Wykład I 1. Podstawowe pojęcia związane z procesami planowania przestrzennego, polityką przestrzenną i zagospodarowaniem przestrzennym. 2. Istota, rodzaje, cechy przestrzeni w gospodarce przestrzennej. 3. Ewolucja teorii gospodarki przestrzennej 3.1 Teorie lokalizacji 3.2 Teoria ośrodków centralnych i jej modyfikacje. 3.3 Teorie rozwoju regionalnego. 3.4 Plany rozwoju w kształtowaniu systemów społeczno-gospodarczych. 3.5 Problemy zagospodarowania przestrzennego w skali krajowej-uwarunkowanie międzynarodowe. 3.6 Problemy regionalnych planów zagospodarowania przestrzennego. 3.7 Zagospodarowanie przestrzenne jako element polityki regionalnej. 3.8 Planowanie strategiczne i cele polityki regionalnej. 3.9 Polityka zagospodarowania przestrzennego jako element polityki regionalnej UE. 4. Planowanie miejscowe-lokalny wymiar zagospodarowania przestrzennego. 4.1 Obszar miejski i wiejski jako przedmiot zagospodarowania przestrzennego. 4.2 Metody opracowania planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego. 4.3 Miejscowe planowanie przestrzenne jako element funkcjonowania samorządów lokalnych. 4.4 Zagospodarowanie przestrzenne jako forma rozwiązywania konfliktów przestrzennych. Wykład II Przestrzeń - ta forma przestrzeni gospodarczej, na której człowiek żyje i prowadzi stale(ekumena) lub okresowo(subekumena) swą działalność produkcyjną, usługową, konsumpcyjną i społeczną – określamy mianem przestrzeni ekonomicznej, - w obrębie przestrzeni ekonomicznej rozmieszczone są wszystkie osiedla ludzkie, wszelka działalność produkcyjna oraz usługowa człowieka, - działalność ta może mieć różne formy przestrzenne, może to być działalność punktowa (np. zakłady przemysłowe), liniowa (np. transport), powierzchniowa (np.uprawy rolne). Cechy działalności punktowej, liniowej i powierzchniowej. - działalność punktowa- może występować w formie wyizolowanej, tworzyć pewne zgrupowania punktów jednorodnych lub asocjacje różnorodnych rodzajów działalności człowieka. - działalność liniowa- cechuje się tendencją do wykształcenia się układów sieciowych lub wiązek różnych rodzajów działalności liniowej - działalność powierzchniowa- charakteryzuje się na ogół zawartością występowania, choć może przybierać formę ciągłą i występować w postaci rozrzuconych wysp(enklaw). Struktura przestrzenna -Rozmieszczenie działalności człowieka w przestrzeni tworzy różne historyczne ukształtowanie i fizjograficznie oraz przyrodniczo uwarunkowane układy o określonej strukturze przestrzennej. - Struktura przestrzenna – to realnie istniejące, rozmieszczone w pewien uporządkowany sposób, układy jednostek gospodarczych lub społecznych wraz z różnorodnymi powiązaniami ekonomiczno-przestrzennymi zachodzącymi w zbiorze jednostek tworzących te układy. Struktura przestrzenna gospodarki - struktura przestrzenna gospodarki to skomplikowany układ lokalizacji i powiązań działalności człowieka, - Struktura przestrzenna gospodarki przebiera bardzo często kształt pasmowo-węzłowy, przy czym węzły stanowią większe skupiska ludności i działalności Strefy środowiska człowieka - Stopień rozwoju przestrzeni ekonomicznej jest niejednorodny, a występujące w procesie rozwoju tendencje do koncentracji i rozprzestrzeniania się sprawiają, że można wyróżnić w jej obrębie jakościowo różne strefy środowiska człowieka. - Stały wzrost koncentracji działalności ekonomicznej i społecznej obserwuje się na obszarach już intensywnie zagospodarowanych także postępujący proces rozprzestrzeniania się tych obszarów I Aglomeracje i centra miejsko-przemysłowe gęst.zalud. Ponad 600 os/km2 II Strefa intensywnej działalności produkcyjnej i poza produkcyjnej