Test cz. I.doc

STAROŻYTNOŚĆ

1. Epos – dłuższy utwór o charakterze epickim pisany wierszem lub prozą opowiadający dzieje jakichś bohaterów na tle ważnych, przełomowych wydarzeń.
2. inwokacja – rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki, zazwyczaj poemat epicki, w której autor zwraca się do Boga, bóstw, muz itp. z prośba o natchnienie.
3. Porównanie homeryckie – bardzo rozbudowane porównanie, w którym drugi jego człon staje się samodzielnym obrazem.
4. Mit – opowieść o istotach nadnaturalnych, które w przeszłości miały przyczynić się do rozwoju świata.
5. Archetyp – to prastary symbol ukryty w podświadomości człowieka, który jest wytworem doświadczeń ludzkości (archetyp matki, ojca). Archetypy pojawiają się w snach, mitach i wyobrażeniach religijnych.
6. Tragizm bohatera -
7. Konflikt tragiczny – konflikt dwóch sprzecznych racji – sytuacja, kiedy wybór każdej z dróg jest zły i prowadzi do tragedii.
8. Wina tragiczna – wina niezawiniona
9. Stoicyzm – przekonanie o łączności szczęścia, cnoty, rozumu. Najwyższym dobrem jest cnota, która zapewnia szczęście. Aby je osiągnąć należy zapanować nad sobą, wyrzec się dóbr przemijających. Życie cnotliwe to życie w zgodzie z naturą. Naturę człowieka stanowi rozum, należy postępować zgodnie z nim.
10. Epikureizm – główne hasło carpe diem. skupiali się tylko na życiu doczesnym, uważali, że szczęście polega na doznawaniu przyjemności, braku cierpień, co jest wynikiem doskonałej harmonii ciała i umysłu płynące z prostego, cnotliwego trybu życia niezakłóconego przez strach przed bogami śmierci.
11. Horacjanizm – postawa życiowa i artystyczna polega na

a)      poszukiwaniu w życiu złotego środka

b)      na połączeniu epikureizmu i stoicyzmu

c)       na dążeniu do prostoty formy w stylu twórczości poetyckiej

d)      na refleksyjnej postawie wobec życia, powściągliwości w wyrażaniu uczuć i korzystaniu z dóbr doczesnych

12. Pieśń - utwór liryczny o regularnej budowie, podzielony na strofy. jej tematyka może być różnorodna: religijna, biesiadna, filozoficzna lub refleksyjna,
13. Apokalipsa  - ostatnia księga NT

a)      koniec świata

b)      sąd ostateczny

Jest to najbardziej tajemnicza księga Billi.

14. Psalm - liryczny utwór poetycki o treści błagalnej, dziękczynnej, pochwalnej, wzorowany na pieśniach biblijnych.
15. Przypowieść - gatunek literatury moralistycznej, utwór narracyjny w którym przedstawione wydarzenia i postacie nie są ważne, ze względu na swe cechy jednostkowe, lecz jako przykłady uniwersalnych prawd dotyczących ludzkiej egzystencji, To utwór, który pod prostą opowieścią kryje głębsze przesłanie moralne, filozoficzne, egzystencjalne lub religijne. Właściwy sens przypowieści oto interpretacja nie warstwy dosłownej, ale ukrytej, alegorycznej.
16. Motyw vanitas vanitatum et omnia vanitas - marność nad marnościami i wszystko marność.
17. Alegoria motyw lub zespół motywów w dziele literackim albo plastycznym, który oprócz znaczenia dosłownego posiada znaczenie przenośne - alegoryczne. Alegoria może być odczytywana tylko w sposób jednoznaczny, a jej zrozumienie wymaga pewnego oczytania i znajomości kultury oraz tradycji.
18. Mityzacja rzeczywistości - ???
19. Heroizacja- nadawanie komuś lub czemuś cech heroicznych, bohaterskich.
20. Topos-  powtarzający się motyw.

