Wykłady – Diagnostyka psychopedagogiczna
Dr Agnieszka Barczykowska
Wykład nr 1. Wprowadzenie
Diagnoza - podstawowe pojęcia
Diagnoza – z j. greckiego oznaczała rozróżnienie, osądzenie. Pierwotnie odnoszono ją do do ustalenia patologicznego stanu organizmu, a z czasem stanu zdrowia osoby (model medyczny). Dziś diagnoza w naukach społecznych bierze pod uwagę nie tylko człowieka, ale i jego środowisko, zakładając, że pozostają one we wzajemnym oddziaływaniu ( model społeczny, środowiskowy).
W tym ostatnim ujęciu diagnozę można traktować :
a) W aspekcie czynnościowym – czynności zmierzające do rozpoznania
b) Jako rezultat podejmowanych czynności.
Prekursorzy diagnozowania :
1. Mary Richmound – wprowadzenie pojęcia do pedagogiki
2. Janusz Korczak – model medyczny diagnozy; pedagog jako klinicysta, operujący wieloma metodami poznania naukowego, z których najważniejsza jest obserwacja.
3. Helena Radlińska – diagnoza społeczna, czyli badanie środowiska społecznego, nakierowane na pomoc jednostce i rodzinie poprzez przekształcanie środowiska; sprecyzowała ważne dla diagnozy pojęcia: wzorzec, norma, wskaźnik, typ, przeciętna.
4. Aleksander Kamiński – diagnoza społeczna i środowiska lokalnego jako konieczny składnik pracy socjalno – wychowawczej.
Diagnostyka – dyscyplina naukowa, której przedmiotem są czynności rozpoznawania i różnicowania poddanych ocenie zjawisk i stanów rzeczy, co związane jest z tworzeniem podstaw metodologii postępowania diagnostycznego ( metody, techniki, reguły, etyka).
Diagnozowanie – związane z czynnościowym procesem poznawania, określając charakter i formy działania zmierzającego do rozpoznania. Inaczej mówiąc chodzi o czynność zbierania danych, ich ocenę i interpretację.
Postępowanie celowościowe jako przykład działania społecznego
Działania społeczne – aktywność mająca charakter dwukierunkowej wymiany, podlega nieustanej modyfikacji w zależności od warunków, w których przebiega.
Działanie celowościowe – obejmuje rozumowanie i działanie prowadzące do realizacji przyjętych celów.
Działanie celowościowe składa się z następujących elementów:
1. Diagnoza pełna łącznie z postulowaniem i stawianiem hipotez
2. Konstruowanie projektu
3. Realizacja projektu
4. Ewaluacja
NARUSZENIE ZASAD POPRAWNEGO TOKU POSTĘPOWANIA CELOWOŚCIOWEGO MOŻĘ DOPROWADZIĆ DO WYKONANIA CZYNNOŚCI DAREMNYCH LUB PRZECIWCELOWYCH.
Ad. 1
Diagnoza – podstawowa do działań społecznych
W sensie prakseologicznym diagnoza wchodzi w skład preparacji działania, stanowi podstawę przygotowanie działania w drodze rozeznania sytuacji. Można zatem powiedzieć, że ma również charakter decyzyjny:
Elementy diagnozy :
1. Opis
2. Zestawienie ocen
3. Konkluzja
4. Tłumaczenie
5. Postulowanie
6. Stawianie hipotez
Diagnoza
Opis – wspólne ujęcie tych danych empirycznych co do których zachodzi ewentualność postępowania celowościowego.
Dokonujemy go zawsze przez porównywanie istniejącego stanu rzeczy z postulowanym oraz niechcianym stanem rzeczy.
Powinien być :
§ Wyczerpujący
§ Szczegółowy
§ Jasny
§ Rzetelny
§ „naukowy”, bez pojęć potocznych
Diagnozy szczegółowe jako element opisu ( zadania diagnostyczne)
Schemat 1. Schemat diagnozy rozwiniętej
Diagnoza identyfikacyjna
Diagnoza prognostyczna
Diagnoza fazy
Diagnoza znaczenia
Diagnoza genetyczna
Diagnoza identyfikacyjna ( typologiczna ) – identyfikuje dany stan rzeczy poprzez przyporządkowanie do jakiegoś typu, gatunku na podstawie występujących objawów.