gęst.zalud. Ponad 100 os/km2 III Strefa przyrodnicza (Parki Narodowe) gęst.zalud. poniżej 1 os/km1 sporadyczna i ekstensywna działalność produkcyjna, obszary rekreacji i turystyki. Ład przestrzenny - Rozmieszczenie różnych form działalności gospodarczej i społecznej człowieka w przestrzeni nie jest przypadkowe, - Prawidłowo funkcjonująca gospodarka powinna mieć odpowiednią dla osiągniętego poziomu rozwoju i realizowania celów organizację przestrzenną, - Organizacja przestrzenna dotyczy rozmieszczenia elementów gospodarczych technicznych społecznych w przestrzeni ich wzajemnych powiązań i zależności, Konieczność zachowania ładu przestrzennego wynika z: 1. Funkcjonalności w rozmieszczeniu elementów gospodarczych i społecznych. 2. Przestrzennej czytelności rozmieszczenia elementów gospodarki. 3. Walorów środowiska przyrodniczego, jego zdolność do utrzymania równowagi wewnętrznej. 4. Optymalizacji przemieszczeń osób, towarów środków pieniężnych informacji w przestrzeni. Brak ładu przestrzennego prowadzi do pojawienia się konfliktów przestrzennych to jest konkurencji i miejsca lokalizacji, nadmiernego bezładnego zagospodarowania przestrzeni, nieefektywnego jej wykorzystania, blokowania realizacji różnych zadań ekonomicznych społecznych, dewastowanie przestrzeni i zasobów środowiska geograficznego. Przestrzeń aktywności i odpowiadający jej obszar wyznacza określony podzbiór wszystkich lokalizacji obiektów użyteczności indywidualnej i publicznej, z którymi jednostka posiada stały kontakt w trakcie wykonywania pracy, nauki, wypoczynku. Wykład III Lokalizacja działalności gospodarczej Każdy podmiot gospodarczy poszukując miejsca lokalizacji dla prowadzenia działalności gospodarczej rozważa następujące czynniki: 1. Możliwość korzystania z potrzebnych występujących w danym miejscu zasobów niezbędnych do prowadzenia danej działalności gospodarczej. 2. Dopasowanie się z prowadzoną działalnością gospodarczą do struktury społeczno-ekonomicznej miejsca oraz kwalifikacji miejscowej ludności. 3. Występujące ograniczenia i zagrożenia dla prowadzenia działalności gospodarczej. 4. Wielkość rynku wynikająca z artykułowanych potrzeb społecznych oraz potrzeb podmiotów gospodarczych, a także powstawanie w przyszłości takiego rynku. 5. Poziom rozwoju cywilizacyjno-kulturowego oraz system wartości, preferencji i priorytetów miejscowej ludności, mającej wpływ na potencjalny popyt konsumpcyjny. 6. Możliwości współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi. Wymagania lokalizacyjne w wymiarze przestrzennym zmieniają się i są zróżnicowane: - warunki przyrodnicze i zasoby środowiska przyrodniczego, - koszty produkcji w tym: ceny ziemi, koszty pracy, koszty uzyskania określonej wiedzy itp. - rynek, czyli zarówno popyt konsumpcyjny jak i podaż dóbr oraz usług oraz ich ceny, - koszty korzystania z infrastruktury i koszty jej utrzymania oraz rozwoju, - skala prowadzonej działalności, - uzyskane korzyści miejsca (tzw. Korzyści aglomeracji), - koszty transportu, - koszty składowania, magazynowania, przechowywania, - wielkość odpadów oraz koszty ich składowania. Wybór lokalizacji dla konkretnej działalności gospodarczej jest wypadkową wielu czynników o charakterze przestrzennym, ekonomicznym, społecznym, transportowym. Lokalizacja działalności gospodarczej jest trwałym elementem zagospodarowania przestrzennego, trudnym do zmiany w krótkim czasie, związanym ze znacznym ryzykiem wysokimi nakładami. Analizując lokalizację działalności gospodarczej człowieka uwzględnia się: - lokalizację ogólną i wyznaczającą liczbę placówek usługowych danej przestrzeni, - lokalizację szczegółową, wyznaczając konkretne miejsce w przestrzeni danej, branżowo określonej działalności gospodarczej ( umiejscowienia na danej działce gruntu), Zasada lokalizacji działalności gospodarczej: 1. Zasada koncentracji działalności gospodarczej na danym terenie polega ona na grupowaniu jej w przestrzeni w różnych formach. 