ŚREDNIOWIECZE

1. Ideały epoki

a)      Asceta

- oddany Bogu

- próbujący udoskonalić ciało i duszę

- odrzuca wszelkie przyjemności życia doczesnego

- sprawiedliwy

- cnotliwy

- bogobojny

- hojny dla ubogich

- skromny

wytrwały

- pokorny

-niezłomny

- głosi ewangelie

b)      Rycerz

- w pięknej, lśniącej zbroi

- pobożny

- mężny

- walczący do końca

- stawiający najwyżej honor

- oddany swemu panu

- wrażliwy na śmierć przyjaciół

- bał się hańby, a nie śmierci

- chrześcijanin walczący z niewiernymi

- przywiązany do swojego miecza

-wierny damie swojego serca

- sprawny fizycznie

- pamiętał o ars morienti

c)       Dobry władca

– zacny

– szczodry

-pobożny

-posłuszny Bogu

-dobry

-cnotliwy

-gościnny

-niezwyciężony

-dostojny

- rządzi silną ręką

- kochany przez swój lud

2. Teocentryzm - światopogląd głoszący, że Bóg jest najważniejsza istotą na Ziemi i wszystkie sprawy powinny być mu podporządkowane.
3. Hagiografia – dział piśmiennictwa zajmujący się spisywaniem żywotów świętych oraz męczenników. w hagiografii rządziły schematy. w życiu świętego eksponowano szczególnie kilka epizodów: cudowne narodziny, często grzeszną młodość, nawrócenie, ascezę i wreszcie śmierć, której towarzyszyły cudowne wydarzenia.
4. Franciszkanizm

a)      głosił ubóstwo i prostotę oraz miłość do wszelkich stworzeń

b)      swoją postawą i życiem zapoczątkował wielki ruch odnowy w kościele katolickim.

5. Poglądy św. Tomasza z Akwinu

a)      nawiązywał do filozofii Arystotelesa

b)      wszystko co jest, składa się z materii i formy. ciało to część materialna człowieka, dusza to jego forma; czyli człowiek to połączenie duszy i ciała,  a nie sama dusza

c)       człowiek poznaje dzięki rozumowi lub poprzez wiarę, te dwa porządki poznania nie są sprzeczne lecz uzupełniaja się nawazajem, rozum może pojąc wszystko – Nawe Boga

d)      hierarchizacja: Bóg, aniołowie ,ludzie, zwierzęta, rośliny, materia nieożywiona

6. Poglądy św Augustyna

a)      do Platona

b)      świat dzieli się na 2 sfery: materialną i duchową, człowiek jest dusza uwięziona w ciele

c)       wszystko co istnieje, powstało dzięki miłości bożej

d)      miłość to uniwersalna siła, któ®a sprawa, że wszystko dąży do Boga

e)      poznajemy przez miłosc oraz intuicje, a także dzieki oświeceniu przez boga

f)        wszystko co stworzył Bóg jest dobre, stąd zło nie istnieje – jest nicościa, człowiek jest wolny, może więc odwrócić się od Boga i zwrócić ku nicości, czyli zło wynika z wolności ludzkiej

7. Memento Mori – pamiętaj o śmierci
8. Dance makabre – taniec śmierci
9. Ars morienti (sztuka umierania)

- świadectwo męstwa

- pożegnanie z bojowym rynsztokiem

- śmierć z twarzą w kierunku wrogów

- samotna

- straceńcza decyzja

- rachunek sumienia, żal za grzechy

- przybycie po dusze archanioła

RENESANS

1.       Humanizm – światopogląd renesansu stawiający w centr5um człowieka, jego potrzeby duchowe i materialne. Dla ludzi tej epoki charakterystyczne jest zafascynowanie soba, zachwyt nad własnym „ja”, jego bogactwem i zmiennościa. Ideałem był człwoek wykształcony, znający trzy najważniejsze jezyki (greke, lacine i hebrajski) i odwołujący się w swoim twórczym działaniu do osiągnięc antycznych.

