POJĘCIE PRAWA PRACY - pojęcie to nie ma jednolitego kontekstu, ma wiele odniesień .
Zwrot ten wymaga relatywizacji do jednego z 4 kontekstów :
1) KONTEKST NORMATYWNY - prawo pracy odnosi się do pewnego zespołu norm regulujących fragment życia
społecznego związanego ze świadczeniem pracy przez obywateli. Są to nie tylko normy
prawne w prawno-konstytucyjnym znaczeniu (ustawy , akty podustawowe), ale także
pewne szczególne akty , które nie są normami w prawno-konstytucyjnym znaczeniu i
które nie występują w innych gałęziach prawa poza prawem pracy (statuty, regulaminy
pracy, układy zbiorowe pracy).
2) KONTEKST APLIKACYJNY - związany jest on ze stosowaniem przepisów prawa pracy :
a) przez pracodawców - jest to najbardziej popularne stosowanie prawa pracy;
b) sądowe stosowanie pr. p. - sądy orzekają w sprawach ze stosunku pracy oraz zbiorowego prawa
pracy . Sądy powszechne poprzez swoje orzeczenia kształtują wykładnię przepisów pr. pracy ,
zwłaszcza SN poprzez swoje orzeczenia kształtuje wykładnię sądową.
c) administracyjne stosowanie pr. p. - odbywa się ono za pośrednictwem ministra pracy, organu
państwowej inspekcji pracy – wykładnia w zakresie przestrzegania p.p.
3) KONTEKST NAUKOWY - prawo pr. jest przedmiotem nauki. Działalność nauki jest zróżnicowana i
niejednorodna. W ramach tej działalności występuje kilka wątków :
a) analiza regulacji prawnych – polega ona na analizowaniu określonych regulacji prawnych, które dla praktyki odgrywają istotną rolę;
b) komparatystyka pr. p. – polega na badaniu rozwiązań prawnych istniejących w innych państwach. Odgrywa ona bardzo dużą rolę w procesie dostosowania pr. p. do prawa unijnego. Służy także do wypełniania luk prawnych w polskim pr. p. ;
c) działalność glosatorska – chodzi tu o działalność osób piszących komentarze naukowe do orzeczeń SN ;
d) działalność teoretyczna – jest to pewien fragment większej całości , tzn. chodzi tu o działalność, która mieści się w kategoriach teorii i filozofii prawa, a więc pewne ogólne refleksje , które powstają na gruncie analizy materiału normatywnego.
4) KONTEKST DYDAKTYCZNY - prawo pracy jest traktowane jako gałąź dydaktyczna wyodrębniona w
trakcie studiów prawniczych.
PRZEDMIOT PRAWA PRACY - jest to problemem związanym ze świadczeniem pracy. Świadczenie pracy
może mieć dwie formuły prawne , możemy mówić o :
Ø PRACOWNICZYM ŚWIADCZENIU PRACY - kiedy osoba świadcząca pracę jest pracownikiem w rozumieniu pr. pracy, a o tym kto jest pracownikiem decyduje art. 2 KP :
PRACOWNIKIEM jest osoba zatrudniona na podstawie:
- umowy o pracę,
- powołania,
- mianowania,
- wyboru,
- spółdzielczej umowy o pracę.
Ø NIEPRACOWNICZE ZATRUDNIENIE - oznacza wszystkie formy prawne świadczenia pracy, które znajdują się poza regulacją przepisów pr. p. Osoba świadcząca pracę w postaci niepracowniczego zatrudnienia nie jest pracownikiem w rozumieniu pr. pracy , w związku z tym jej status prawny związany ze świadczeniem pracy znajduje się poza przepisami pr. pracy ( nie podlega władztwu przepisów pr. pracy). Możemy wyróżnić 3 segmenty regulacji prawnej niepracowniczego zatrudnienia (3 formy niepracowniczego zatrudnienia) :
a) n. z. typu cywilnego – (nie może go kontrolować inspektor pracy). Aktami prawnymi regulującymi tę formę niepracowniczego zatrudnienia są :
- kodeks cywilny (um. zlecenia, agencyjna, o dzieło) , osoby zatrudnione na podstawie tego rodzaju
umów nie są pracownikami w rozumieniu art. 2 KP;
- prawo spółdzielcze w zakresie art. 201-203, osoby zatrudnione w spółdzielniach pracy pozostają ze
spółdzielnią pracy w dwóch stosunkach prawnych : cyw.- pr. stosunek członkostwa musi powstać jako
pierwszy i jest to więź prawna łącząca dwa podmioty, dopiero po nabyciu statusu członka może dojść do
niepracowniczego zatrudnienia.
b) n. z. typu administracyjno – prawnego – dotyczy osób, które świadczą pracę w warunkach pełnego podporządkowania przełożonemu. Zatrudnienie odbywa się na podstawie szczególnych aktów prawnych np. pragmatyki. Zatrudnieni na tej podstawie nie są pracownikami w rozumieniu prawa pr., a więc tego typu zatrudnienie nie podlega prawu pracy.
c) n. z. typu penalnego - podstawą zatrudnienia są przepisy k.k. i k.k. wykonawczego, np. zatrudnianie więźniów . Nie podlega prawu pracy.