2. Zasada dostępności, polegającej na takim rozmieszczeniu działalności gospodarczej, aby zapewnić optymalną dostępność jak największej ludności, optymalizacja dostępności działalności gospodarczej polega na zróżnicowaniu strategii dystrybucji w zależności od rodzaju zaspokojonych potrzeb nabywców. 3. Zasada hierarchicznej lokalizacji działalności gospodarczej odpowiadająca strukturze terenów osiedleńczych. Uwarunkowania lokalizacji ogólnej działalności gospodarczej: - czynniki związane z wyborem rynku docelowego: liczba i koncentracja potencjalnych nabywców, ich przestrzenne rozmieszczenie, siła nabywcza, preferencje nabywców, mobilność. -czynniki finansowe: ceny gruntu, koszty budowy i modernizacji jednostki usługowej. - czynniki wynikające z założeń planowania przestrzennego polityki władz samorządowych dotyczących tendencji rozwojowych infrastruktury terenu, w tym przyszły stan dróg i komunikacji. - czynniki związane z przedsiębiorstwem: zasoby materialne, personalne, doświadczenie, pozycja rynkowa, przyjęta koncepcja oferowania usług, planowane strategie rynkowe. - czynniki związane z natężeniem konkurencji: przyjęta strategia konkurencji, nasycenie obszaru działalności gospodarczej. Uwarunkowania lokalizacji szczegółowej działalności gospodarczej: 1. Demograficzne - liczba ludności - gęstość zaludnienia - zróżnicowanie ludności według płci i wieku - liczba i wielkość gospodarstw domowych 2. Ekonomiczne - poziom i dynamika wzrostu dochodów nabywców - popyt potencjalny i efektywny - styl życia i modele konsumpcji - stabilność ekonomiczna regionu - stopa bezrobocia 3. Finansowe - ceny gruntów i nieruchomości - koszty leasingu, wykupu koncesji - koszty budowy i modernizacji obiektów produkcyjnych, usługowych 4. Urbanistyczne - wielkość jednostki osadniczej - plany przestrzennego zagospodarowania terenu - rodzaj zabudowy (gęstość, wiek, styl) 5. Transportowe - poziom i dynamika rozwoju transportu publicznego - stopień zmotoryzowania segmentu docelowych nabywców - dogodna lokalizacja i dostępność parkingów - dostępność środków transportu dla dostawców i personelu 6. Związane z konkurencją - natężenie konkurencji bezpośredniej i pośredniej - zagrożenia wynikające z lokalizacji obok renomowanego konkurenta - strategie stosowane przez lokalnych konkurentów Pozostałe czynniki lokalizacyjne działalności gospodarczej - środowisko: jakoś gleb, klimat, stosunki wodne, ukształtowanie terenu, jakość środowiska - osadnicze: urbanizacja, zasoby pracy, kwalifikacje, płace, tendencje aglomeracyjne i deglomeracyjne, rynki zbytu - związane preferencjami prowadzącego działalność gospodarczą: wielkość kapitału, obecność potencjalnych kooperatorów - pozostałe: polityka państwa, sprawność administracji, uwarunkowania międzynarodowe, obronność kraju, atmosfera społeczna. Bariery lokalizacji działalności gospodarczej: - ekologiczne: potrzeba ochrony przyrody i środowiska - instrumentalne: świadoma polityka państwa( podatki, opłaty, ceny, normy prawne) - demograficzne: niedostatek zasobów pracy, zbyt mały rynek zbytu - infrastrukturalne (brak sieci dróg, niedogodność komunikacyjna) Pojmowanie gospodarki przestrzennej 1. Gospodarka przestrzenna to zarówno dziedzina wiedzy jak i dziedzina działalności gospodarczej 2. Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina naukowa rozwija się przede wszystkim ze względu na potrzeby działalności praktycznej 3. Praktyka (planowanie przestrzenne, gospodarka przestrzenna) zgłasza potrzeby w zakresie metod i sposobów prowadzenia gp, jak i dróg oraz możliwości rozwiązywania bieżących problemów przestrzennych. Wykład IV Instrumenty lokalnej polityki przestrzennej. -Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego pozostaje głównym instrumentem polityki przestrzennej. Jego skuteczność w kształtowaniu pożądanego zagospodarowania przestrzennego oraz stymulowania rozwoju wymaga jednak wyodrębnienia zadań w zakresie polityki przestrzennej w osobnym opracowaniu przestrzennym. cPodmioty gospodarki przestrzennej Podmiotem gospodarki przestrzennej w Polsce jest samorząd terytorialny, zwłaszcza gminy, do zadań których należy zagospodarowanie przestrzenią w zakresie: -kształtowania polityki przestrzennej -przeznaczenia terenu na określone cele -uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego -zaspokojenia zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Samorząd terytorialny jest jedną z podstawowych instytucji prawnoustrojowych państwa, a jego istnienie, zasady i dziedziny działania zostały określone w aktach prawnych. Gmina jest podstawową jednostką polskiej struktury samorządowej, Realizuje zadania własne, a wśród nich zwłaszcza te, które prowadzą do zaspokojenia potrzeb zbiorowych społeczności lokalnej. Zadania gminy Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Zadania te obejmują w szczególności sprawy: -ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody, oraz gospodarki wodnej -gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego -wodociągów wodociągów zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz -lokalnego transportu zbiorowego -ochrony zdrowia -pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych -gminnego budownictwa mieszkaniowego *edukacji publicznej *kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury *kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych rekreacyjnych urządzeń sportowych *targowisk i hal targowych *zieleni gminnej i zadrzewień *cmentarzy gminnych *porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego *utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych -wspierania i upowszechnianie idei samorządowej -promocji gminy -współpracy z organizacjami pozarządowymi -współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw Z prowadzeniem przez gminy gospodarki przestrzennej bezpośrednio wynika lub pośrednio wiąże się szereg innych zadań: -uchwalenie budżetu gminy, podstawowego źródła finansowego zasilania podejmowanych działań -uchwalenie planu zagospodarowania przestrzennego, będącego modelem rozwoju przestrzennego gminy oraz obowiązującego mieszkańców i podmioty gospodarcze przepisem gminy -uchwalenie programów gospodarczych, jednostkowych oraz składających się na strategię rozwoju społeczno-gospodarczego gminy -podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych, podatkowych, zaciągania pożyczek, podejmowania działalności inwestycyjnej, zaciągania zobowiązań, współdziałania z innymi gminami. Gospodarowanie przestrzenią na poziomie województwa -podstawowy dokument: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa, który tworzy ogólny model zagospodarowania przestrzennego regionu -PZPW – uwzględnia podstawowe elementy zagospodarowania przestrzennego, tj.: układ osadniczy, sieć infrastruktury technicznej, społecznej, środowisko przyrodnicze. PZPW w woj. Śląskim Cel, zakres, formuła i funkcje planu Celem opracowania planu jest wypracowanie podstawowego dokumentu planowania strategicznego dla kształtowania i prowadzenia publicznej