M opieki i Reh osób z gł.NI, temat 4
Orkisz, Piszczek. Szewc „ Edukacja uczniów z głębokim upośledzeniem umysłowym”
Poszukiwanie sposobów porozumiewania się.
Ważne jest przede wszystkim przekazywanie i odbieranie wszelkich informacji pomiędzy nauczycielem a uczniem. Uczniowie z gł NI maja większe możliwości wyrażania siebie niż odbierania komunikatów pochodzących od innych. Komunikacja musi polegać na obserwowaniu i interpretowaniu zachowania ucznia.
1. Zachowania jako komunikaty.
Relacja: uczeń- nauczyciel.
Sygnały fizjologiczne są przejawami ekspresji niewerbalnej, nauczyciel musi starać się je trafnie rozpoznać, zinterpretować i przypisać im znaczenie. Komunikaty te są bezsłowne ale niosą konkretną treść.
Reakcje fizjologiczne są odpowiedzią organizmu na wewnętrzną i zewnętrzną stymulacje:
· Płytki, nierówny oddech może świadczyć o chorobie, przyśpieszony- oznaka zmęczenia
· Pocenie się jest objawem zmęczenia, strachu
· Odpowiedzią na stymulację są również zmiany rytmu serca
· Rozszerzenie źrenic w momencie strachu
· Zabarwienie skóry, bladość- przeżywanie silnych emocji
· Zsinienie ust- zimno, kłopoty z krążeniem, oddychaniem
Reakcje afektywne jest to ekspresja niewerbalna. Wyróżniamy tu:
a) Mimika: emocje pokazują się na twarzy, łatwo rozpoznajemy radość, smutek, wstręt, zainteresowanie. Przy innych jak frustracja wspomagamy się kontekstem sytuacyjnym. Kontakt wzrokowy pomaga ustalić charakter wzajemnego stosunku, jaki łączy ludzi. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego świadczy o zainteresowaniu.
b) Kinezjetyka: postawa ciała, ruchy, gesty. Zwracanie się twarzą do danej osoby świadczy o zainteresowaniu nią, pochylenie jej- o szczególnej uwadze. Skulony uczeń przejawia postawę strachu, braku bezpieczeństwa. Gdy się odwraca chce nam powiedzieć że nie chce z nami przebywać.
c) Parajęzyk: obejmuje głosowe ale niewerbalne sposoby porozumiewania się. Chodzi o cechy głosu jak wysokość, głośność, natężenie. Dźwięki niejęzyczne jak śmiech, ziewanie, pisk, krzyk, mruczenie, mlaskanie, wokalizacje.
d) Proksemika: świadczy o wartości komunikacyjnej nadawanej odległości między ludźmi którzy wchodzą ze sobą w interakcje. Zwraca się uwagę w jakiej odległości os z gł NI lubi przebywać w stosunku do drugiego człowieka. Zależy to od stopnia zażyłości, poczucia bezpieczeństwa lub zagrożenia w czyjejś obecności.
Relacja: nauczyciel- uczeń.
Osoba nauczyciela powinna być wyrazista, chodzi tu o twarz, głos, zapach, charakter ruchów- to maga uczniowi nas rozpoznać.
Przekaz N powinien być jednoznaczny, prosty i jasny. Słowa muszą być potwierdzane mimiką, postawą i tonem głosu. Przywitanie dziecka nie powinno się ograniczać tylko do pozdrowienia. Powinno mieścić w sobie przyjemną atmosferę wyrażającą się w gestach, uśmiechu, bycie twarzą w twarz. Dzięki środkom ekspresji jak zmiana tempa mowy i tonu głosu uczeń może poczuć się bezpiecznie lub odczuć zmianę naszego nastawienia i niepokój. Trzeba nauczać dziecko używając specyficznego języka: wypowiedzi trzeba uprościć, wyeliminować zbyt dużą ilość określeń, dobrać najprostsze nazwy do przedmiotów.
2. Uczenie się znaczenia własnych zachowań- sygnałów.
Rola nauczyciela polega na umiejętności powiązania zachowania z sygnalizowaną potrzebą oraz na wyborze repertuaru ucznia takiego zachowania, które będzie później wzmacniane.
Nauczyciel musi:
· Obserwować zachowanie ucznia, trafnie rozpoznać przyczynę i adekwatnie odpowiadać na komunikat dz
· Spośród zachowań, wybrać jedno które jest sygnałem
· Spełnić wolę ucznia, gdy tylko zauważy sygnał
· Utwierdzać dziecko że rozumie jego sygnał, jest czytelny i skuteczny
3. Uczenie rozumienia sygnałów.
W trosce aby uczeń czuł się bezpiecznie w szkole warto wprowadzić do edu tzw. sygnały zapowiadające.( nakładanie chustki- dz wie ze zaraz będzie obiad). Robimy to po to aby dz mogło przewidzieć co zaraz może się wydarzyć. Sygnałami zapowiadającymi mogą być:
· Miejsce, sposób leżenia, czy siedzenia- masaż
· Pojawienie się fizjoterapeuty- wyjście z sali, ruch
· Zapach- zapalenie świecy relaksacja, odpoczynek
· Przedmiot- zapowiadający obiad, mycie się, spacer
· Gest- warto określić nim określone czynności i zajęcia
Uczenie dz. z gł NI znaczenia sygnałów polega również na wprowadzaniu i zachowywaniu struktury czasu oraz miejsca. Ilekroć w trakcie zajęć używamy danego sygnału musimy dać uczniowi czas na odbiór tego sygnału i na ewentualną reakcje.
4. Umiejętność prowadzenia dialogu.
Istotą rozmowy jest wymiana myśli i emocji. Uczeń i N powinni mieć dla siebie czas, N musi zauważyć najmniejsze inicjatywy dziecka. Niewerbalny dialog jest wyjątkowo trudny dla dziecka. Ważne jest budowanie wspólnego pola uwagi, naśladowanie zachowań dz, towarzyszenie mu w działaniu. Najważniejsze jest tu wykorzystanie przez N najłatwiejszych czynności wykonywanych przez dz. po pewnym czasie N może złamać ten schemat i zamiast być aktywnym równocześnie z uczniem, zacząć działać na przemian z nim. Dzięki uczestniczeniu w dialogu, w wymianie typu raz ja, raz ty- stanie się bardziej świadom siebie. Może zdarzyć się tak ze nigdy nie stanie się odbiorcą naszych komunikatów, ale my znając mowę jego ciała możemy odpowiadać na jego potrzeby.
è Ważna (pomocna) tabelka strona 62.
gosia1987_20