! Strefa niepracowniczego zatrudnienia jest poza zakresem regulacji prawa pracy. Osoby świadczące pracę na podstawie niepracowniczego zatrudnienia nie są pracownikami w rozumieniu prawa pracy, choć mogą korzystać z pewnych uprawnień przysługujących pracownikom w rozumieniu art. 2 KP - ale tylko niektórych.
Kodeks pracy jest podstawowym aktem regulującym stosunki pracy.
Pochodzi z 1974 roku, przeszedł on liczne nowelizacje, ale najważniejszą z nich była ostatnia z 1996 roku.
Obecnie trwają pracę na rekodyfikacją prawa pracy pod przewodnictwem prof. Zielińskiego. Efektem tych prac może być fakt, że kodeks pracy zostanie nieco skorygowany.
Ponieważ KP jest aktem o podstawowym znaczeniu powinien spełniać dwa postulaty :
1. powszechności k.p. - status prawny osób, które są pracownikami w rozumieniu przepisów pr. pracy powinien
zostać uregulowany przez przepisy pr. pracy,
2. zupełności k.p. - wszystkie materie , które są przedmiotem zainteresowania pr. pracy powinny zostać
uregulowane w KP.
Sposób realizacji tych 2 postulatów na gruncie prawa pracy przedstawia się następująco :
Art. 2 KP jest proklamacją tego postulatu . Zgodnie z nim „Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę”. Bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy KP reguluje status wszystkich osób będących pracownikami w rozumieniu powyższego przepisu.
1) umowa o pracę - na tej podstawie zatrudniani są tzw. pracownicy kontraktowi , jest to najbardziej popularna
forma zatrudnienia. KP wyczerpująco uregulował status osób zatrudnionych na podstawie
umowy o pracę. Osoby te podlegają odpowiedzialności porządkowej – nigdy dyscyplinarnej.
KP uregulował kilka rodzajów umów o pracę : um. terminowe (na okres próbny, na czas
wykonywania określonej pracy, na czas oznaczony), um. bezterminowe (na czas
nieoznaczony), um. o naukę zawodu ( pracownicy młodociani)
! Poza zakresem regulacji KP pozostają KONTRAKTY MENADŻERSKIE – jest to umowa z pogranicza prawa cywilnego.
2) wybór - ustawowy zwrot „wybór” , używany przez KP ma wiele kontekstów normatywnych. Mówi się
o nim nie tylko na gruncie pr. pracy, ale i na gruncie innych gałęzi prawa. Akt wyboru musi
być odniesiony do konkretnego prawa. Wybór w prawie pracy to decyzja określonego ciała
kolektywnego, które powierza funkcje, nakłada prawa i obowiązki, zobowiązuje do
świadczenia pracy w charakterze pracownika.
Podstawa nawiązania stos. pracy jest akt wyboru – zastępuje on umowę o pracę. W praktyce
bywa jednak , że wybiera się pracownika i dodatkowo zawiera się z nim um. o pracę – co jest
nie potrzebne, ponieważ akt wyboru zastępuje um. o pracę. W prawdzie um. o pracę jest
korzystniejsza dla pracownika.
Stosunek pracy ulega rozwiązaniu na skutek wygaśnięcia mandatu , co może nastąpić w
każdej chwili, pracownik ten nie korzysta z ochrony trwałości stos. pracy.
! Status pracownika z wyboru został uregulowany w KP, natomiast kwestie szczegółowe
pozostają poza KP.
3) powołanie - to nie jest to samo co mianowanie, chociaż występują pewne elementy wspólne. W prawie
pracy powołanie to akt, który wywołuje 2 rodzaje skutków materialno-prawnych:
1. powierzenie określonej osobie stanowiska ,
2. nawiązanie z taką osoba stosunku pracy
Powołanie zastępuje um. o prace. Powołanie w pr. pracy oznacza co innego niż w innych aktach , co znaczy że ma wiele kontekstów normatywnych.
Ostatnia nowelizacja z ’96 r. zmierzała do ograniczenia stosunków pracowniczych z powołania za pomocą 2 środków :
1. KP utracił samodzielną podstawę do nawiązywania stos. pracy z pracownikami powołanymi .
Do czasu nowelizacji każdy kto był kierownikiem zakładu pracy w rozumieniu KP, na podstawie KP był zatrudniany na podstawie powołania, ponieważ KP stanowił samodzielna podstawę prawną do nawiązywania stosunku pracy z powołania. Od ’96 r. nie ma w KP pojęcia kierownika zakładu pracy , a stos. pracy pracowników z powołania na podstawie przepisów dawnych, ex lege został zamieniony na umowne stos. pracy,
2. w art. 68 KP wprowadzono regułę, że zatrudnienie na podst. Powołania może odbywać się ...
Minnie_