polityki, określającego działania poprzez które samorząd województwa będzie wpływać na rozmieszczenie funkcji w przestrzeni i ich wzajemne powiązanie w sposób uwzględniający założenia polityki przestrzennej państwa i tworzący warunki do realizacji ustaleń strategii rozwoju województwa. Zasięg terytorialny prac nad planem obejmuje obszar województwa śląskiego w szerokim kontekście powiązań przestrzennych i funkcjonalnych z bliższym i dalszym otoczeniem, natomiast zakres terytorialny ustaleń planu stanowi obszar w granicach administracyjnych województwa śląskiego. Zakres merytoryczny planu uwzględnia ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju oraz programy zawierające zadania rządowe, służące realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym, jak i ustalenia strategii rozwoju województwa Plan zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego jest elementem: -planowania regionalnego, które określa cele i działania zorientowane na rzecz danego województwa, którego przedmiotem jest województwo samorządowe, a głównym podmiotem wojewódzka samorządowa władza publiczna, natomiast narzędziem polityki regionalnej jest plan zabezpieczający interesy krajowe i regionalne w zakresie przedsięwzięć o znaczeniu ponadlokalnym. -planowania przestrzennego, czyli formą aktywności człowieka zmierzająca do osiągnięcia ładu przestrzennego w otaczającej go rzeczywistości i pozwalającego na zharmonizowanie działań we wszystkich dziedzinach życia. -planowania zintegrowanego, czyli obejmuje w sposób kompleksowy wszystkie aspekty działalności człowieka – strefę przestrzenno-techniczną, społeczną, gospodarczą i ekologiczną. Plan ma charakter: -planu struktury – określa koncepcje podstawowych elementów przyszłej struktury przestrzennej województwa i powiązań funkcjonalnych między tymi elementami, określa ramy i warunki merytoryczne dla podejmowania decyzji przestrzennych o charakterze strategicznym -planu selektywnego – głównym jego wyróżniki jest problemowość i selekcja zagadnień pozwalająca koncentrować się na celach najważniejszych dla rozwoju województwa -planu długookresowego – formułuje długookresowe cele rozwoju przestrzennego województwa, których osiągnięcie będzie możliwe w perspektywie najbliższych około 15 lat Wykład V Plan ma charakter: -planu strategicznego – formułuje koncepcje systemowego działania na rzecz długotrwałego rozwoju i oparty jest na zasadach planowania strategicznego -planu działania – jest dokumentem wewnętrznego kierownictwa województwa, mającym charakter ofensywny i kojarzący strategiczne decyzje planu z decyzjami operacyjnymi i instrumentami ich realizacji. Plan nie może być podstawą materialno-prawną decyzji administracyjnych dotyczących użytkowania terenu Plan zagospodarowania przestrzennego województwa: -nawiązuje do podstawowych trendów rozwoju społeczno – gospodarczego regiony, uwzględniając sytuację demograficzną -gospodarkę regionu w podstawowych jej dziedzinach (przemysł, rolnictwo, turystyka, rekreacja) -problemy społeczne -poziom życia -zagadnienia inwestycyjne -inne Plan przestrzennego zagospodarowania województwa -nie jest aktem prawnym, powszechnie obowiązującym, jest aktem kierownictwa wewnętrznego -kierownictwo wewnętrzne odnosi się do gmin, które powinny i muszą brać pod uwagę założenia PZPW przy opracowywani u własnych dokumentów planistycznych: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Planowanie przestrzenne na poziomie kraju -za kierunki zagospodarowania przestrzennego kraju i politykę przestrzenną odpowiada państwo – rząd oraz jego ministerstwa i organy centralne -dokumentem nakreślającym koncepcje polityki