Powinien być badaczem, doradcą, planistą, menedżerem, nadzorcą, przywódcą, członkiem zespołu, osobą rozwiązującą problemy, ale także nauczycielem i ciągle otwartym na wiedzę i nowe umiejętności uczniem. Jego najważniejsze cechy to komunikatywność i łatwość nawiązywania kontaktów, umiejętność pracy w zespole, elastyczność, uprzejmość i zaangażowanie, zdolności językowe oraz umiejętność posługiwania się technologiami informacyjnymi. Biblioteka staje się organizacją coraz bardziej zaangażowaną w proces kształcenia. Oznacza to szkolenie użytkowników oraz aktywne zaangażowanie w zdalne nauczanie. Jedną z najważniejszych ról bibliotekarzy jest funkcja przewodników po skomplikowanym świecie informacji. Nowe zadania bibliotek będą też związane z rosnącą liczbą elektronicznych publikacji udostępnianych różnymi kanałami, w dużym stopniu przez internet. Zarządzanie nimi będzie należało do trudniejszych zadań bibliotekarzy. Nowe role specjalistów z dziedziny informacji naukowej i bibliotekoznawstwa wykraczają poza obręb instytucji biblioteczno-informacyjnych. Tacy specjaliści zatrudniani są w różnych firmach na stałe na stanowiskach np. głównego specjalisty ds. wiedzy. Do zadań takiej osoby należy między innymi projektowanie i nadzór nad całą infrastrukturą wiedzy organizacyjnej firmy z jej bibliotekami, bazami danych, zasobami ludzkimi, sieciami komputerowymi, centrami badawczymi i relacjami ze środowiskiem uniwersyteckim, utrzymywanie łączności z zewnętrznymi dostawcami informacji i wiedzy, wzmacnianie i koordynacja procesu zespołowego uczenia się. Obecnie rola specjalistów z dziedziny informacji naukowej i bibliotekoznawstwa znacznie się rozszerzyła — tendencja ta ma charakter niezwykle dynamiczny. Podejmują się oni specjalistycznych szkoleń użytkowników informacji, służą radą i pomocą w sprawach selekcji źródeł informacji, tworzenia strategii wyszukiwawczych i oceny jakości informacji. Świadczą usługi zdalnie za pośrednictwem sieci, poprzez różne formy gromadzenia, selekcji i dostarczania dokumentów. Zarządzają również zbiorami informacji i wiedzy, zajmują i archiwizacją i sieciowym udostępnianiem dokumentów oraz informacji na różnych nośnikach, a także ich przechowywaniem i konserwacją. Do ich zadań należy również tworzenie użytecznych serwisów informacyjnych, baz danych i baz wiedzy oraz zapewnienie odpowiednich standardów i technologii filtrowania informacji. Pracownicy informacji wspomagają również procesy planowania i podejmowania decyzji w organizacjach (zasilając te procesy w informację). Są także specjalistami w zakresie przyswajania i wykorzystywania coraz bardziej wyrafinowanych narzędzi informatycznych, mogą też pełnić role koordynatorów zespołowego uczenia się w organizacji.
Obecnie rola specjalistów informacji ciągle się rozszerza. Ma to miedzy innymi związek z położeniem większego nacisku na zarządzanie wiedzą w organizacjach i powstawaniem związanych z tym nowych, coraz bardziej złożonych potrzeb dotyczących sposobu realizacji procesu informacyjnego.
Wiedza ekspertów dziedzinowych jest bardzo istotnym zasobem informacyjnym. Dlatego też rolą pracowników informacji jest zapewnienie dostępu do wiedzy o zasobach ludzkich, m.in. przez tworzenie i utrzymywanie serwisów zawierających CV, tworzenie elektronicznych yellow pages („żółtych stron") zawierających różnorodne informacje o ekspertach. Należy w tym miejscu podkreślić, że specjaliści z dziedziny informacji dysponują również dużymi zasobami bardzo cennej wiedzy, pozwalającej poruszać się po ogromnych zbiorach zarówno ustrukturalizowanej, jak i nieuporządkowanej informacji. Tradycyjnie, omawiani specjaliści zajmują się zarządzaniem zbiorami i informacją. W nowych warunkach również zarządzają organizacyjną wiedzą ujawnioną. Tutaj specjaliści z dziedziny informacji są zaangażowani w wielostopniowy cykl przetwarzania wiedzy organizacyjnej.
Nowe teorie oraz koncepcje w dziedzinie organizacji i zarządzania, jak omówiona wyżej koncepcja „uczącej się" czy też „inteligentnej" organizacji, teoria zarządzania wiedzą bardzo trafnie charakteryzuje pojawiające się nowe wymagania wobec pracowników ze sfer usług biblioteczno-informacyjnych. Jest to zakres usług, który nabiera we współczesnym świecie coraz większego znaczenia, a ich świadczenie staje się coraz bardziej skomplikowane i dynamicznie zmienne. W związku z tym szczególnie profesjonaliści z dziedziny informacji naukowej i bibliotekoznawstwa muszą zmieniać sposoby działania, ciągle rozwijać różnorodne umiejętności i podejmować sic nowych ról.
Bardzo znaczący i przynoszący duże zmiany jest tu paradygmat zespołowej organizacji pracy. Powstanie zespołów w celu doskonalenia działania stanowi już jeden z nowych elementów w strukturze organizacyjnej biblioteki. Praca w zespołach pozwala ponadto dokładniej poznać działalność i trudności innych działów oraz wnikliwiej spojrzeć na cel działania całego systemu bibliotecznego. W zespołach występuje również odmienny niż w strukturach tradycyjnych przepływ informacji służącej zarządzaniu oraz tworzą się nowe układy więzi interpersonalnych. Nowe struktury i więzi organizacyjna służą lepszej, kompleksowej obsłudze użytkowników, szybszemu reagowaniu na zmiany otoczenia oraz angażowaniu się pracowników we współpracę w ramach różnych zespołów zadaniowych. Wpływają także na ciągły rozwój umiejętności zawodowych.
Specjaliści z dziedziny informacji to obecnie nie tylko pracownicy instytucji biblioteczno-informacyjnych. Stają się oni tez coraz bardziej cenionymi fachowcami wszędzie tam, gdzie docenia się wagę informacji i wiedzy organizacyjnej. W takich firmach zdecydowanie przesuwają się z zaplecza, z tła działań organizacji do jej centrum - pełnią rolę pomostu między użytkownikami a specjalistami w zakresie IT, pomagają planować i kształtować politykę informacyjną, projektują struktury, procesy i systemy w zakresie zarządzania wiedzą i informacją oraz wspomagają zarządzanie instytucją, Powstające nowe stanowiska zwiększają jeszcze znacznie wymagania stawiane omawianym specjalistom, jak również zapewniają coraz większą perspektywę ich rozwoju zawodowego.
Bibliografia
· Ewa Głowacka, Nowe role specjalistów z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. [w:] Biblioteki wobec nowych zadań. Praca zbiorowa pod redakcją Ewy Głowackiej. Toruń 2004, s. 11-24
M.Konieczny