2.       Antropocentryzm - przedstawienie człowieka w centrum.

3.       elementy horacjańskie w twórczości Kochanowskiego

a)      wyznawanie tej samej filozofii życiowej opartej na stoicyzmie i epikureizmie

b)      obaj poeci SA przeświadczeni, że pozostawiona przez nich twórczośc literacka da im nieśmiertelność, będzie trwałym pomnikiem

c)       obaj głosili hasło carpe diem

d)      obaj uprawiali ten sam gatunek literacki

e)      siegali po motywy mitologiczne

f)        wyznawali podobny śwait wartości

g)       dbali o piekno jezyka poetyckiego

4.       Utopia - ‘miejsce, którego nie ma’.  gatunek literacki, ukształtowany w okresie renesansu, którego nazwa pochodzi od tytułu dzieła T. Morusa Utopia (1516). Morus w swoim utworze przedstawił idealne społeczeństwo, zamieszkujące wyspę Utopię. Utwory, realizujące założenia tego gatunku, ukazują idealistyczne, kontrastowe do współczesnych autorowi, systemy polityczne i ustrojowe. Utopia stanowi wyraz wiary w możliwość naprawy świata i przekonanie, że rzeczywistość zmierza ku doskonałości.

5.       Hymn - uroczysta, podniosła pieśń pochwalna lub błagalna sławiąca bóstwo, bohaterskie czyny, upersonifikowane zjawiska bądź idee, otoczone powszechnym szacunkiem postacie i instytucje. Pisana jest zwykle według schematu przemówienia, poczynając od apostrofy.

6.       Tren – elegijna pieśń załobna ukształtowana już w starożytności. wyraża zal po śmierci jakieś osoby, rozpamiętuje czyny i mysli zmarłego, zwiera pochwałę jego zasług i zalet.

7.       Fraszka – krótki utwór liryczny, najczęściej o charakterze żartobliwym. Cechuje go różnorodna tematyka i nastrój. Może być refleksją o życiu lub rodzajowa scenką, może być zabawna lub poważna.

Rodzaje:

a)      autobiograficzna

b)      refleksyjna

c)       żartobliwa

d)      biesiadna

e)      patriotyczna

f)        autotematyczna

8.       Sonet – kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego złożona z 14 wersów zgrupowanych w dwóch czterowierszach i dwóch tercynach. W Polsce przeżył rozkwit w baroku, ponownie pojawi się w romantyzmie.

9.       Deus artifex oznaczające pierwszego artystę – Boga, kreatora świata. Świat w tym rozumieniu traktowany jest jako Jego dzieło, będące zarazem pierwszym dziełem sztuki. To Bóg, jako prawzór artysty, posłużył się wyobraźnią, by stworzyć coś całkowicie oryginalnego, niepowtarzalnego.

10.   cechy stylu retorycznego

a)      1. Perswazja – odwoływanie się do uczuć słuchaczy, narzucanie im przekonań.

b)      2. Klarowność wypowiedzi.

c)       3. Stosowność wypowiedzi – zharmonizowanie stylu i przedmiotu wypowiedzi.
• Figura retoryczna : Apostrofa, Anafora, pytania retoryczne, zdania wykrzyknikowe antyteza, inwersja, elipsa ( pominiecie w zdaniu jakiegoś składnika, staje się równoważnikiem)

BAROK

1. Kultura sarmacka –

a)      człwoeik o zbyt wysokim poczuciu własnej wartosci

b)      konserwatywny

c)       zamkniety na inne kultury

d)      nie ukrywa niechęci do obcych

e)      nietolerancyjny

f)          awanturniczy

g)       pozbawiony skrupułów

h)      okrutny wobec wroga

i)        skłonność do pijaństwa i obżarstwa

j)        fanatyk religijny

k)       bezkrytyczny wobec polskiej szlachty

l)        krytykuje dla samej krytyki

2. Marinizm (konceptyzm) – nurt w poezji barokowej. odrzucał renesansową harmonie, między treścią a forma utworu. ...