przestrzennej zagospodarowania kraju jest koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju -nie jest to akt prawny, a jedynie wizja stanu zagospodarowania kraju sformułowana na pewien czas Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju -problemy zawarte w koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju: przyrodnicze, społeczne, ekonomiczne oraz wewnętrzne uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, strategiczne cele rozwoju przestrzennego oraz kierunki polityki przestrzennej państwa -dokument ten jest zatwierdzany przez Sejm na wniosek rady ministrów -jest dokumentem wiążącym dla organów administracji publicznej -powinna stanowić punkt wyjścia dla prac planistycznych na niższych poziomach organizacji terytorialnej kraju (województwa, gminy) -ma charakter projekcji (wizji) stanu zagospodarowania przestrzennego kraju – jest zbyt ogólna -podstawowe uwarunkowania, cele strategiczne oraz kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju -narzędzia polityki przestrzennego zagospodarowania kraju -propozycje instrumentacji systemowej -podstawowe systemy przestrzenne stabilizujące politykę przestrzennego zagospodarowania kraju -jej przedmiotem jest polityka, a więc świadome oddziaływanie na zagospodarowanie kraju w sposób współzależny z priorytetami strategii jej rozwoju -jej podmiotem jest rząd, co – zgodnie z zasadą subsydiarności – odpowiednio ogranicza zakres problemowy koncepcji -jej odbiorcami są wszystkie przedmioty publiczne i prywatne zainteresowania zamierzeniami rządy w sferze polityki przestrzennego zagospodarowania kraju -relacje między polityką przestrzenną rządu a polityką przestrzenną samorządów lokalnych i ich ponadlokalnych organizacji są oparte, w procesie tworzenia koncepcji na procedurach iteracyjnych oraz na procedurach negocjacyjnych w procesach ich realizacji Podsumowanie -na szczeblu krajowym jest opracowywana koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, okresowe raporty o stanie zagospodarowania kraju oraz programy zawierające zadania rządowe służące realizacji celów publicznych, sporządzane przez ministrów i przez centralne organy administracji rządowej. -na szczeblu województwa są uchwalane przez sejmik województwa następujące dokumenty planistyczne: *strategia rozwoju województwa *wieloletnie programy wojewódzkie *priorytety współpracy zagranicznej województwa. -wymienione programy wojewódzkie powinny być spójne z koncepcją polityki przestrzennego zagospodarowania kraju oraz z planami zagospodarowania przestrzennego województw. -na szczeblu gminy opracowywane są dwa dokumenty *studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy *miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (dla całej gminy lub dla jej części) Spośród wszystkich wymienionych dokumentów planistycznych tylko miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego stanowi prawo miejscowe. Przedmiot gospodarki przestrzennej – PRZESTRZEŃ -rodzaje -charakterystyki -cechy Przestrzeń -podstawowymi formami buty (funkcjonowania człowieka) są czas i przestrzeń -w gospodarce przestrzennej istotna jest przestrzeń trójwymiarowa, w której mieszczą się różne formy działalności społecznej i ekonomicznej człowieka oraz ich uwarunkowania. Realna trójwymiarowa przestrzeń wyznaczona jest w sposób naturalny. Przestrzeń rzeczywista, w każdym z trzech kierunków ma inne właściwości. Ograniczeniem przestrzeni rzeczywistej jest działalność człowieka. Przestrzeń Przestrzeń fizyczna – trójwymiarowy obszar o jednorodnym, nieskończonym i nieograniczonym charakterze, w której zachodzą wszystkie zjawiska fizyczne Czasoprzestrzeń – zbiór