Diagnoza genetyczna – dąży do ustalenia czynników przyczynowych i mechanizmów rozwoju problemu, zaburzenia, stanu rzeczy.
Diagnoza znaczenia – określa rolę danego zjawiska dla pewnego szerszego kompleksu zjawisk, całego układu, którego dotyczy.
Diagnoza fazy – wskazuje etap rozwoju stanu rzeczy, który podlega diagnozowaniu.
Diagnoza prognostyczna – oznacza przewidywanie tego, jak dane zjawisko może się rozwinąć In plus In minus.
Opis jako podstawa oceny
Zestawienie ocen pełni dwie funkcje:
§ Ma charakter informacyjny
§ Ustanawia ograniczenia dla działania, w dużej mierze decyduje o jego charakterze ( profilaktyczne, projektujące, reformujące)
W sytuacji, kiedy jednoznaczna ocena nie jest możliwa, również z uwagi na brak dostatecznej ilości informacji, działanie powinno być zawieszone.
Działania z punktu widzenia systemu ocen
Niezharmonizowanego zharmonizowanego
Zawieszenie działania występowanie bądź nie występowanie
Pewnych stanów rzeczy
Istnienie pewnych stanów rzeczy nieistnienie pewnych stanów rzeczy
Ogólna ocena tych stanów rzeczy ogólna ocena nieistnienia
Negatywne Pozytywne Negatywne Pozytywne
( brak potrzeby działania) (brak potrzeby działania)
Obecnie : stosunek do W przyszłości
działania poprzedniego
skutki działania poprzedniego stany rzeczy nie będące postępowanie obecnie
postępowanie reformujące skutkami działania profilaktyczne postępowanie
poprzedniego projektujące
postępowanie
projektujące
Rozwinięta systematyka błędów diagnostycznych
§ Błędy obserwacji
Ø Diagnosta nie dostrzega istniejących objawów
Ø Diagnosta nie wywołuje objawów
Ø Diagnosta spostrzega je w zmienionej ilościowo i jakościowo postaci
Ø Diagnosta spostrzega nieistniejące objawy pod wpływem afektu
§ Błędy rozumowania
Ø Niezupełnej eliminacji
Ø Fałszywej przyczyny
Ø Błąd atrybucji
Ø Błąd pomieszania walorów
§ Błędy techniczne
AD. 2
Konstruowanie projektu
Projekt – opis czasowego i przestrzennego rozmieszczenia rzeczy w procesie zmian. Musi być
być precyzyjny, ale i elastyczny. Zbytnia sztywność może spowodować, że przy zmiennej rzeczywistości efekt nie będzie przystawać do oczekiwań.
Fazy postępowania projektującego :
1. Postulowanie – opis tych stanów rzeczy, których nie ma a które są pożądane z uwagi na zaistniałą sytuację, to pewne wyobrażenie stanu idealnego.
2. Stawianie hipotez – wskazywanie warunków i rodzajów działań, przez które i w których stany postulowane mogą zostać osiągnięte.
3. Uzasadnianie
4. Przewidywanie wyników realizacji.
AD. 3
Realizacja projektu
§ Planowe wykonanie czynności
§ Dbałość o stronę etyczną w podejmowanych działaniach
§ Kontrola w trakcie realizacji
§ Gotowość do zmian mogących wyniknąć z dynamiki stosunków społecznych.
AD. 4
Ewaluacja
Jest elementem niezbędnym!!
Ewaluacja ma na celu stwierdzenie zgodności lub niezgodności postulowanych stanów rzeczy ze stanami zrealizowanymi w wyniku działania. Pozwala na :
1. Ocenę uzyskanych na drodze postępowania projektującego efektów
2. Eliminację błędów i niedociągnięć
...
bopotrzebuje1