wszystkich zdarzeń fizykalnych zachodzących w przestrzeni i czasie Przestrzeń absolutna – nieokreślony, nieograniczony i nieskończony obszar mieszczący wszystkie byty przestrzenne Przestrzeń kosmiczna – przestrzeń rozpościerająca się poza obszarem atmosferycznym ziemi Przestrzeń międzyplanetarna – przestrzeń kosmiczna w obrębie układu słonecznego Przestrzeń matematyczna – zbiór dowolnych obiektów (punktów, funkcji) między którymi ustalone zostały pewne relacje Przestrzeń geograficzna – niejednorodna, trójwymiarowa przestrzeń obejmująca wszystkie elementy powierzchni ziemi Przestrzeń geodezyjna – trójwymiarowa homogeniczna, izotropowa przestrzeń pokreślona w wyniku pomiaru geodezyjnego, wykorzystywana w geografii i geodezji Przestrzeń filozoficzna – wg Platona jest to zbiornik, w którym mieszczą się zarówno przedmioty dostępne poznaniu zmysłowemu jak i idei; wg Arystotelesa przestrzeń to konieczna i powszechna forma rzeczy materialnej związana z kategorią miejsca; wg Kanta to jedna z dwócj podstawowych (obok czasu) subiektywnych form doświadczenia zmysłowego Wykład VI Przestrzeń geodezyjna -przestrzeń ta ma charakter jednorodny (homogeniczny) i izotropowy, tzn. że we wszystkich kierunkach wykazuje ona jednakowe właściwości. Przestrzeń geodezyjna nie uwzględnia występujących w rzeczywistości silnych zróżnicowań jakościowych powierzchni ziemi. Przestrzeń geodezyjna ma charakter wstępny (1 metr w górę jest równy 1 metrowi w bok) i jest to przestrzeń umowna. Przestrzeń geograficzna -przestrzeń geograficzną charakteryzuje określone położenie geograficzne i pewne cechy fizyczne (wzniesienie nad poziom morza, rzeźba terenu, rozcięcie powierzchni itp.) oraz przyrodnicze (klimat, gleby, flora i fauna, nasłonecznienie, warunki hydrologiczne). Przestrzeń ekonomiczna -jest odzwierciedleniem procesów społeczno – gospodarczych w przestrzeni -ma ona charakter rzeczywisty i może przybierać różne formy np. punktowe (zakłady przemysłowe), liniowe (transport), powierzchniowe (np. uprawy rolne). Przestrzeń ekonomiczna jest częścią przestrzeni geograficznej, na której człowiek żyje i prowadzi stale (ekumena), okresowo (subekumena) swą działalność produkcyjną, usługową, konsumpcyjną i społeczną. W obrębie przestrzeni ekonomicznej rozmieszczone są wszelkie osiedla ludzkie oraz wszelka działalność produkcyjna i nieprodukcyjna człowieka. Wartość przestrzeni Gospodarowanie przestrzenią musi uwzględniać jej wartość. Wyróżniane są tu trzy kategorie: -wartość ekologiczna -wartość społeczna -wartość ekonomiczna Wartość ekologiczna -wynika ona z faktu, że w przestrzeni podstawową rolę odgrywa środowisko przyrodnicze z jego zasobami i procesami w nim zachodzącymi. Środowisko przyrodnicze w istotny sposób decyduje o możliwościach gospodarowania. Umiejętności człowieka i nowe technologie umożliwiają często pokonywanie barier środowiskowych takich jak duże spadki terenu czy obszary o wysokim poziomie wód gruntowych. Niejednokrotnie prowadzi to do przekształcenia czy wręcz zniszczenia przyrody. Coraz szersze zrozumienie konieczności ochrony przyrody i ograniczenia szkodliwej ingerencji człowieka w przyrodę prowadzi do formułowania nowych zasad gospodarowania przestrzenią. -zasada trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polega na integrowaniu działań politycznych, gospodarczych gospodarczych społecznych z zachowaniem trwałości przebiegu podstawowych procesów przyrodniczych. Celem trwałego trwałego zrównoważonego rozwoju jest zabezpieczenie dostępu do środowiska poszczególnym społeczeństwo zarówno współcześnie jak i w przyszłości. Wszelkie działania człowieka w przyrodzie muszą uwzględniać nie tylko skutki współczesne, ale również prognozy na przyszłość. Wartość społeczna -wiąze się z istnieniem przestrzeni publicznej i prywatnej. O wartości społecznej decyduje przestrzeń publiczna, która obejmuje takie obiekty jak: drogi, ulice, place, parki, skwery, szkoły, dworce, budynki administracji publicznej, obiekty sakralne, centra sportowe i rekreacyjne, usługi publiczne, lasy państwowe i komunalne, parki narodowe. W miastach największą wartość społeczną ma przestrzeń centrum. Natomiast przestrzeń prywatną stanowią obiekty zarządzane i kontrolowane przez administrację lokalną, jak na przykład ogrody osiedlowe, tereny zabaw. Ten rodzaj przestrzeni stanowią też domy jednorodzinne, mieszkania, a także prywatne grunty rolne i leśne. Wartość ekonomiczna -jest uwarunkowana wartością ekologiczną i społeczną, ale także wartością gruntów, ich podażą i popytem oraz sposobem zagospodarowania i dostępnością inwestycyjną, Wartość ekonomiczna przestrzeni jest wyrażona w cenie gruntów (w zależności od miejsca może przyjmować różne wartości). Struktura przestrzenna -te trzy rodzaje tworzą strukturę przestrzenną, gdzie pod tym pojęciem rozumiemy „realnie istniejące, rozmieszczone w pewien uporządkowany sposób, układy jednostek gospodarczych (produkcyjnych lub nieprodukcyjnych), lub społecznych wraz z różnorodnymi wzajemnymi powiązaniami ekonomiczno – przestrzennymi zachodzącymi w zbiorze jednostek tworzących te układy” Cechy i sposoby przejawiania się przestrzeni społeczno – ekonomicznej Pierwotność lub pochodność (wtórność) – pierwotnymi nazywamy te formy przestrzeni społeczno – ekonomicznej, które powstały w wyniki samodzielnych i dostosowanych do potrzeb procesów rozwoju. Pochodność polega na dostosowaniu do terenów rozwiniętych Zamkniętość lub otwartość – zamkniętymi są te formy przestrzeni społeczno – ekonomicznej, w których większość podstawowych elementów przestrzeni jest już zagospodarowana. W otwartych przestrzeniach widoczna jest silna ekspansja. Stopień zagospodarowania - poszczególne przestrzenie mogą być zagospodarowane w różnym stopniu, co oznacza, że ich elementy strukturalno – funkcjonalne są wykorzystane w różnym stopniu Kompleksowość lub selektywność – kompleksowość polega na wszechstronnym wykorzystaniu elementów strukturalno – funkcjonalnych, natomiast selektywność – na wykorzystaniu wybranych elementów z wyraźnym ograniczeniem innych. Zawartość lub rozczłonowanie – cecha ta wyraża miejsce i sposoby realizacji poszczególnych funkcji w przestrzeni społeczno-ekonomicznej Stopień stabilizacji - cecha ta wyraża tempo zmian realizowanych funkcji Stopień jednorodności – stopień jednorodności wyraża podatność na nowe formy zagospodarowania, Heterogeniczna pozwala tylko na niektóre formy działalności a utrudnia inne. Homogeniczność czyni przestrzeń bardziej podatną na przyjmowanie nowych form użytkowania. Rośnie jej kompleksowość. Ciągłość lub nieciągłość – ciągłość oznacza, ze elimoniwane są tereny gospodarczo niewykorzystywane i niwelowane różnice w rozwoju poszczególnych jednostek przestrzennych. Podział przestrzeni -niejednorodność przestrzeni geograficznej oraz zróżnicowanie przestrzeni ekonmicznej sprawiają, że ze względów poznawczych, a zwłaszcza praktycznych (planwania przestrzennego), konieczny jest podział przestrzeni na części o jednakowej strukturze komponentów (fizycznych, przyrodniczych, technicznych, społecznych lub ekonomicznych) oraz jednakowej naturze procesów przyrodniczych, ekonomicznych lub społecznych. Podział przestrzeni Stosując metodę regionalizacji gospodarczej przestrzeń ekonmiczną można podzielić uwzględniając wszystkie formy działal...
Doris1720